**Hoe in drie dagen honderden bomen verdwenen uit het Bos van Los**
Natuurbescherming – In het kleine maar geliefde Bos van Los wordt in 2024 binnen korte tijd 37.000 vierkante meter aan bomen gekapt. Aan de vereisten voor goedkeuring bleek niet voldaan, maar omgevingsdiensten en gemeente grijpen niet in. „Door die labbekakkerigheid wordt Nederland uiteindelijk een groot wingewest.”
Op de kaart stelt het niets voor, het Bos van Los. Een postzegeltje natuur aan de rand van de uitgestrekte landbouwgronden in de Hoeksche Waard; de restanten van een voormalig houtproductiebos waar snelgroeiende populieren in kaarsrechte lijnen staan opgesteld.
Maar voor de 350 inwoners van Nieuwendijk, een gehucht ingeklemd tussen het bosje en de dijk langs het Haringvliet, is het een prachtige plek om te wandelen, met of zonder hond. Een vogelparadijs waar hoog in de bomen al jaren buizerds, sperwers en haviken nestelen. In de soortenrijke ondergroei die tussen de populieren is ontstaan, klinkt het luidruchtige gekwetter van meer dan twintig soorten zangvogels; libellen en vlinders dwarrelen langs de slootranden. Het is hún achtertuin, deel van het beschermde Natuurnetwerk Nederland en een van de weinige bossen in een boomarme polder. Een oase van rust.
Tot graafmachines afgelopen september een spoor van dertig meter breed en een halve kilometer lang door het bosje trokken, en ook nog vier grote happen uit het bos namen. Binnen drie dagen was er zo’n 37.000 vierkante meter aan bomen verdwenen.
Op de vier open plekken wil een Haagse projectontwikkelaar twaalf chique woningen neerzetten, het getrokken spoor moet een oprijlaan worden.
Boseigenaren mógen kappen. Maar om te voorkomen dat stukje bij beetje het bos uit Nederland verdwijnt, moet de eigenaar van tevoren bij de omgevingsdienst melden wat hij gaat kappen, en hoe hij ervoor gaat zorgen dat er evenveel nieuwe bomen voor terugkomen. Dat moet op dezelfde plek, of als dat niet kan, door compensatie elders, bijvoorbeeld door grond te kopen en daar bomen te planten. Dat is allemaal geregeld in omgevingswetgeving. Voor het toezicht en de handhaving zijn omgevingsdiensten verantwoordelijk.
Volgens de betrokken omgevingsdiensten deed deze eigenaar vooraf geen juiste kapmelding en had hij de wettelijke ‘herplantplicht’ niet geregeld. Dit terwijl hij volgens de omgevingsdienst de regels kende en „bewust” was gaan kappen zonder goedkeuring. Maar tot verbijstering van omwonenden heeft de dienst de hele operatie achteraf goedgekeurd.
**Cultuurprobleem**
Bos van Los is geen ongeluk en geen uitzondering, zeggen natuurbeschermingsorganisaties. Wat er daar op postzegelschaal gebeurt, is volgens hen exemplarisch voor de manier waarop omgevingsdiensten en andere overheden falen in het beschermen van de leefomgeving. Vervuilende bedrijven mogen jarenlang opereren met verouderde vergunningen, of zelfs zonder vergunningen. Illegale lozingen worden toegestaan, verplichtingen om natuurcompensatie te regelen jarenlang uitgesteld.
De kritiek op omgevingsdiensten komt niet alleen van milieuorganisaties. Een commissie die omgevingsdiensten in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat onderzocht, concludeerde in 2021 dat ze te klein zijn „om voldoende kwaliteit en capaciteit op te brengen”. Het milieutoezicht was „versnipperd en vrijblijvend”, de strafrechtelijke vervolging van milieucriminaliteit „veel te mager”. Die problemen zijn nu, ruim drie jaar later, niet opgelost, schrijven de onderzoekers.
In complexe zaken rond industriële grootmachten zoals Tata Steel en Chemours trekt de gebrekkige handhaving nationale media-aandacht. Maar op kleine schaal zijn volgens natuurorganisaties dezelfde patronen zichtbaar. Juist in „eenvoudige dossiers zoals Bos van Los” blijkt dat omgevingsdiensten een cultuurprobleem hebben, zegt Alex Ouwehand, directeur van de Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland. „Ze besteden hun tijd aan het achteraf rechtbreien van illegale handelingen, in plaats van op te komen voor het belang van omwonenden.”
