**We kunnen meer voor het klimaat doen dan je misschien denkt**
In onze redactieblogs schrijven verslaggevers wekelijks over wat hun opvalt. Speciaal voor Kerst: klimaatverslaggever Emma van Bergeijk zoekt naar een sprankje hoop, terwijl de wereld in brand lijkt te staan.
Het was een vraag die ik dit jaar meermaals kreeg aan keukentafels of op verjaardagen: hoe hou je het toch vol om elke dag over de opwarming van de aarde en alle gevolgen van dien te schrijven?
En dan hebben we het nog niet eens over de spanningen op het wereldtoneel. Soms lijkt het alsof alle problemen zich maar blijven opstapelen. Het is niet altijd even makkelijk om jezelf te verhouden tot een snel veranderende en gepolariseerde wereld.
Bij sommige mensen heeft het effect op de mentale gezondheid, weet Sara Helmink. Ze is psycholoog en oprichter van Stichting Klimaatpsychologie. In haar praktijk ziet ze weleens cliënten met klimaatstress: slaapproblemen, twijfels over een kinderwens en sombere gedachten die niet overgaan. Gevoelens van machteloosheid en verlamming komen ook voor. Soms klappen mensen dicht en willen ze geen nieuws meer lezen.
**’Hoop is een werkwoord’**
Het tegengif tegen die emoties is hoop. “Hoop is niet de garantie dat alles goed komt, maar de overtuiging dat wat we doen zin heeft”, denkt klimaatwetenschapper Bart van den Hurk. Hoewel het klimaatdebat weleens meer de wind in de zeilen heeft gehad, ziet hij ook steeds meer mensen die wél iets willen doen.
Hoop is de motivatie om door te gaan. “Hoop is een werkwoord. Hoop houdt ons staande en brengt ons verder”, vult Helmink aan. “Maar je moet er wel iets voor doen.” Zelf leidt ze maandelijkse groepssessies, waar deelnemers hun zorgen over de staat van de wereld delen. “Met elkaar praten helpt, omdat het laat zien dat je het niet allemaal alleen hoeft te dragen.”
Dat is de kern van ‘actieve hoop’: de wereldberoemde methode van de dit jaar overleden milieuactivist, denker en boeddhist Joanna Macy. “Het radicaalste dat we kunnen doen, is ons volledig bewust zijn van wat er in de wereld gebeurt”, was haar overtuiging. Zelf voerde ze fanatiek actie tegen kernafval. Haar ideeën inspireerden wereldwijd mensen die worstelen met sombere gedachten over ecologische crises.
Macy’s methode onderstreept het volgende: juist als je de wanhoop erkent, wordt het lichter. Voel je paniek oplaaien als je denkt aan klimaatverandering? Omarm dat gevoel, geef het ruimte, adviseerde Macy. Vervolgens kun je die angstgevoelens omzetten in acties.
Duurzaamheidonderzoeker Kimberly Nicholas zag dat van onderaf veel verandering mogelijk is en ontwikkelde de [Shift-vragenlijst. Daarmee kunnen burgers ontdekken waar hun ‘superkracht’ zit](https://jointheshift.earth/). Oftewel, in welke rol mensen het grootste verschil kunnen maken: als consument, burger, professional, investeerder of rolmodel.
Een gewone burger heeft dan ook op andere plekken invloed dan de directeur van een miljoenenbedrijf. Maar de misvatting is dat de een meer voor elkaar krijgt dan de ander: het gaat juist om de manier waarop iemand invloed uitoefent.
Burgers kunnen op allerlei manieren bijdragen: stemmen, een buurtinitiatief starten of demonstreren. Als consument kun je bewuster kiezen wat je koopt en eet. Professionals kunnen hun organisatie helpen verduurzamen, terwijl investeerders geld in duurzame projecten kunnen steken. En rolmodellen (in de samenleving of binnen de eigen omgeving) kunnen anderen inspireren door zichtbaar klimaatbewuste keuzes te maken.
Dat is te danken aan wetenschappelijke kennis, gevolgd door maatschappelijke druk en internationale samenwerking om vervuilende koelkasten en spuitbussen te verbieden.
Zoals klimaatwetenschapper Kate Marvel in haar boek Human Nature betoogt, is de ozonlaag hét voorbeeld van waar de mensheid toe in staat is als we de krachten bundelen. Makkelijk is het niet, maar wel mogelijk.
En zo zijn er nog veel meer voorbeelden: zure regen is aangepakt, de lucht in grote steden is vele malen schoner dan een halve eeuw geleden, giftig lood is uit benzine gehaald en nooit eerder was schone energie zo goedkoop als nu.
