Een hartaanval of beroerte lijkt soms uit het niets te komen, maar in werkelijkheid is dat bijna nooit zo. Een grote studie laat zien dat meer dan 99 procent van de patiënten al jaren daarvoor een of meer ‘niet-optimale’ risicofactoren had. Denk aan hoge bloeddruk, een verhoogd cholesterol, te veel bloedsuiker of roken.
“Ons onderzoek toont heel overtuigend aan dat de aanwezigheid van een of meer risicofactoren voorafgaand aan deze ernstige cardiovasculaire aandoeningen vrijwel 100 procent is”, zegt onderzoeksleider Philip Greenland, hoogleraar cardiologie aan de Northwestern University. “Het doel moet nu zijn om harder te werken aan het onder controle krijgen van deze beïnvloedbare risicofactoren. Ondertussen is het belangrijk dat we niet afgeleid raken door andere factoren, die geen oorzakelijk verband laten zien of moeilijk aan te passen zijn.”
De belangrijkste boosdoeners
De onderzoekers richtten zich op vier bekende risicofactoren voor hart- en vaatziekten, te weten: bloeddruk: vanaf 120/80 mm Hg of als iemand al medicijnen gebruikt tegen hoge bloeddruk, cholesterol: vanaf 200 mg/dL of onder behandeling voor verhoogd cholesterol, bloedsuiker: vanaf 100 mg/dL of bij een diabetesdiagnose en roken: zowel huidige als vroegere tabaksconsumptie.
Daarbij keken ze ook naar mogelijke verbanden met ‘klinisch verhoogde niveaus’ die artsen vaak hanteren voor diagnoses. Dit zijn meetwaarden die boven een bepaalde drempel liggen en daarom klinische relevantie hebben, zoals bloeddruk boven 140/90 of cholesterol boven 240. Het gaat hierbij om meer dan alleen een statistisch hoge waarde. De verhoogde waarde moet ook een merkbaar en substantieel effect hebben op de gezondheid of het functioneren van de patiënt.
Enorme dataset
Voor het onderzoek werden de medische gegevens van meer dan 9,3 miljoen Zuid-Koreanen en zo’n 7000 Amerikanen geanalyseerd. De deelnemers zijn in sommige gevallen tot twintig jaar lang gevolgd en kregen in die periode vele gezondheidscontroles voor de kiezen. Zo konden de onderzoekers precies nagaan welke waarden de patiënten hadden voordat ze hun eerste hart- of vaatziekte ontwikkelden. En de conclusie is glashelder: meer dan 99 procent van de patiënten had minstens één ‘niet-optimale’ risicofactor en ruim 93 procent had er zelfs twee of meer. Hoge bloeddruk bleek de grootste boosdoener: meer dan 95 procent van de Zuid-Koreanen en 93 procent van de Amerikanen met hartproblemen had daarmee te maken.
Ook jonge vrouwen lopen risico
Een opvallende uitkomst is dat zelfs groepen die vaak als ‘laag risico’ worden gezien, zoals vrouwen jonger dan 60, geen uitzondering vormen op dit verhaal. Meer dan 95 procent van hen had al een niet-optimale risicofactor voordat ze getroffen werden door hartfalen of een beroerte. Zelfs wanneer de onderzoekers de lat hoger legden en alleen keken naar de klinisch verhoogde waarden, bleef dit zorgelijke patroon overeind. Nog steeds had meer dan 90 procent van de patiënten minstens één risicofactor.
De studie maakt korte metten met de hardnekkige mythe dat hartziekten vaak toeslaan zonder waarschuwing. In werkelijkheid is er in 99 van de 100 gevallen een signaal aan te wijzen, vaak al jaren van tevoren. Dat maakt het des te belangrijker om te focussen op vroege detectie en preventie. Cardiovasculaire ziekten zijn nog altijd de belangrijkste doodsoorzaak in Nederland en wereldwijd. Het tijdig opsporen en behandelen van hoge bloeddruk, verhoogd cholesterol, verhoogde bloedsuiker en het rookgedrag kan dus letterlijk levens redden. “Het doel nu is om de beïnvloedbare risicofactoren echt beter onder controle te krijgen”, besluit cardioloog Greenland.
Wat kun je zelf doen?
Hart- en vaatziekten lijken misschien een ver-van-je-bed-show, maar de eerste waarschuwingssignalen kunnen al op jonge leeftijd ontstaan. Een paar simpele gewoontes helpen enorm om je risico te verlagen:
– Check je bloeddruk: laat die eens per jaar meten, bijvoorbeeld bij de huisarts of apotheek.
– Let op je voeding: minder zout, verzadigd vet en suikerhoudende frisdrank; meer groente en fruit.
– Beweeg regelmatig: minstens 30 minuten per dag wandelen, fietsen of sporten.
– Niet roken: dit blijft de grootste winst voor je hart en je longen.
– Ken je meetwaarden: vraag eens naar je cholesterol en bloedsuiker, zeker als hartziekten in je familie voorkomen.