Joost Kievit, voormalig hoofd van de milieupolitie in Rotterdam Rijnmond, zet zich als voorzitter van verschillende milieuorganisaties al veertig jaar in voor natuurbehoud in de Hoeksche Waard. Hij noemt het ene na het andere voorbeeld uit zijn omgeving waarbij natuur verdween zonder dat de compensatie was geregeld. Kievit vertelt hoe bomen moesten worden gekapt om een fietspad aan te leggen bij ’s-Gravendeel en de provincie geen compensatiegrond kon vinden. De oplossing: de kwaliteit van het overgebleven bos verhogen door een overgangszone van struiken tussen grasland en bomen te planten. Om daar ruimte voor te vinden werden er nog meer bomen gekapt – terwijl er al struiken aan de rand van het bos waren, vanzelf gegroeid.
Natuurbeschermers zien dat de snippers natuur díe er nog zijn zo stapsgewijs verdwijnen, onder het oog van de verantwoordelijke omgevingsdiensten. Het gebeurt overal in Nederland, zeggen Ouwehand, Kievit en andere natuurbeschermers. De formele bescherming van bos is in hun ogen niet meer dan een papieren tijger.
En nu gebeurt het in Nieuwendijk, bij het Bos van Los.
**Landgoed Delta**
Rond de eeuwwisseling bedacht de plaatselijke boer Jan Los dat hij zijn zeventig hectare populierenbos wilde gebruiken om een „uniek grote oppervlakte duurzame natuur” te ontwikkelen. Niet alleen zijn kinderen en kleinkinderen moesten ervan kunnen genieten, ook „vele anderen”. In dit Bos van Los zouden loofbossen en boomweiden komen, poelen en bloemrijk grasland, ontsloten door wandel- en fietspaden. Om dat allemaal te betalen, wilde hij op twee van de zeventig hectare „vier landhuizen met allure” neerzetten met daarin twaalf woningen, in de vorm van een nieuw „Landgoed Delta”. Het duurde even, maar in 2013 werd het landgoed in het bestemmingsplan opgenomen. Nu heet dat een omgevingsplan.
Twaalf jaar later is alles anders. De droom van een groot natuurgebied is dood: nadat de ontwikkeling van het landgoed niet van de grond kwam, werd in 2016 vijftig hectare van het bos verkocht als landbouwgrond en gekapt – met de aanleg van een nieuw bos bij Zoetermeer als compensatie. In 2022 verkocht Jan Los de overgebleven twintig hectare aan BVJA Beheer.
Nu wil dit bedrijf van voormalig notaris Michiel van Agt er twaalf luxe woningen gaan bouwen zonder het natuurgebied dat erbij was bedacht.
Als omwonenden lucht krijgen van de verkoop, organiseren zij zich snel. Het bestemmingsplan geeft de nieuwe eigenaar het formele recht om te bouwen, dat snappen ze wel. Tegelijk zijn de omstandigheden waaronder die rechten ontstonden drastisch veranderd. Het oorspronkelijke bosgebied is al gedecimeerd, de plannen om er natuurgebied van te maken geschrapt. Het overgebleven bosje, jarenlang ongemoeid gelaten, heeft zich zelf ontwikkeld én is inmiddels opgenomen in het Natuurnetwerk Nederland, waar volgens de rijksoverheid „de natuur voorrang heeft”. Omgevingsplannen mogen geen activiteiten toestaan die de natuur in deze gebieden wezenlijk aantasten.
Waarom moet die natuur dan deels plaatsmaken voor een paar villa’s die geen lokaal belang dienen, alleen zodat een Haagse projectontwikkelaar er winst op kan maken?
Onder leiding van de dan 22-jarige geboren Nieuwendijker Heiltje Karels komt er een petitie tegen de bouwplannen. Karels nodigt gemeenteraads- en Statenleden uit voor wandelingen door het bos, en vraagt of de overheid zich niet wil inzetten om het bos intact te laten.
