‘Alle opties blijven op tafel’ na opschorting deelname Israël aan Horizon
Alle mogelijke opties blijven open om maatregelen te nemen als Israël geen concrete stappen onderneemt om de situatie in de Gazastrook te verbeteren. Dat meldden Europese bronnen dinsdag, nadat de Europese Commissie maandag had voorgesteld om de Israëlische deelname aan het onderzoeksprogramma Horizon Europe deels op te schorten.
De opschorting is een reactie op de herziening van artikel 2 van het associatieakkoord tussen Israël en de Europese Unie. Die herziening werd uitgevoerd door de hoge vertegenwoordiger voor het buitenlands beleid, Kaja Kallas, op verzoek van een groep lidstaten. In haar rapport verwees ze onder andere naar het hoge aantal burgerdoden en de belemmering van humanitaire hulp – praktijken die in strijd zijn met dat artikel. Vorige maand legde Kallas een tiental voorstellen voor aan de EU-ministers van Buitenlandse Zaken, maar toen werd er nog geen besluit genomen.
Tijdens een vergadering vorige week riepen verschillende EU-ambassadeurs de Commissie op om snel met een voorstel te komen om de druk op Israël op te voeren. Wachten tot de volgende ministerraad Buitenlandse Zaken, eind januari, werd niet wenselijk geacht.
Maandag volgde daarop een voorstel van de Commissie aan de lidstaten om de Israëlische deelname aan Horizon Europe gedeeltelijk op te schorten. “Vanwege de schending van Israëls verplichtingen onder het associatieakkoord en de ernstige humanitaire situatie, is er dringend behoefte aan passende en proportionele maatregelen”, aldus een EU-bron dinsdag. Volgens diezelfde bron is het de eerste keer dat de EU een samenwerking binnen Horizon Europe opschort.
Concreet zal de Commissie via de zogeheten ‘EIC Accelerator’ geen start-ups en mkb-bedrijven meer financieren die in Israël gevestigd zijn en die disruptieve technologieën willen ontwikkelen. Sinds 2021 ontvingen Israëlische bedrijven en instellingen al ongeveer 900 miljoen euro via Horizon Europe, waarvan 200 miljoen via het EIC-programma naar 46 bedrijven ging. De opschorting geldt alleen voor toekomstige aanvragen; projecten die al financiering hebben ontvangen, behouden deze. De bron wijst er ook op dat disruptieve technologie vaak geschikt is voor zogenoemd ‘dual use’, dus zowel militair als civiel gebruik.
De lidstaten moeten nog instemmen met het voorstel. Daarvoor is een gekwalificeerde meerderheid nodig: 55 procent van de lidstaten die samen 65 procent van de EU-bevolking vertegenwoordigen. Dinsdagmiddag presenteerde de Commissie haar voorstel aan de ambassadeurs.
De Commissie wilde geen tijdlijn geven voor de vervolgstappen, maar bronnen benadrukken de urgentie om actie te ondernemen. Ze wijzen erop dat het voorstel van de Commissie andere maatregelen niet uitsluit, afhankelijk van hoe de situatie zich ontwikkelt – ook met het oog op het akkoord tussen de EU en Israël over de opschaling van humanitaire hulp. De tactische pauze die Israël zondag aankondigde wordt gezien als een stap in de goede richting, en er zouden meer vrachtwagens met hulpgoederen de Gazastrook kunnen bereiken. “Maar het is vooral belangrijk om te zien of deze positieve trend doorzet,” aldus een bron.