Ik raad iedereen FTM weer van harte aan voor hun fantastische onderzoeksjournalistiek.
De president van de rechtbank Den Haag zit samen met topambtenaren en -bestuurders in het besloten genootschap De Haagsche Schouw. Dat blijkt uit het boek ‘Onder ons’ dat Follow the Money vandaag publiceert. Ook een aantal van haar voorgangers was lid, sommigen zaten zelfs in het bestuur van het genootschap. Deze functies werden nergens vermeld, terwijl de rechters oordelen over zaken waarin de staat partij is.
‘Een rechter [wordt] op grond van zijn aanstelling vermoed onpartijdig te zijn. Uitzonderlijke omstandigheden kunnen een aanwijzing opleveren dat een rechter ten opzichte van een partij vooringenomen is of dat daarvoor een terechte vrees bestaat. Ook de uiterlijke schijn kan daarbij een rol spelen.’
Deze tekst wordt veelvuldig gebruikt wanneer een rechter verzoekt om van een zaak gehaald te worden indien een procespartij deel uitmaakt van zijn zakelijke of persoonlijke kring. Ook aanklagers of gedaagden kunnen eisen dat een rechter afstand doet van een zaak, via een wrakingsverzoek. Zelfs de schijn van partijdigheid moet immers worden voorkomen.
Maar wat als een rechter deel uitmaakt van een kring die nergens bekend is?
Dat is het geval bij de huidige president van de rechtbank Den Haag, Robine de Lange-Tegelaar. Ze is lid van De Haagsche Schouw, een besloten genootschap van topambtenaren, -juristen en -bestuurders, kortom: een deel van de bestuurlijke elite van Nederland. Lid worden kan alleen op uitnodiging, en wat er wordt besproken hoort niet naar buiten te komen.
Vooral het intieme contact met topambtenaren en bestuurders is opmerkelijk, aangezien de rechtbank Den Haag in Nederland een bijzondere positie heeft: vrijwel alle civiele zaken die tegen de staat worden aangespannen, worden hier behandeld. De Rijksoverheid is immers in het arrondissement Den Haag gevestigd.
Daarnaast heeft deze rechtbank een aantal bijzondere bevoegdheden. Ze behandelt bijvoorbeeld als enige in Nederland het overleveren van verdachten aan de bijzondere VN-tribunalen en het Internationaal Strafhof, militaire ambtenarenzaken en zaken omtrent octrooi- of gemeenschapsmerkrecht.
Rechtbankpresident De Lange-Tegelaar ziet geen bezwaren tegen haar lidmaatschap van het ‘debatgenootschap’, waar ze een paar keer per jaar naartoe gaat, laat haar woordvoerder weten. ‘Bij het genootschap zitten mensen uit allerlei verschillende disciplines, vanuit de overheid, openbaar bestuur, bedrijfsleven et cetera. Dat maakt het genootschap interessant en goed voor haar netwerk als rechtbankpresident. Het geeft haar bovendien de gelegenheid om op een open manier over de rechtsstaat te spreken, zoals ze heeft gedaan toen ze een van de sprekers was. Dit scherpt de geesten van alle aanwezigen.’
**Lange traditie**
Nog niet zo lang geleden had De Lange-Tegelaar als vrouw niet eens lid van de Haagsche Schouw kunnen worden. Het genootschap vond nog in 2010 dat de aanwezigheid van vrouwen ‘de atmosfeer en de verbondenheid tussen mannen in dergelijke gezelschappen totaal verandert, hetgeen het onderling vertrouwen ondermijnt. Mannen gaan nu eenmaal in aanwezigheid van vrouwen anders denken en praten. De te uiten meningen worden oppervlakkiger.’
Vooral jongere vrouwen zorgden volgens hen voor achteruitgang op alle terreinen waar ze meer kwamen te werken, zoals zorg of onderwijs. Ook zouden zij er debet aan zijn dat ‘de ratio [verdwijnt] uit de parlementaire discussies en [wordt] vervangen door emoties’.
Pas sinds 2017 mogen vrouwen tot het gezelschap toetreden.