**Mensen kunnen systemen bewegen**
“Als 30 procent van de mensen een nieuwe norm omarmt, kan de hele samenleving veranderen, zonder dat we radicaal anders hoeven te leven”, weet Reint Jan Renes, gedragswetenschapper aan de Hogeschool van Amsterdam. Hij doet onderzoek naar perspectieven rond duurzaamheid onder Nederlanders.
Dat fenomeen heet een sociaal kantelpunt en kwam al voor bij opvattingen over bijvoorbeeld Zwarte Piet of roken. We zouden gek opkijken als iemand nu een sigaret in de trein zou opsteken.
Wanneer mensen elkaar opzoeken en hun opvattingen delen, ontstaat de kracht om een systeem in beweging te brengen. En dat is precies de (kerst)boodschap die we nodig hebben als we de hoop weer eens dreigen te verliezen.
————
**Boekentips voor in de kerstvakantie**
Natuurlijk de werken van Joanna Macy en Kate Marvel, die ik in het bovenstaande artikel al noem. Maar dit jaar zijn er ook wat klimaatboeken verschenen die ik graag uitlicht:
– Nog niet te laat van Hannah Ritchie: een hoopvol, datagedreven boek voor iedereen die het moedeloze gevoel over het klimaat herkent en iets wil doen. Want het is nog niet te laat.
– Eigen planeet eerst van Roxane van Iperen: een scherpe analyse van hoe onze politieke en economische systemen (niet) in staat zijn de klimaatcrisis te verlichten.
– Oceaan van David Attenborough: een pleidooi van ‘s werelds beroemdste bioloog over hoe we de wereldzee kunnen redden en waarom dat nodig is (óók in documentairevorm).
zolang het klimaat in direct conflict staat met ons economisch systeem en de miljardairs is dit pure cope.
We kunnen betalen, en zoveel mogelijk.
Het voorbeeld van de ozonlaag is compleet scheef. Daar waren namelijk juist de overheden en bedrijven die gezamelijk massaal gehoor gaven aan de roep voor verandering van wetenschappers, waar het nu massaal ontkent of getraineerd wordt door overheden en bedrijven.
Oh, we kunnen zoveel doen.
Maar toch bestelt de meerderheid massaal op Temu, zijn SUVs de meest verkochte auto, rijdt er steeds meer i.p.v. treinen, worden er nog steeds veel meer mensen geboren in landen waar de uitstoot stijgt, worden plannen teruggedraaid, etc.
Ik zie het hoe dan ook somber in.
We kunnen Tata misschien nog een cadeautje er bij geven.
Allemaal heel leuk en aardig: we kunnen ook echt wel wat doen zelf. Serieus minderen met vlees eten en andere dierlijke producten, minder autorijden, meer hergebruiken de hele mikmak.
Maar kommop. Dit is uiteindelijk nog steeds Shell’s persoonlijke voetafdruk propaganda. De échte verandering komt door beleidsvoering. Want pas wanneer het ov goedkoop en betrouwbaar is wordt het pas echt een keuze om de bus te pakken. Met Europese regelgeving om garantieperiodes te verlengen van 2 naar 5 jaar zorg je er voor dat producten ook echt langer meegaan.
En ja dat voelt superkut, want stemmen is dan eigenlijk een van je weinig serieuze opties, en blijkbaar vond driekwart van de wereld dit allemaal maar gezeik, onzin, betutteling en iemand anders zijn probleem.
7 comments
**We kunnen meer voor het klimaat doen dan je misschien denkt**
In onze redactieblogs schrijven verslaggevers wekelijks over wat hun opvalt. Speciaal voor Kerst: klimaatverslaggever Emma van Bergeijk zoekt naar een sprankje hoop, terwijl de wereld in brand lijkt te staan.
Het was een vraag die ik dit jaar meermaals kreeg aan keukentafels of op verjaardagen: hoe hou je het toch vol om elke dag over de opwarming van de aarde en alle gevolgen van dien te schrijven?
Er zijn immers genoeg ontwikkelingen om moedeloos van te worden. De [hoeveelheid CO2 in de atmosfeer heeft een recordhoogte bereikt](https://www.nu.nl/klimaat/6372511/co2-in-atmosfeer-neemt-in-recordtempo-toe-uiterst-gevaarlijke-situatie-dreigt.html). De Amerikaanse president Donald [Trump ontmantelt de klimaatwetenschap](https://www.nu.nl/klimaat/6355064/wetenschappers-door-heel-nederland-geraakt-door-trumps-beleid.html). En we krijgen [(weer) geen witte Kerst](https://www.nu.nl/algemeen/6380076/het-romantische-beeld-van-een-witte-kerst-raakt-steeds-meer-in-vergetelheid.html).