Maar hulp krijgen de bewoners niet. Als Karels de gemeente vraagt of de ontwikkelaar geen kapvergunning moet aanvragen, wordt haar verteld dat het kappen van bos geen gemeentelijke zaak is, maar een provinciale kwestie. Pas maanden na de bomenkap zal Karels erachter komen dat volgens het omgevingsplan een gemeentelijke kapvergunning wel degelijk verplicht is. Dat had de gemeente Hoeksche Waard „eerder helaas over het hoofd gezien”, schrijft een woordvoerder na vragen van NRC.
De provincie, verantwoordelijk voor het Natuurnetwerk Nederland, legt Karels uit dat de bescherming van het natuurnetwerk alleen kan worden ingeroepen bij wijziging van het omgevingsplan. Zij verwijst weer door naar de omgevingsdiensten, die over bomenkap gaan. De omgevingsdiensten zeggen dat er nog helemaal geen kapmelding is, en dat het kappen van bos een zaak is tussen omgevingsdienst en eigenaar – anderen worden daar niet van op de hoogte gesteld.
>Maar tot verbijstering van omwonenden heeft de dienst de hele operatie achteraf goedgekeurd.
Da’s wel duidelijk, opdrachtgever heeft de juiste connecties iets toegestopt.
Het interesseert de mensen in de Hoeksche Waard niet; ze weten nauwelijks hoe natuur eruit ziet: alles is akkerland. In algemene zin geldt dit voor heel Nederland. Mensen boeit het gewoon niet. Ze willen snelwegen, parkeerplaatsen en betegelde achtertuinen. Natuur is iets voor de zomervakantie. Dat is waarom je deze cultuur in alle lagen van organisaties terugvindt. Het is in de HW inmiddels zo schrijnend, dat je netto meer groen krijgt wanneer er een woonwijk bijkomt. Zó schraal is het akkerland.
Nederland: wetten en regels tot je er bij neervalt. Handhaven? Hahaha, nee ben je achterlijk? We handhaven enkel bij stomme kutburgers die toch geen rechtzaak kunnen of mogen beginnen, bedrijven zijn vrij om te doen en laten wat ze willen. Maar stem vooral op die rechtse partijen die tegen milieu zijn en voor ‘law and order’.
4 comments
**Hoe in drie dagen honderden bomen verdwenen uit het Bos van Los**
Natuurbescherming – In het kleine maar geliefde Bos van Los wordt in 2024 binnen korte tijd 37.000 vierkante meter aan bomen gekapt. Aan de vereisten voor goedkeuring bleek niet voldaan, maar omgevingsdiensten en gemeente grijpen niet in. „Door die labbekakkerigheid wordt Nederland uiteindelijk een groot wingewest.”
Op de kaart stelt het niets voor, het Bos van Los. Een postzegeltje natuur aan de rand van de uitgestrekte landbouwgronden in de Hoeksche Waard; de restanten van een voormalig houtproductiebos waar snelgroeiende populieren in kaarsrechte lijnen staan opgesteld.
Maar voor de 350 inwoners van Nieuwendijk, een gehucht ingeklemd tussen het bosje en de dijk langs het Haringvliet, is het een prachtige plek om te wandelen, met of zonder hond. Een vogelparadijs waar hoog in de bomen al jaren buizerds, sperwers en haviken nestelen. In de soortenrijke ondergroei die tussen de populieren is ontstaan, klinkt het luidruchtige gekwetter van meer dan twintig soorten zangvogels; libellen en vlinders dwarrelen langs de slootranden. Het is hún achtertuin, deel van het beschermde Natuurnetwerk Nederland en een van de weinige bossen in een boomarme polder. Een oase van rust.
Tot graafmachines afgelopen september een spoor van dertig meter breed en een halve kilometer lang door het bosje trokken, en ook nog vier grote happen uit het bos namen. Binnen drie dagen was er zo’n 37.000 vierkante meter aan bomen verdwenen.
Op de vier open plekken wil een Haagse projectontwikkelaar twaalf chique woningen neerzetten, het getrokken spoor moet een oprijlaan worden.