De lijst van prominenten is lang. Sinds de oprichting van De Haagsche Schouw, in de Tweede Wereldoorlog, zijn er acht ministers lid geweest, dertien hoge ambtenaren van verschillende ministeries en dertien burgemeesters (onder wie vijf van Den Haag). Directeuren, ceo’s en bestuurders van prominente bedrijven, waaronder Shell, Unilever, Akzo, KLM, Philips, Heineken en FrieslandCampina waren lid.
Ook diverse adviseurs van het koningshuis, onder wie de toenmalige algemeen secretaris van koningin Beatrix, waren lid. Daarnaast prijkten de namen van een aantal topbankiers op de ledenlijst, zoals de president-directeur van de Nationale Investeringsbank. Net als raadsheren van de Hoge Raad der Nederlanden, en hoge militairen, zoals de Bevelhebber der Luchtstrijdkrachten.
En dus vijf rechters, onder wie drie presidenten van de rechtbank Den Haag.
Rechter Meindert Wijnholt werd in 1981 zowel lid van de Haagsche Schouw als president van de rechtbank Den Haag. Hij kwam terecht in een succesvol gezelschap. Tijdens de bijeenkomst waar hij werd verwelkomd, wenste de voorzitter van het genootschap ‘Wim Duisenberg en de Nederlandse Bank geluk met de benoeming van eerstgenoemde tot President Directeur van laatstgenoemde’. En Haagsche Schouw-genoot Nout Wellink ontving felicitaties voor zijn benoeming als bestuurder van de Rabobank. Een paar jaar later, in 1988, werd Wijnholt benoemd tot vicevoorzitter van het genootschap.
Wijnholt had als president van de rechtbank ‘half actievoerend Nederland aan zich voorbij [zien] trekken,’ tekende NRC Handelsblad in 1989 in een afscheidsinterview op. ‘Burgers, belangengroepen of bedrijven die zich door de Staat gedupeerd achten, spannen bij hem hun korte gedingen aan. Dat maakt van de Haagse president volgens menigeen de machtigste alleensprekende rechter van ons land.’
Al die tijd woonde hij besloten bijeenkomsten bij van De Haagsche Schouw.
Wijnholt werd in 1990 als president van de rechtbank opgevolgd door Bert van Delden; een jaar later verwelkomde De Haagsche Schouw hem als nieuw lid, blijkt uit de notulen van het genootschap. Tegelijkertijd met Van Delden traden ook Morris Tabaksblat en Robert van der Meer toe, bestuurder van respectievelijk Unilever en Aegon.
Momenteel wordt De Haagsche Schouw voorgezeten door Allard Castelein, de voormalige ceo van de Port of Rotterdam. Secretaris is Aletta Stas-Bax, medeoprichter van het chique horlogebedrijf Frederique Constant. Ze is tevens voorzitter van het Leids Universiteitsfonds, dat zo’n 77 miljoen euro beheert.
Andere prominente leden van de Haagsche Schouw zijn onder meer voormalig Commandant der Strijdkrachten Dick Berlijn; oud-president van De Nederlandsche Bank Nout Wellink; Cees ’t Hart, voorzitter van de raad van toezicht van Randstad; Alex Wynaendts, voorzitter van de raad van toezicht van de Deutsche Bank; en Jeroen Drost, commissaris bij Randstad.
klinkt als iets groots dat je op de voorpagina zou willen ipv achter een paywall
Ben al jaren lid. Beste investering ooit.
Vooral de ingesproken artikelen zijn voor mij een groot pluspunt. En met €100 p/j denk ik bij te dragen aan fatsoenlijke, onafhankelijke journalistiek met vaak lang lopende dossiers.
Hoewel transparantie altijd beter is natuurlijk worden clubjes als deze altijd spannender gemaakt dan ze zijn. Bovendien komen rechters/bestuurders/ceo’s elkaar sowieso ook tegen op de golf- of tennisclub, of anders wel bij de koffiehoek in de Albert Heijn waar ze ook met elkaar lullen.
“It’s a big club & you ain’t in it” – George Carlin
Ja. Ja. Blij met FTM en ik ben dan ook al enkele jaren lid/abbonnee.
Of je er nou gelukkig van wordt is wat anders, al die ellende.