En dan hebben we het nog niet eens over de spanningen op het wereldtoneel. Soms lijkt het alsof alle problemen zich maar blijven opstapelen. Het is niet altijd even makkelijk om jezelf te verhouden tot een snel veranderende en gepolariseerde wereld.
Bij sommige mensen heeft het effect op de mentale gezondheid, weet Sara Helmink. Ze is psycholoog en oprichter van Stichting Klimaatpsychologie. In haar praktijk ziet ze weleens cliënten met klimaatstress: slaapproblemen, twijfels over een kinderwens en sombere gedachten die niet overgaan. Gevoelens van machteloosheid en verlamming komen ook voor. Soms klappen mensen dicht en willen ze geen nieuws meer lezen.
**’Hoop is een werkwoord’**
Het tegengif tegen die emoties is hoop. “Hoop is niet de garantie dat alles goed komt, maar de overtuiging dat wat we doen zin heeft”, denkt klimaatwetenschapper Bart van den Hurk. Hoewel het klimaatdebat weleens meer de wind in de zeilen heeft gehad, ziet hij ook steeds meer mensen die wél iets willen doen.
Hoop is de motivatie om door te gaan. “Hoop is een werkwoord. Hoop houdt ons staande en brengt ons verder”, vult Helmink aan. “Maar je moet er wel iets voor doen.” Zelf leidt ze maandelijkse groepssessies, waar deelnemers hun zorgen over de staat van de wereld delen. “Met elkaar praten helpt, omdat het laat zien dat je het niet allemaal alleen hoeft te dragen.”
Dat is de kern van ‘actieve hoop’: de wereldberoemde methode van de dit jaar overleden milieuactivist, denker en boeddhist Joanna Macy. “Het radicaalste dat we kunnen doen, is ons volledig bewust zijn van wat er in de wereld gebeurt”, was haar overtuiging. Zelf voerde ze fanatiek actie tegen kernafval. Haar ideeën inspireerden wereldwijd mensen die worstelen met sombere gedachten over ecologische crises.
Macy’s methode onderstreept het volgende: juist als je de wanhoop erkent, wordt het lichter. Voel je paniek oplaaien als je denkt aan klimaatverandering? Omarm dat gevoel, geef het ruimte, adviseerde Macy. Vervolgens kun je die angstgevoelens omzetten in acties.
**Burgers onderschatten hun eigen invloed**
Het geeft hoop dat er meer gelijkgestemden zijn dan we misschien denken. Drie op de vier Nederlanders maken zich zorgen over klimaatverandering, [schrijft statistiekbureau CBS](https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2021/22/drie-kwart-nederlanders-maakt-zich-zorgen-over-gevolgen-klimaatverandering). Maar we [onderschatten nog te vaak onze eigen rol in het oplossen van de klimaatcrisis](https://www.nu.nl/klimaat/6331799/nederlanders-onderschatten-hun-eigen-rol-in-oplossen-klimaatcrisis.html), zien gedragswetenschappers. En dus worstelen we met de vraag hoe we zelf het verschil kunnen maken.
Ook denken we vaak ten onrechte dat anderen er niet mee bezig zijn. Maar [onderzoek laat zien dat de meerderheid van de wereldbevolking achter klimaatbeleid staat](https://www.nature.com/articles/s41558-024-01925-3). Burgers [kunnen samen een aanzienlijk deel van de uitstoot terugdringen, meldt Nature Climate Change](https://www.nature.com/articles/s41558-021-01219-y).
Duurzaamheidonderzoeker Kimberly Nicholas zag dat van onderaf veel verandering mogelijk is en ontwikkelde de [Shift-vragenlijst. Daarmee kunnen burgers ontdekken waar hun ‘superkracht’ zit](https://jointheshift.earth/). Oftewel, in welke rol mensen het grootste verschil kunnen maken: als consument, burger, professional, investeerder of rolmodel.
Een gewone burger heeft dan ook op andere plekken invloed dan de directeur van een miljoenenbedrijf. Maar de misvatting is dat de een meer voor elkaar krijgt dan de ander: het gaat juist om de manier waarop iemand invloed uitoefent.
Burgers kunnen op allerlei manieren bijdragen: stemmen, een buurtinitiatief starten of demonstreren. Als consument kun je bewuster kiezen wat je koopt en eet. Professionals kunnen hun organisatie helpen verduurzamen, terwijl investeerders geld in duurzame projecten kunnen steken. En rolmodellen (in de samenleving of binnen de eigen omgeving) kunnen anderen inspireren door zichtbaar klimaatbewuste keuzes te maken.
