Storm in België om geweigerde dirigent Shani duurt voort

In België is al dagen een debat aan de gang over een Israëlische dirigent, die is geweigerd omdat hij Israëlisch is. Ook het Duitse orkest waarmee hij zou komen spelen, mag niet naar het Gent Festival in Vlaanderen komen. Algauw bemoeide de politiek zich ermee. Opnieuw zijn de partijen in de regering-De Wever verdeeld tussen pro-Israël en Israël-kritisch. De premier bezocht in Essen een concert van de dirigent. Inmiddels denkt het festivalbestuur na over het besluit en de impact ervan.

De directie van het Gent Festival in Vlaanderen maakte vorige week bekend dat dirigent Lahav Shani en het Münchener Philharmoniker Orkest niet mogen spelen op 18 september. Volgens de organisatie is dat geen politieke beslissing, maar zowat iedereen in België en daarbuiten gaat ervan uit dat Shani is geweigerd omdat hij een Israëliër is. Naar zijn artistieke kwaliteiten en talent wordt niet gekeken.

Zubin Mehta

Volgens de directie is er ‘onvoldoende duidelijkheid over de houding van de dirigent tegenover het genocidaire regime’. Hij moet dus kleur bekennen. Shani (36) is een Israëlische pianist en dirigent. Hij volgde in 2020 Zubin Mehta op als muzikaal leider van het Israel Philharmonic Orchestra. In februari 2023 werd hij door de Münchner Philharmoniker benoemd tot nieuwe chef-dirigent, een functie die hij volgend jaar zal opnemen.

‘Het genocidaire regime’

De organisatie van het festival vind het moeilijk dat hij het Israel Philharmonic Orchestra heeft geleid. ‘In het licht van die functie kunnen wij onvoldoende duidelijkheid verschaffen over zijn houding ten opzichte van het genocidaire regime in Tel Aviv. Gezien de huidige onmenselijke situatie, die ook in onze samenleving tot emotionele reacties leidt, vinden wij het niet wenselijk dit concert te laten doorgaan’, aldus de organisatie.

Oproep

Het festival benadrukt wel dat Shani zich in het verleden meermaals heeft uitgesproken voor vrede en verzoening, maar zegt niet voorbij te kunnen aan de bredere context. De Vlaamse cultuurminister Caroline Gennez (Vooruit) heeft eerder opgeroepen om ‘geen samenwerkingen aan te gaan met partners die geen ondubbelzinnige afstand nemen van dat regime’, doelend op de regering van Israël.

Antisemitisme

Het besluit van de directie van het festival riep meteen veel reacties op. De Duitse onderminister Wolfram Weimer (CDU) van Cultuur was er niet over te spreken. “Onder het mom van vermeende kritiek op Israël een culturele boycot uitgevoerd. Dit is puur antisemitisme en een aanval op de fundamenten van onze cultuur. Als het aanvaardbaar wordt om Duitse orkesten en Joodse artiesten collectief te weren, is er een rode lijn overschreden.”

Vlaggenschip

Het Münchner Philharmoniker is ‘een vlaggenschip van de Duitse cultuur’ is. Weimer: “Europese podia mogen geen plekken worden waar antisemieten het programma bepalen. Duitsland tolereert dit niet: we zullen dit onderwerp ook meenemen in het Europese cultuurbeleid. Wie het orkest en zijn toekomstige chef-dirigent een podium ontzegt, schaadt Israël niet, maar schaadt Europa en zijn eigen geloofwaardigheid. Onze boodschap is duidelijk: we zullen niet toestaan ​​dat onze orkesten of onze Joodse artiesten gemarginaliseerd worden.”

Horror

Uit eigen land kwamen steunbetuigingen voor het Gentse festival, met name uit linkse hoek, Vlaams cultuurminister en sociaaldemocrate Gennez voorop. “De Vlaamse en Belgische regering hebben hun verantwoordelijkheid genomen en een krachtig signaal gegeven tegen de horror in Gaza. Ik heb de culturele sector opgeroepen hetzelfde te doen,” zei de Vooruit-minister tegen VRT Nieuws.

Beroepsverbod

Vlaams minister-president Matthias Diependaele (N-VA) zei het te betreuren dat de dirigent en het orkest zijn afgezegd. Belgisch premier Bart de Wever (N-VA) sprak van een beroepsverbod. “Iemand louter omwille van zijn afkomst een beroepsverbod opleggen is op zijn zachtst gezegd onbezonnen en onverantwoord. Het is ook redelijk ongezien dat artiesten hun gedachten schriftelijk zouden moeten staven. Dat lijkt me het tegenovergestelde van artistieke vrijheid. De reputatie van Vlaanderen en het land wordt hierdoor besmeurd.”