Boseigenaren mógen kappen. Maar om te voorkomen dat stukje bij beetje het bos uit Nederland verdwijnt, moet de eigenaar van tevoren bij de omgevingsdienst melden wat hij gaat kappen, en hoe hij ervoor gaat zorgen dat er evenveel nieuwe bomen voor terugkomen. Dat moet op dezelfde plek, of als dat niet kan, door compensatie elders, bijvoorbeeld door grond te kopen en daar bomen te planten. Dat is allemaal geregeld in omgevingswetgeving. Voor het toezicht en de handhaving zijn omgevingsdiensten verantwoordelijk.
Volgens de betrokken omgevingsdiensten deed deze eigenaar vooraf geen juiste kapmelding en had hij de wettelijke ‘herplantplicht’ niet geregeld. Dit terwijl hij volgens de omgevingsdienst de regels kende en „bewust” was gaan kappen zonder goedkeuring. Maar tot verbijstering van omwonenden heeft de dienst de hele operatie achteraf goedgekeurd.
**Cultuurprobleem**
Bos van Los is geen ongeluk en geen uitzondering, zeggen natuurbeschermingsorganisaties. Wat er daar op postzegelschaal gebeurt, is volgens hen exemplarisch voor de manier waarop omgevingsdiensten en andere overheden falen in het beschermen van de leefomgeving. Vervuilende bedrijven mogen jarenlang opereren met verouderde vergunningen, of zelfs zonder vergunningen. Illegale lozingen worden toegestaan, verplichtingen om natuurcompensatie te regelen jarenlang uitgesteld.
De kritiek op omgevingsdiensten komt niet alleen van milieuorganisaties. Een commissie die omgevingsdiensten in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat onderzocht, concludeerde in 2021 dat ze te klein zijn „om voldoende kwaliteit en capaciteit op te brengen”. Het milieutoezicht was „versnipperd en vrijblijvend”, de strafrechtelijke vervolging van milieucriminaliteit „veel te mager”. Die problemen zijn nu, ruim drie jaar later, niet opgelost, schrijven de onderzoekers.
In complexe zaken rond industriële grootmachten zoals Tata Steel en Chemours trekt de gebrekkige handhaving nationale media-aandacht. Maar op kleine schaal zijn volgens natuurorganisaties dezelfde patronen zichtbaar. Juist in „eenvoudige dossiers zoals Bos van Los” blijkt dat omgevingsdiensten een cultuurprobleem hebben, zegt Alex Ouwehand, directeur van de Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland. „Ze besteden hun tijd aan het achteraf rechtbreien van illegale handelingen, in plaats van op te komen voor het belang van omwonenden.”
Joost Kievit, voormalig hoofd van de milieupolitie in Rotterdam Rijnmond, zet zich als voorzitter van verschillende milieuorganisaties al veertig jaar in voor natuurbehoud in de Hoeksche Waard. Hij noemt het ene na het andere voorbeeld uit zijn omgeving waarbij natuur verdween zonder dat de compensatie was geregeld. Kievit vertelt hoe bomen moesten worden gekapt om een fietspad aan te leggen bij ’s-Gravendeel en de provincie geen compensatiegrond kon vinden. De oplossing: de kwaliteit van het overgebleven bos verhogen door een overgangszone van struiken tussen grasland en bomen te planten. Om daar ruimte voor te vinden werden er nog meer bomen gekapt – terwijl er al struiken aan de rand van het bos waren, vanzelf gegroeid.
Natuurbeschermers zien dat de snippers natuur díe er nog zijn zo stapsgewijs verdwijnen, onder het oog van de verantwoordelijke omgevingsdiensten. Het gebeurt overal in Nederland, zeggen Ouwehand, Kievit en andere natuurbeschermers. De formele bescherming van bos is in hun ogen niet meer dan een papieren tijger.
En nu gebeurt het in Nieuwendijk, bij het Bos van Los.
**Landgoed Delta**
Rond de eeuwwisseling bedacht de plaatselijke boer Jan Los dat hij zijn zeventig hectare populierenbos wilde gebruiken om een „uniek grote oppervlakte duurzame natuur” te ontwikkelen. Niet alleen zijn kinderen en kleinkinderen moesten ervan kunnen genieten, ook „vele anderen”. In dit Bos van Los zouden loofbossen en boomweiden komen, poelen en bloemrijk grasland, ontsloten door wandel- en fietspaden. Om dat allemaal te betalen, wilde hij op twee van de zeventig hectare „vier landhuizen met allure” neerzetten met daarin twaalf woningen, in de vorm van een nieuw „Landgoed Delta”. Het duurde even, maar in 2013 werd het landgoed in het bestemmingsplan opgenomen. Nu heet dat een omgevingsplan.