Ik zou het niet anders willen dan dat dit verhaal uitkomt; maar ik werd na het aflezen ervan, acuut bewust van een andere implicatie hiervan. Namelijk, dat hetgeen beschreven in dit artikel een aanzienlijk risico vormt op het verder afbreken van de rechtsstaat. Rechters e.d. klagen al over de extra druk die ze vanuit de samenleving krijgen. Dit zal daaraan bijdragen verwacht ik zo.
Enerzijds is deze verweving van kapitaal en recht op zichzelf staand partijdig, vooringenomen, corrupt. Dat durf ik het wel te noemen. Maar anderzijds bieden deze feiten vruchtbare grond voor de argumenten vanuit populistisch-rechts, dat onze mooie instituties inderdaad corrupt zijn. Dat doet af aan het maatschappelijke vertrouwen daarin, en tornt daarmee aan de waardigheid van die instituties.
Uiteraard hebben deze mensen dit zelf in de hand. De feiten vrezen geen onderzoek. Het zijn de journalisten *noch* het volk die deze schade aanrichten, maar deze ambtenaren, juristen etc. zelf, door hieraan mee te doen.
De ‘juiste’ gevolgtrekking hier zou moeten zijn: het ontbinden van dit soort genootschappen, onderzoek instellen naar de grootte en de gevolgen hiervan, procederen om fundamentele grondwettelijke principes weer te versterken, etc. Gezien de staat van de politiek denk ik echter dat dit enkel ertoe gaat dienen om de rechts-populistische bandbreedte te verbreden en olie op het vuur te gooien van allerlei complotargumenten. Met als gevolg: meer democratische afbraak dan énkel dit genootschap aanricht.
Kunnen we zo’n genootschap overigens vermijden? De ‘backchannels’ zijn een vrij bekend politiek concept. Ik weet niet of deze informele structuren weg te denken zijn uit machtsverhoudingen zoals wij die begrijpen. Is het naïef te denken dat we zonder kunnen? Wanneer verwordt diplomatie tot corruptie? Als het verborgen is? Ik kan me voorstellen dat dit soort genootschappen gebruik maken van deze ambiguïteit om zich te rechtvaardigen.
koren op de molen van de wappies natuurlijk
ik vind het in iedergeval het fet dat de huidige president daar niet open en eerlijk over is zorgwekkend
Ik vind het behoorlijk tendentieus geschreven. Als je Haagse Schouw vervangt door hockeyvereniging had je niets hoeven veranderen. Een club zoals deze wordt altijd veel spannender gepresenteerd dan het is. Als je op deze wijze al impliceert dat een rechter (de schijn van) belangenverlangenstrengeling laat zien vragen we in feite of die rechter zichzelf buiten zijn werk wil opsluiten. Al helemaal van een rechtbankpresident, die in theorie over alle rechtbankzaken gaat, dus ook alle potentiële partijen. Geen boodschappen doen in de Jumbo, want Ahold kan eiser worden. Niet met de trein naar je werk, want de NS kan gedaagd worden.
Als er dan een daadwerkelijke verdenking is over belangenverstrengeling moet je uiteraard goed onderzoek gaan doen. Dan kun je onderlinge relaties in kaart brengen. Zo van tevoren een clubje wegzetten als snode plannenschrijvers vind ik erg rancuneus overkomen.
> Ik raad iedereen FTM weer van harte aan voor hun fantastische onderzoeksjournalistiek.
Ik vind dit geen goed voorbeeld van onderzoeksjournalistiek. De enige ‘vondst’ is dat een belangrijke rechter onderdeel is van een besloten club. Er is niet aangetoond dat er in die club ook daadwerkelijk verkeerde dingen gebeuren of dat deze rechter ooit problematische uitspraken heeft gedaan. Het blijft bij vage insinuaties over mogelijke complotten. Dat vond ik niet chique en eerder onderzoekspopulisme dan -journalisme.
Misschien dat de auteurs in hun boek (*Onder ons: achter de schermen bij de genootschappen van de Nederlandse elite*) concreter worden. Maar als dit hun promotieverhaal is, dan vind ik dat weinig veelbelovend.
