Koeien in een weiland in Brabant, nabij natuurgebieden De Strabrechtse Heide en De Peel.
Foto: Rob Engelaar / ANP
Wat staat er in de stikstofplannen?
Het kabinet wil juridisch meer ruimte creëren en neemt maatregelen die de stikstofuitstoot moeten verminderen. Er moet een nieuw vergunningsstelsel komen en het kabinet wil doelen vastleggen op basis van uitstoot in plaats van stikstofneerslag op gevoelige natuur. Hoe dat er precies uit komt te zien, is nog onduidelijk.
De stikstofdoelen voor alle sectoren schuiven ook op, van 2030 naar 2035. In dat jaar moeten industrie, mobiliteit en bouw hun uitstoot hebben gehalveerd ten opzichte van 2019. De uitstoot in de landbouw moet dan met 42% tot 46% omlaag.
Het kabinet steekt in totaal €2,2 mrd aan stikstofgeld in de plannen. Een deel van het geld gaat naar boeren die minder koeien willen gaan houden en boeren die willen stoppen. De Tweede Kamer had al eerder gevraagd om dergelijke regelingen.
Verder reserveert het kabinet €600 mln om boeren in de buurt van kwetsbare natuur op de Veluwe en de Peel te helpen hun stikstofuitstoot te verlagen.
Het kabinet vestigt ook zijn hoop op een hogere rekenkundige ondergrens, die een vergunning overbodig maakt voor bedrijven met weinig stikstofneerslag op natuur. De grens moet van 0,005 mol per hectare per jaar – wat nagenoeg nul is – naar 1 mol, waarmee vastgelopen bouwprojecten en zogeheten PAS-melders geholpen zouden zijn. De vraag is of het plan standhoudt bij de rechter. De Raad van State brengt over enkele weken een advies uit over de aanpassing van deze grens.
Waarom komen deze plannen nu?
In januari riep het kabinet de stikstofcommissie in het leven. Twaalf bewindslieden moesten met een maatregelenpakket komen om Nederland van het stikstofslot te krijgen. Daarbij zouden ‘alle opties op tafel liggen’. Schoof had de eerste resultaten binnen twee maanden beloofd, maar na enkele gemiste deadlines kwam het kabinet vrijdag met het ‘startpakket’.
Kort daarvoor voerden twee rechterlijke uitspraken de druk op het kabinet verder op. De rechter oordeelde in een zaak aangespannen door Greenpeace in januari dat het kabinet meer moet doen om de stikstofuitstoot te verlagen.
Ingrijpender nog was de Raad van State-uitspraak van 18 december. Sindsdien is het niet meer mogelijk stikstofuitstoot te compenseren binnen een bedrijf, waarbij bijvoorbeeld meer dieren gehouden kunnen worden na de bouw van een schonere stal. Er moet nu eerst worden nagegaan of die gewonnen stikstofruimte nodig is om de natuur te beschermen. Door deze aanpassing liep de vergunningverlening verder vast.
Waarom krijgt het pakket Nederland niet van het stikstofslot?
‘Daarvoor is meer nodig’, benadrukte premier Dick Schoof tijdens zijn persconferentie. Het gaat nadrukkelijk om een ‘startpakket’.
Het bedrijfsleven, de bouwsector en natuur- en milieuorganisaties missen een doorbraak. ‘Nederland heeft een echte oplossing nodig voor het stikstofprobleem, helaas lijkt daarvoor nu nog steeds geen juridisch houdbaar plan te liggen’, schrijven VNO-NCW, Bouwend Nederland, Natuurmonumenten en Natuur & Milieu in een gezamenlijke reactie. De politiek zou volgens de organisaties noodzakelijke keuzes uitstellen, en daardoor ‘wordt de rekening nu gelegd bij de natuur, woningzoekenden en ondernemers’.
LTO ziet echter ‘belangrijke stappen’. Die moeten nog wel concreter worden. De landbouwkoepel is blij dat de plannen bestaan uit zowel uitstootvermindering als juridische aanpassingen.
Hoogleraar milieubeheer Raoul Beunen is minder optimistisch. ‘Het pakket van maatregelen is niet concreet en onvoldoende om verslechtering van de natuur te voorkomen. De borging ontbreekt, waardoor het ook de vergunningverlening niet gaat helpen.’
De rekenkundige ondergrens, waarbij bedrijven met weinig stikstofuitstoot geen vergunning hoeven aan te vragen, noemt Beunen ‘een verzoek voor nog meer problemen’. Het risico is volgens de hoogleraar groot dat zo’n groep later toch een vergunning nodig heeft, zoals vaker is voorgekomen.
De gebiedsgerichte aanpak bij de Veluwe en De Peel is nog het concreetst, aldus de hoogleraar. Maar de gereserveerde €600 mln is volgens hem ‘een fractie van het geld dat er ooit voor plannen in die gebieden was’.
Hoe nu verder?
De komende tijd zal het kabinet ‘voortbouwen’ op de gemaakte plannen. Zo moet onder meer de omvang en het precieze prijskaartje van de plannen nog worden vastgesteld. Daarnaast komen er nog meer maatregelen, is de verwachting. Daarvoor zal Wiersma meer geld moeten regelen in aanloop naar Prinsjesdag. Na de zomer komt het kabinet met het nieuwe vergunningsstelsel. Vooralsnog zijn daar geen extra details over bekend.
Op 22 mei verdedigt Wiersma het voorstel in de Tweede Kamer tijdens een stikstofdebat.