Waarom mag premier De Wever niet mee aan tafel wanneer Europa geopolitieke koers vastlegt?

Het contrast kon bijna niet groter zijn. Terwijl Keir Starmer in Londen uitlegde dat hij de Europese leiders samenriep omdat we op een “kruispunt in de geschiedenis” staan, postte onze premier een foto vanop zijn skivakantie in Oostenrijk.

Die skivakantie is voor alle duidelijkheid niet de reden van De Wevers afwezigheid. Ons land was eenvoudigweg niet uitgenodigd.

Wat aanvankelijk een kleine, geplande top was tussen enkele landen, groeide na de aanvaring tussen Oekraïens president Volodymyr Zelensky en Donald Trump en zijn vice-president J.D. Vance tot een breder Europees overleg. 

Starmer verzond zaterdag ook een uitnodiging naar onder meer Nederland, Finland, Spanje, Tsjechië en Roemenië. Op die manier waren de meeste West-Europese landen vertegenwoordigd. Ook Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en NAVO-baas Mark Rutte tekenden present. 

Dat ons land aan de zijlijn staat terwijl Europa zijn geopolitieke strategie bepaalt, is niet verrassend. Ook bij de top die Frans president Emmanuel Macron over Oekraïne belegde vorige week, was De Wever niet uitgenodigd op het Élysée. 

De verklaring is eenvoudig: ons land is gewoon niet machtig en belangrijk genoeg om mee de lijnen uit te zetten. België heeft geen zogenoemde ‘hard power’, de militaire en economische impact om echt te wegen op het internationale toneel. 

In de huidige context speelt vooral dat gebrek aan militaire slagkracht een rol. Ons land is bij de slechtste leerlingen van de klas als het gaat om defensie-uitgaven. Van NAVO-leden wordt verwacht dat ze 2 procent van hun Bruto Binnenlands Product (BBP) aan defensie spenderen. Voor België ligt dat percentage vandaag op ongeveer 1,3 procent. 

Dat maakt van ons land geen geloofwaardige militaire partner. Nu de Europese veiligheid op het spel staat, zijn defensie-uitgaven bovendien een belangrijke graadmeter van diplomatieke macht. 

De afgelopen decennia bespaarde ons land op het leger. In 2014 beloofden we het tij te keren en te investeren om tegen 2024 de NAVO-norm te halen. Maar we zijn die belofte niet nagekomen. De huidige regering hoopt daar verandering in te brengen en wil zo snel mogelijk die 2 procent halen.  

“De landen die nu de strategie bepalen zijn diegene met het meeste gewicht of met rechtstreekse belangen, omdat ze bijvoorbeeld dicht bij Oekraïne en Rusland liggen. Wij behoren niet tot één van de groepen”, verklaart Alexander Mattelaer de Belgische afwezigheid. Hij is professor internationale relaties aan de VUB.

Landen die geen gewicht in de schaal kunnen leggen toch betrekken bij het overleg zou de zaken vertragen. “Het is net de bedoeling van de grote landen om onderling te kunnen overleggen en snel te schakelen. Ze verwachten dat de kleine landen dan wel gewoon zullen volgen als de formele beslissing genomen moet worden op EU- of NAVO-niveau”, legt Mattelaer uit. 

Waarom zijn Spanje, dat nog minder uitgeeft aan defensie, en Tsjechië, een economisch kleiner land dan België wel aanwezig? “Spanje is natuurlijk een groot land. Het land is geografisch ook ver verwijderd van Oekraïne, waardoor het met een andere bril kijkt dan bijvoorbeeld Polen. Ik denk dat Starmer redeneert dat het ook belangrijk is om zo’n land mee te krijgen in het verhaal.”

Tsjechië heeft dan weer het voordeel dat president Petr Pavel veel militaire ervaring heeft. Hij was voorzitter van het militair comité van de NAVO en stond ooit aan het hoofd van het Tsjechisch leger.

“Het land heeft ook het voortouw genomen in een verband met extra munitie voor Oekraïne. Zulke dingen spelen allemaal een rol.”

Niet enkel militair stelt ons land weinig voor, ook op het vlak van diplomatie hebben we veel van onze pluimen verloren. 

België stond na de Tweede Wereldoorlog mee aan de wieg van de NAVO en Europese Unie. “Wij hadden zeggenschap binnen die instellingen en een heel sterk bilateraal netwerk. Maar ook op onze diplomatie is bespaard afgelopen decennia. Op die manier hebben we een groot deel van ons gewicht op internationaal vlak laten verdampen”, aldus Mattelaer. “En dat wreekt zich natuurlijk op crisismomenten zoals deze.”

De beperkte militaire en diplomatieke slagkracht indachtig beseffen ze ook bij de premier dat het niet onlogisch is dat ons land op het topoverleg in Parijs en Londen ontbrak. Ons land rekent op Nederland om ons standpunt uit te dragen, De Wever en Nederlands minister president Dick Schoof zouden daarover in nauw contact staan. 

De premier benadrukte vorige week in de Kamer bovendien dat hij in het kader van de geopolitieke ontwikkelingen al “heel veel internationale contacten” heeft gehad. Hij sprak telefonisch ook met Zelensky en kreeg samen met de leiders van de EU-lidstaten een debriefing van Macron over zijn bezoek aan Trump. 

Donderdag komen de lidstaten samen voor een Europese top. Op de agenda staan – net als in Londen gisteren – de oorlog in Oekraïne en de Europese veiligheid en defensie. Ons land zal er net als de 26 andere EU-landen aan de tafel zitten. De Wever keert daarom vervroegd terug van zijn skivakantie.