11 comments
Archive: https://archive.ph/8eQvk
Ik raad iedereen FTM weer van harte aan voor hun fantastische onderzoeksjournalistiek.
De president van de rechtbank Den Haag zit samen met topambtenaren en -bestuurders in het besloten genootschap De Haagsche Schouw. Dat blijkt uit het boek ‘Onder ons’ dat Follow the Money vandaag publiceert. Ook een aantal van haar voorgangers was lid, sommigen zaten zelfs in het bestuur van het genootschap. Deze functies werden nergens vermeld, terwijl de rechters oordelen over zaken waarin de staat partij is.
‘Een rechter [wordt] op grond van zijn aanstelling vermoed onpartijdig te zijn. Uitzonderlijke omstandigheden kunnen een aanwijzing opleveren dat een rechter ten opzichte van een partij vooringenomen is of dat daarvoor een terechte vrees bestaat. Ook de uiterlijke schijn kan daarbij een rol spelen.’
Deze tekst wordt veelvuldig gebruikt wanneer een rechter verzoekt om van een zaak gehaald te worden indien een procespartij deel uitmaakt van zijn zakelijke of persoonlijke kring. Ook aanklagers of gedaagden kunnen eisen dat een rechter afstand doet van een zaak, via een wrakingsverzoek. Zelfs de schijn van partijdigheid moet immers worden voorkomen.
Maar wat als een rechter deel uitmaakt van een kring die nergens bekend is?
Dat is het geval bij de huidige president van de rechtbank Den Haag, Robine de Lange-Tegelaar. Ze is lid van De Haagsche Schouw, een besloten genootschap van topambtenaren, -juristen en -bestuurders, kortom: een deel van de bestuurlijke elite van Nederland. Lid worden kan alleen op uitnodiging, en wat er wordt besproken hoort niet naar buiten te komen.
Vooral het intieme contact met topambtenaren en bestuurders is opmerkelijk, aangezien de rechtbank Den Haag in Nederland een bijzondere positie heeft: vrijwel alle civiele zaken die tegen de staat worden aangespannen, worden hier behandeld. De Rijksoverheid is immers in het arrondissement Den Haag gevestigd.
Daarnaast heeft deze rechtbank een aantal bijzondere bevoegdheden. Ze behandelt bijvoorbeeld als enige in Nederland het overleveren van verdachten aan de bijzondere VN-tribunalen en het Internationaal Strafhof, militaire ambtenarenzaken en zaken omtrent octrooi- of gemeenschapsmerkrecht.
Rechtbankpresident De Lange-Tegelaar ziet geen bezwaren tegen haar lidmaatschap van het ‘debatgenootschap’, waar ze een paar keer per jaar naartoe gaat, laat haar woordvoerder weten. ‘Bij het genootschap zitten mensen uit allerlei verschillende disciplines, vanuit de overheid, openbaar bestuur, bedrijfsleven et cetera. Dat maakt het genootschap interessant en goed voor haar netwerk als rechtbankpresident. Het geeft haar bovendien de gelegenheid om op een open manier over de rechtsstaat te spreken, zoals ze heeft gedaan toen ze een van de sprekers was. Dit scherpt de geesten van alle aanwezigen.’
**Lange traditie**
Nog niet zo lang geleden had De Lange-Tegelaar als vrouw niet eens lid van de Haagsche Schouw kunnen worden. Het genootschap vond nog in 2010 dat de aanwezigheid van vrouwen ‘de atmosfeer en de verbondenheid tussen mannen in dergelijke gezelschappen totaal verandert, hetgeen het onderling vertrouwen ondermijnt. Mannen gaan nu eenmaal in aanwezigheid van vrouwen anders denken en praten. De te uiten meningen worden oppervlakkiger.’
Vooral jongere vrouwen zorgden volgens hen voor achteruitgang op alle terreinen waar ze meer kwamen te werken, zoals zorg of onderwijs. Ook zouden zij er debet aan zijn dat ‘de ratio [verdwijnt] uit de parlementaire discussies en [wordt] vervangen door emoties’.
Pas sinds 2017 mogen vrouwen tot het gezelschap toetreden.
