In een gezamenlijke verklaring spreekt een groep Europese landen af dat ze samen stappen willen zetten „om de complexe uitdagingen van illegale migratie aan te pakken.” Een van de cruciale onderdelen is de wens om anders om te gaan met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en het Vluchtelingenverdrag.
„Dit moet geïmplementeerd worden op een manier die bescherming biedt tegen misbruik en mogelijkheden creëren voor regeringen om de hedendaagse uitdagingen aan te pakken”, zo valt te lezen in de verklaring.
Beide verdragen stammen uit een tijd waarin Europa niet kampte met criminele asielzoekers, levensgevaarlijke praktijken van mensensmokkelaars en economische migranten die misbruik maken van onze gastvrijheid voor échte vluchtelingen. Veel nieuwe ideeën om illegale migratie een halt toe te roepen stuiten door deze verdragen op juridische bezwaren.
Demissionair premier Dick Schoof tussen migratie-hardliners Mette Frederiksen van Denemarken en Giorgia Meloni van Italië. © ANP/HH
Nederland tekende eerder brief niet mee
Afgelopen mei was er nog politieke ophef in Den Haag omdat premier Schoof weigerde een brief te ondertekenen met kritiek op het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (rechter die zich buigt over het gelijknamige verdrag).
Onder leiding van de Italiaanse premier Giorgia Meloni en de Deense regeringsleider Mette Frederiksen vroeg een grote groep Europese landen meer ruimte om criminele buitenlanders uit te zetten. „Bijvoorbeeld in zaken rond ernstige geweldsmisdrijven of druggerelateerde misdrijven”, schreven ze.
Schoof tekende niet mee, omdat het in de Nederlandse politiek ongebruikelijk is om kritiek te uiten op de rechters.
Schoof weigert handtekening brief maar wil wel discussie over uitzetten criminele asielzoekers
De verklaring, getekend tijdens de top van de Europese Politieke Gemeenschap in Kopenhagen, uit geen directe kritiek op rechters. Vervolgstappen kunnen verwacht worden: de Belgische premier Bart De Wever heeft eerder een expert in de hand genomen om te kijken wat er wél kan. Hij werkt aan het idee om een ’interpretatieprotocol’ toevoegen aan het EVRM die uitleg hoe het Europees mensenrechtenhof de regels moet lezen.
„Nederland is hier heel nauw bij betrokken”, zegt premier Dick Schoof in Kopenhagen.
Stevige aanpak mensensmokkelaars
De migratiecoalitie kondigt in de verklaring verder aan dat ze de handen ineen willen slaan als het gaat om stevige acties tegen mensensmokkelaars en voor ’innovatieve partnerschappen met derde landen’. Nederland werkt momenteel aan een plan voor een uitzetcentrum in Oeganda voor afgewezen asielzoekers.
Daarnaast wil de groep beter samenwerken met landen waar migranten vandaan komen of door heen reizen voor ze in Europa arriveren. Er wordt gedacht aan hulp bij het creëren van banen, onderwijs en afspraken over vrijwillige terugkeer.
Analyse: spreken over EVRM was lange tijd taboe
Jarenlang was het een politiek taboe om in het migratiedebat te spreken over de belemmerende rol van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en het VN-vluchtelingenverdrag. In veel landen zijn kiezers het zat om te horen dat plannen voor een strenger migratiebeleid stuit op juridisch verzet van internationale verdragen die stammen uit een tijd zónder migratiechaos.
De verhalen over criminele buitenlanders die niet mogen worden uitgezet of de rechterlijke blokkades tegen creatieve oplossingen om het handelsmodel van gewetenloze mensensmokkelaars om zeep te helpen, vormen een voedingsbodem voor een vlucht van kiezers naar de flanken. Steeds meer Europese regeringen zien om die reden in dat de tijd van pappen en nathouden voorbij is.
De verklaring die Nederland heeft getekend kan worden gezien als een kentering in het denken over de toepassing van de twee internationale verdragen. Het lost voorlopig niets op, maar alles begint met het erkennen dat er überhaupt een probleem is. De Telegraaf verneemt dat meer EU-lidstaten, ook landen die donderdag niet hebben meegetekend, inzien dat er iets moet veranderen.
Dat hangt samen met een debat in Brussel over nieuwe strengere regels voor terugkeer van migranten en uitgeprocedeerde asielzoekers. Het is niet uitgesloten dat sommige elementen in de toekomst kunnen botsen met de huidige juridische werkelijkheid. Groot-Brittannië, initiatiefnemer van de verklaring, heeft daar ervaring mee. Het plan van Londen om migranten naar Rwanda over te brengen werd om zeep geholpen door uitspraken van het mensenrechtenhof in Straatsburg.