**We hebben het al eerder gedaan**
Er zijn dan ook genoeg ontwikkelingen waarbij mensen al hebben laten zien het tij te kunnen keren. Neem het gat in de ozonlaag, veroorzaakt door de uitstoot van chloorfluorgassen. Eind vorige eeuw vormde dat een serieuze bedreiging voor de aarde. Nu is de [ozonlaag herstellende](https://wmo.int/news/media-centre/wmo-bulletin-shows-successful-recovery-of-ozone-layer-driven-science).
Dat is te danken aan wetenschappelijke kennis, gevolgd door maatschappelijke druk en internationale samenwerking om vervuilende koelkasten en spuitbussen te verbieden.
Zoals klimaatwetenschapper Kate Marvel in haar boek Human Nature betoogt, is de ozonlaag hét voorbeeld van waar de mensheid toe in staat is als we de krachten bundelen. Makkelijk is het niet, maar wel mogelijk.
En zo zijn er nog veel meer voorbeelden: zure regen is aangepakt, de lucht in grote steden is vele malen schoner dan een halve eeuw geleden, giftig lood is uit benzine gehaald en nooit eerder was schone energie zo goedkoop als nu.
**Mensen kunnen systemen bewegen**
“Als 30 procent van de mensen een nieuwe norm omarmt, kan de hele samenleving veranderen, zonder dat we radicaal anders hoeven te leven”, weet Reint Jan Renes, gedragswetenschapper aan de Hogeschool van Amsterdam. Hij doet onderzoek naar perspectieven rond duurzaamheid onder Nederlanders.
Dat fenomeen heet een sociaal kantelpunt en kwam al voor bij opvattingen over bijvoorbeeld Zwarte Piet of roken. We zouden gek opkijken als iemand nu een sigaret in de trein zou opsteken.
Wanneer mensen elkaar opzoeken en hun opvattingen delen, ontstaat de kracht om een systeem in beweging te brengen. En dat is precies de (kerst)boodschap die we nodig hebben als we de hoop weer eens dreigen te verliezen.
————
**Boekentips voor in de kerstvakantie**
Natuurlijk de werken van Joanna Macy en Kate Marvel, die ik in het bovenstaande artikel al noem. Maar dit jaar zijn er ook wat klimaatboeken verschenen die ik graag uitlicht:
– Nog niet te laat van Hannah Ritchie: een hoopvol, datagedreven boek voor iedereen die het moedeloze gevoel over het klimaat herkent en iets wil doen. Want het is nog niet te laat.
– Eigen planeet eerst van Roxane van Iperen: een scherpe analyse van hoe onze politieke en economische systemen (niet) in staat zijn de klimaatcrisis te verlichten.
– Oceaan van David Attenborough: een pleidooi van ‘s werelds beroemdste bioloog over hoe we de wereldzee kunnen redden en waarom dat nodig is (óók in documentairevorm).
zolang het klimaat in direct conflict staat met ons economisch systeem en de miljardairs is dit pure cope.
We kunnen betalen, en zoveel mogelijk.
Het voorbeeld van de ozonlaag is compleet scheef. Daar waren namelijk juist de overheden en bedrijven die gezamelijk massaal gehoor gaven aan de roep voor verandering van wetenschappers, waar het nu massaal ontkent of getraineerd wordt door overheden en bedrijven.
Oh, we kunnen zoveel doen.
Maar toch bestelt de meerderheid massaal op Temu, zijn SUVs de meest verkochte auto, rijdt er steeds meer i.p.v. treinen, worden er nog steeds veel meer mensen geboren in landen waar de uitstoot stijgt, worden plannen teruggedraaid, etc.
Ik zie het hoe dan ook somber in.
We kunnen Tata misschien nog een cadeautje er bij geven.
Allemaal heel leuk en aardig: we kunnen ook echt wel wat doen zelf. Serieus minderen met vlees eten en andere dierlijke producten, minder autorijden, meer hergebruiken de hele mikmak.
Maar kommop. Dit is uiteindelijk nog steeds Shell’s persoonlijke voetafdruk propaganda. De échte verandering komt door beleidsvoering. Want pas wanneer het ov goedkoop en betrouwbaar is wordt het pas echt een keuze om de bus te pakken. Met Europese regelgeving om garantieperiodes te verlengen van 2 naar 5 jaar zorg je er voor dat producten ook echt langer meegaan.
En ja dat voelt superkut, want stemmen is dan eigenlijk een van je weinig serieuze opties, en blijkbaar vond driekwart van de wereld dit allemaal maar gezeik, onzin, betutteling en iemand anders zijn probleem.
Comments are closed.