De lijst van prominenten is lang. Sinds de oprichting van De Haagsche Schouw, in de Tweede Wereldoorlog, zijn er acht ministers lid geweest, dertien hoge ambtenaren van verschillende ministeries en dertien burgemeesters (onder wie vijf van Den Haag). Directeuren, ceo’s en bestuurders van prominente bedrijven, waaronder Shell, Unilever, Akzo, KLM, Philips, Heineken en FrieslandCampina waren lid.
Ook diverse adviseurs van het koningshuis, onder wie de toenmalige algemeen secretaris van koningin Beatrix, waren lid. Daarnaast prijkten de namen van een aantal topbankiers op de ledenlijst, zoals de president-directeur van de Nationale Investeringsbank. Net als raadsheren van de Hoge Raad der Nederlanden, en hoge militairen, zoals de Bevelhebber der Luchtstrijdkrachten.
En dus vijf rechters, onder wie drie presidenten van de rechtbank Den Haag.
Rechter Meindert Wijnholt werd in 1981 zowel lid van de Haagsche Schouw als president van de rechtbank Den Haag. Hij kwam terecht in een succesvol gezelschap. Tijdens de bijeenkomst waar hij werd verwelkomd, wenste de voorzitter van het genootschap ‘Wim Duisenberg en de Nederlandse Bank geluk met de benoeming van eerstgenoemde tot President Directeur van laatstgenoemde’. En Haagsche Schouw-genoot Nout Wellink ontving felicitaties voor zijn benoeming als bestuurder van de Rabobank. Een paar jaar later, in 1988, werd Wijnholt benoemd tot vicevoorzitter van het genootschap.
Wijnholt had als president van de rechtbank ‘half actievoerend Nederland aan zich voorbij [zien] trekken,’ tekende NRC Handelsblad in 1989 in een afscheidsinterview op. ‘Burgers, belangengroepen of bedrijven die zich door de Staat gedupeerd achten, spannen bij hem hun korte gedingen aan. Dat maakt van de Haagse president volgens menigeen de machtigste alleensprekende rechter van ons land.’
Al die tijd woonde hij besloten bijeenkomsten bij van De Haagsche Schouw.
Wijnholt werd in 1990 als president van de rechtbank opgevolgd door Bert van Delden; een jaar later verwelkomde De Haagsche Schouw hem als nieuw lid, blijkt uit de notulen van het genootschap. Tegelijkertijd met Van Delden traden ook Morris Tabaksblat en Robert van der Meer toe, bestuurder van respectievelijk Unilever en Aegon.
Momenteel wordt De Haagsche Schouw voorgezeten door Allard Castelein, de voormalige ceo van de Port of Rotterdam. Secretaris is Aletta Stas-Bax, medeoprichter van het chique horlogebedrijf Frederique Constant. Ze is tevens voorzitter van het Leids Universiteitsfonds, dat zo’n 77 miljoen euro beheert.
Andere prominente leden van de Haagsche Schouw zijn onder meer voormalig Commandant der Strijdkrachten Dick Berlijn; oud-president van De Nederlandsche Bank Nout Wellink; Cees ’t Hart, voorzitter van de raad van toezicht van Randstad; Alex Wynaendts, voorzitter van de raad van toezicht van de Deutsche Bank; en Jeroen Drost, commissaris bij Randstad.
klinkt als iets groots dat je op de voorpagina zou willen ipv achter een paywall
Ben al jaren lid. Beste investering ooit.
Vooral de ingesproken artikelen zijn voor mij een groot pluspunt. En met €100 p/j denk ik bij te dragen aan fatsoenlijke, onafhankelijke journalistiek met vaak lang lopende dossiers.
Hoewel transparantie altijd beter is natuurlijk worden clubjes als deze altijd spannender gemaakt dan ze zijn. Bovendien komen rechters/bestuurders/ceo’s elkaar sowieso ook tegen op de golf- of tennisclub, of anders wel bij de koffiehoek in de Albert Heijn waar ze ook met elkaar lullen.
“It’s a big club & you ain’t in it” – George Carlin
Ja. Ja. Blij met FTM en ik ben dan ook al enkele jaren lid/abbonnee.
Of je er nou gelukkig van wordt is wat anders, al die ellende.