Twaalf jaar later is alles anders. De droom van een groot natuurgebied is dood: nadat de ontwikkeling van het landgoed niet van de grond kwam, werd in 2016 vijftig hectare van het bos verkocht als landbouwgrond en gekapt – met de aanleg van een nieuw bos bij Zoetermeer als compensatie. In 2022 verkocht Jan Los de overgebleven twintig hectare aan BVJA Beheer.
Nu wil dit bedrijf van voormalig notaris Michiel van Agt er twaalf luxe woningen gaan bouwen zonder het natuurgebied dat erbij was bedacht.
Als omwonenden lucht krijgen van de verkoop, organiseren zij zich snel. Het bestemmingsplan geeft de nieuwe eigenaar het formele recht om te bouwen, dat snappen ze wel. Tegelijk zijn de omstandigheden waaronder die rechten ontstonden drastisch veranderd. Het oorspronkelijke bosgebied is al gedecimeerd, de plannen om er natuurgebied van te maken geschrapt. Het overgebleven bosje, jarenlang ongemoeid gelaten, heeft zich zelf ontwikkeld én is inmiddels opgenomen in het Natuurnetwerk Nederland, waar volgens de rijksoverheid „de natuur voorrang heeft”. Omgevingsplannen mogen geen activiteiten toestaan die de natuur in deze gebieden wezenlijk aantasten.
Waarom moet die natuur dan deels plaatsmaken voor een paar villa’s die geen lokaal belang dienen, alleen zodat een Haagse projectontwikkelaar er winst op kan maken?
Onder leiding van de dan 22-jarige geboren Nieuwendijker Heiltje Karels komt er een petitie tegen de bouwplannen. Karels nodigt gemeenteraads- en Statenleden uit voor wandelingen door het bos, en vraagt of de overheid zich niet wil inzetten om het bos intact te laten.
Maar hulp krijgen de bewoners niet. Als Karels de gemeente vraagt of de ontwikkelaar geen kapvergunning moet aanvragen, wordt haar verteld dat het kappen van bos geen gemeentelijke zaak is, maar een provinciale kwestie. Pas maanden na de bomenkap zal Karels erachter komen dat volgens het omgevingsplan een gemeentelijke kapvergunning wel degelijk verplicht is. Dat had de gemeente Hoeksche Waard „eerder helaas over het hoofd gezien”, schrijft een woordvoerder na vragen van NRC.
De provincie, verantwoordelijk voor het Natuurnetwerk Nederland, legt Karels uit dat de bescherming van het natuurnetwerk alleen kan worden ingeroepen bij wijziging van het omgevingsplan. Zij verwijst weer door naar de omgevingsdiensten, die over bomenkap gaan. De omgevingsdiensten zeggen dat er nog helemaal geen kapmelding is, en dat het kappen van bos een zaak is tussen omgevingsdienst en eigenaar – anderen worden daar niet van op de hoogte gesteld.
>Maar tot verbijstering van omwonenden heeft de dienst de hele operatie achteraf goedgekeurd.
Da’s wel duidelijk, opdrachtgever heeft de juiste connecties iets toegestopt.
Het interesseert de mensen in de Hoeksche Waard niet; ze weten nauwelijks hoe natuur eruit ziet: alles is akkerland. In algemene zin geldt dit voor heel Nederland. Mensen boeit het gewoon niet. Ze willen snelwegen, parkeerplaatsen en betegelde achtertuinen. Natuur is iets voor de zomervakantie. Dat is waarom je deze cultuur in alle lagen van organisaties terugvindt. Het is in de HW inmiddels zo schrijnend, dat je netto meer groen krijgt wanneer er een woonwijk bijkomt. Zó schraal is het akkerland.
Nederland: wetten en regels tot je er bij neervalt. Handhaven? Hahaha, nee ben je achterlijk? We handhaven enkel bij stomme kutburgers die toch geen rechtzaak kunnen of mogen beginnen, bedrijven zijn vrij om te doen en laten wat ze willen. Maar stem vooral op die rechtse partijen die tegen milieu zijn en voor ‘law and order’.
Comments are closed.