Opfokken

De Wever ging zaterdag naar een concert van Shani in Essen om zijn steun aan de dirigent te betuigen. Hij kreeg daarop kritiek van Vooruit-voorzitter en coalitiegenoot Conner Rousseau. “Kan de premier stoppen met dit zelf op te fokken?” zei hij zondag in VTM Nieuws. “Alle focus moet nu naar de begroting van ons land en hoe we die op een sociale manier op orde krijgen. Dat is wat mensen van hem verwachten.” Later zei hij ‘het gedoe’ te willen verlaten en riep hij iedereen in de politiek op zich met de begroting bezig te houden.

Devisch

De geest was uit de fles en ook anderen gaven hun mening. Professor Ignas Devisch kan stelde vast dat de beslissing de eerste stap zal zijn van ‘een culturele boycot’. “Er is wel een wetenschappelijke discussie geweest en sinds kort heeft de federale regering ook een akkoord gesloten om enkele ministers uit de regering-Netanyahu uit ons land te weren. Maar dat zijn compleet andere discussies”, vindt de professor. “In zo’n gevallen gaat het om instellingen en regeringen. Dat zijn dus discussies op het politieke niveau.”

The Proms

Tegelijkertijd ging de leiding van het festival de media in om het besluit toe te lichten. Voorzitter Jan Briers van de Raad van Bestuur verklaarde in Terzake dat er aanwijzingen waren dat het concert zou worden verstoord door pro-Palestijnse activisten, denkend aan The Proms in Londen, dat een paar weken geleden werd verstoord. Daarnaast is er in Nederland een patstelling ontstaan over het Chanoeka-concert in Amsterdam met een Israëlische chazan, die volgens het Koninklijk Concertgebouw bij het Israëlische leger betrokken is.

Overleg

Een overleg tussen Shani en de organisatie van het festival leverde maandag niets op, aldus bestuursvoorzitter Jan Briers. Hij neemt de kwestie mee naar een vergadering van zijn Raad van Bestuur, op maandagavond. Intussen buitelen bestuursleden in de Vlaamse media al over elkaar heen. Ze geven hun mening voordat ze er op maandagavond over gaan vergaderen.

Problematiek

Bestuurslid Karine Moykens zegt tegen de VRT: “Als wij vanavond zeker zijn dat er geen verstoringen van onze concerten zijn en dat mensen kunnen genieten van een mooi concert, moeten we alles op een rijtje zetten. Zomaar zeggen dat dit een politieke beslissing is, dat is toch wel kort door de bocht. We moeten echt wel alles in rekening brengen in tijden waarin de problematiek van Gaza en Israël heel veel mensen beroert.”

Explosief

De situatie in het bestuur is explosief. Christoph D’Haese, N-VA-Kamerlid en burgemeester van Aalst, zal vertrekken uit de Raad als hij die niet kan overtuigen om de verkeerde beslissing terug te draaien. “Het moet mij van het hart: het is zowel onbegrijpelijk als onvergeeflijk dat de raad van bestuur van Gent Festival van Vlaanderen het optreden van het Münchner Philharmoniker heeft afgelast, wegens de identiteitskaart van zijn dirigent”, aldus D’Haese.

Dreigmails

De emoties lopen zo hoog op, dat een Antwerpse christendemocraat Walter Nauwelaerts op maandag de politie in huis had staan. Hij schreef dreigende mails aan premier De Wever. Een een ervan schreef hij:

‘Dat jij geen enkel moreel besef hebt, is iedereen al lang duidelijk. Jullie compromis gaat niet ver genoeg. Onmiddellijk erkenning van Palestina en verbreken van alle banden met Israël en zijn fascistische regering. Gij moet niets gaan uitleggen aan de Joodse gemeenschap in Antwerpen, je achterlijke orthodox-joodse achterban. Ik begrijp dat de meeste geen Nederlands spreken en zich niet aan passen aan onze normen en waarden, maar ze kunnen toch ook het nieuws volgen. Waarom kom je het niet aan mij uitleggen, waarom je zo weinig wenst te doen tegen de moordenaars van het Israëlische kabinet.’

Boos

De Joodse gemeenschappen van België zijn vooral boos en teleurgesteld over wat er gebeurt. De European Jewish Agency (EJA) roept op tot ontslag van Vlaams minister Gennez, omdat zij in hun ogen de aanstichter is. Het Vlaanse Forum der Joodse Organisaties (FJO) en het Joods Informatie- en Documentatiecentrum (JID) zijn verontwaardigd over de beslissing van festival. Ze eisen excuses. Beide organisaties spreken van antisemitisme en willen dat Shani alsnog in Vlaanderen kan optreden.