Ik zou het niet anders willen dan dat dit verhaal uitkomt; maar ik werd na het aflezen ervan, acuut bewust van een andere implicatie hiervan. Namelijk, dat hetgeen beschreven in dit artikel een aanzienlijk risico vormt op het verder afbreken van de rechtsstaat. Rechters e.d. klagen al over de extra druk die ze vanuit de samenleving krijgen. Dit zal daaraan bijdragen verwacht ik zo.
Enerzijds is deze verweving van kapitaal en recht op zichzelf staand partijdig, vooringenomen, corrupt. Dat durf ik het wel te noemen. Maar anderzijds bieden deze feiten vruchtbare grond voor de argumenten vanuit populistisch-rechts, dat onze mooie instituties inderdaad corrupt zijn. Dat doet af aan het maatschappelijke vertrouwen daarin, en tornt daarmee aan de waardigheid van die instituties.
Uiteraard hebben deze mensen dit zelf in de hand. De feiten vrezen geen onderzoek. Het zijn de journalisten *noch* het volk die deze schade aanrichten, maar deze ambtenaren, juristen etc. zelf, door hieraan mee te doen.
De ‘juiste’ gevolgtrekking hier zou moeten zijn: het ontbinden van dit soort genootschappen, onderzoek instellen naar de grootte en de gevolgen hiervan, procederen om fundamentele grondwettelijke principes weer te versterken, etc. Gezien de staat van de politiek denk ik echter dat dit enkel ertoe gaat dienen om de rechts-populistische bandbreedte te verbreden en olie op het vuur te gooien van allerlei complotargumenten. Met als gevolg: meer democratische afbraak dan énkel dit genootschap aanricht.
Kunnen we zo’n genootschap overigens vermijden? De ‘backchannels’ zijn een vrij bekend politiek concept. Ik weet niet of deze informele structuren weg te denken zijn uit machtsverhoudingen zoals wij die begrijpen. Is het naïef te denken dat we zonder kunnen? Wanneer verwordt diplomatie tot corruptie? Als het verborgen is? Ik kan me voorstellen dat dit soort genootschappen gebruik maken van deze ambiguïteit om zich te rechtvaardigen.
koren op de molen van de wappies natuurlijk
ik vind het in iedergeval het fet dat de huidige president daar niet open en eerlijk over is zorgwekkend
Ik vind het behoorlijk tendentieus geschreven. Als je Haagse Schouw vervangt door hockeyvereniging had je niets hoeven veranderen. Een club zoals deze wordt altijd veel spannender gepresenteerd dan het is. Als je op deze wijze al impliceert dat een rechter (de schijn van) belangenverlangenstrengeling laat zien vragen we in feite of die rechter zichzelf buiten zijn werk wil opsluiten. Al helemaal van een rechtbankpresident, die in theorie over alle rechtbankzaken gaat, dus ook alle potentiële partijen. Geen boodschappen doen in de Jumbo, want Ahold kan eiser worden. Niet met de trein naar je werk, want de NS kan gedaagd worden.
Als er dan een daadwerkelijke verdenking is over belangenverstrengeling moet je uiteraard goed onderzoek gaan doen. Dan kun je onderlinge relaties in kaart brengen. Zo van tevoren een clubje wegzetten als snode plannenschrijvers vind ik erg rancuneus overkomen.
> Ik raad iedereen FTM weer van harte aan voor hun fantastische onderzoeksjournalistiek.
Ik vind dit geen goed voorbeeld van onderzoeksjournalistiek. De enige ‘vondst’ is dat een belangrijke rechter onderdeel is van een besloten club. Er is niet aangetoond dat er in die club ook daadwerkelijk verkeerde dingen gebeuren of dat deze rechter ooit problematische uitspraken heeft gedaan. Het blijft bij vage insinuaties over mogelijke complotten. Dat vond ik niet chique en eerder onderzoekspopulisme dan -journalisme.
Misschien dat de auteurs in hun boek (*Onder ons: achter de schermen bij de genootschappen van de Nederlandse elite*) concreter worden. Maar als dit hun promotieverhaal is, dan vind ik dat weinig veelbelovend.
Het is een grote club, maar jij zit er niet bij.
Comments are closed.