De door het leger geleide regering van Myanmar zal vanaf zondag gefaseerde algemene verkiezingen houden, terwijl er in grote delen van het Zuidoost-Aziatische land een burgeroorlog woedt.
WAAROM HOUDT MYANMAR VERKIEZINGEN?
Het leger zette de gekozen regering van Nobelprijswinnares Aung San Suu Kyi af in een staatsgreep in februari 2021, juist toen deze zich opmaakte voor een tweede ambtstermijn na een grote verkiezingsoverwinning enkele maanden eerder.
De generaals beschuldigden Suu Kyi en haar Nationale Liga voor Democratie (NLD) van verkiezingsfraude, wat zij ontkende. Internationale waarnemers meldden geen onregelmatigheden. Suu Kyi en een groot deel van de NLD werden samen met duizenden tegenstanders van de junta gevangengezet.
De junta beloofde uiterlijk in augustus 2023 verkiezingen te houden en het democratisch systeem te herstellen, maar dat werd uitgesteld omdat het leger de controle over grote delen van het land verloor in gevechten met etnische minderheidsrebellen en anti-junta milities.
De NLD was een van de tientallen partijen die werden ontbonden omdat ze zich niet hadden geregistreerd.
De meeste analisten zien de verkiezingen als een manier voor het leger, dat Myanmar het grootste deel van de afgelopen zes decennia heeft bestuurd, om zijn macht via stromannen te bestendigen bij gebrek aan een levensvatbare politieke oppositie, en om legitimiteit te verkrijgen, zowel binnenlands als internationaal.
HOE WORDEN DE VERKIEZINGEN GEHOUDEN?
De stemming zal in fasen plaatsvinden: op 28 december in 102 townships en op 11 januari in 100 townships. De autoriteiten hebben aangegeven dat er mogelijk later in januari een derde fase wordt gehouden.
Myanmar telt in totaal 330 townships en junta-leider Min Aung Hlaing heeft erkend dat de verkiezingen niet landelijk zullen zijn.
Data voor het tellen van de stemmen en de uitslagen zijn niet bekendgemaakt. De door het leger gesteunde verkiezingscommissie heeft gezegd dat haar meer dan 50.000 elektronische stemmachines het tellen zullen versnellen.
Zetels worden toegekend via een combinatie van het meerderheidsstelsel, evenredige vertegenwoordiging en het gemengd lidmaatschapsstelsel, aldus de commissie. Bij eerdere verkiezingen werd een meervoudig stelsel gebruikt waarbij kandidaten met de meeste stemmen zetels wonnen.
Volgens de door het leger opgestelde grondwet van 2008 is 25% van de zetels in het hoger en lagerhuis gereserveerd voor actieve militairen die worden aangewezen door de legerleider.
WIE DOET ER MEE?
Slechts zes partijen doen nationaal mee, terwijl 51 partijen meedoen binnen één regio of staat. Veel partijen die bij de vorige twee verkiezingen deelnamen, zijn ontbonden en anti-junta rebellen weigeren deel te nemen.
Daardoor blijven alleen door de junta goedgekeurde partijen over, waaronder de Union Solidarity and Development Party, de militaire proxy die de laatste door een junta georganiseerde verkiezingen in 2010 won. De USDP stelt 1.018 kandidaten op, een vijfde van het totaal aantal geregistreerden.
De USDP, geleid door voormalige generaals, werd door de NLD weggevaagd bij de verkiezingen van 2015 en 2020, waarvan de laatste ongeldig werd verklaard na de staatsgreep.
Net als in 2010, met de strijdkrachten die 25% van het parlement controleren en hun USDP-bondgenoten die naar verwachting veel zetels winnen, zal het leger invloed hebben op wie president wordt, de vorming van een regering, en benoemingen in de rechterlijke macht en het ambtenarenapparaat.
HOE WORDT EEN PRESIDENT GEKOZEN?
Volgens de grondwet moet het parlement binnen 90 dagen na het begin van de verkiezingen bijeenkomen. Er worden voorzitters gekozen en op een later moment een president.
Om een president te kiezen worden drie kiescolleges gevormd, bestaande uit leden van het hoger en lagerhuis, die elk één kandidaat voor het presidentschap nomineren. Twee van de colleges bestaan uit gekozen parlementariërs, terwijl het derde uitsluitend bestaat uit door het leger benoemde leden.
Er volgt een plenaire stemming van het tweekamerparlement en de kandidaat met de meeste stemmen wordt president, de andere twee worden vice-presidenten. Vervolgens benoemt de president een kabinet.
WAT IS DE INTERNATIONALE REACTIE?
De Verenigde Naties, veel westerse landen en mensenrechtenorganisaties noemen de verkiezingen een schijnvertoning die bedoeld is om het militaire bewind in stand te houden.
De Associatie van Zuidoost-Aziatische Naties, waarvan Myanmar lid is, heeft opgeroepen tot eerlijke en inclusieve verkiezingen en zal het waarschijnlijk moeilijk vinden om opnieuw in contact te komen, zelfs na de stembusgang.
Junta-leider Min Aung Hlaing heeft dit jaar echter een grote diplomatieke inspanning geleverd om steun te winnen voor de verkiezingen, waaronder twee bezoeken aan zowel China als Rusland, die de verkiezingen steunen, evenals India, volgens staatsmedia.
Het leger heeft internationale kritiek afgewezen en stelt dat de verkiezingen niet met dwang of geweld worden gehouden en dat ze publieke steun hebben.
“De verkiezingen worden gehouden voor het volk van Myanmar, niet voor de internationale gemeenschap,” zei junta-woordvoerder Zaw Min Tun op 14 december.
“Of de internationale gemeenschap tevreden is of niet, is niet relevant.”