EPADe politie in Kopenhagen staat op scherp aan de vooravond van de EU-top

NOS Nieuws•vandaag, 05:03

  • Roemer Ockhuijsen

    redacteur Bureau Brussel

  • Roemer Ockhuijsen

    redacteur Bureau Brussel

In een zwaarbewaakt Kopenhagen verzamelen vandaag de leiders van de 27 EU-landen om met elkaar over de veiligheid van Europa te spreken. Eén van de belangrijkste onderwerpen op de agenda: de verdediging tegen drones. Een onderwerp dat Denemarken in zijn greep houdt na een week waarin bleek hoe kwetsbaar het gastland is.

Op het vliegveld van de Deense hoofdstad staan speciale borden in de aankomsthal met daarop “Droneverbod in Kopenhagen”. In het hele Deense luchtruim zijn civiele drones deze week niet toegestaan.

In de haven ligt een extra fregat voor luchtverdediging, aangeboden door Duitsland. Op verzoek van Denemarken levert een hele reeks landen, waaronder Nederland, anti-drone-apparatuur. Op de luchthaven van Kopenhagen is een extra radar neergezet. Oekraïne stuurt voor deze week dronespecialisten richting Denemarken. De Deense politie heeft een speciale webpagina waarop is te lezen wat te doen bij ‘verdachte drone-activiteit’.

Het zijn allemaal maatregelen die tijdens de top het luchtruim moeten beschermen nadat Denemarken vorige week te maken had gekregen met het ene na het andere drone-incident. Zo werden onbemande luchtvaartuigen waargenomen bij de vliegvelden van Esbjerg, Sønderborg en Skrydstrup. De luchthavens van Kopenhagen en Aalborg moesten zelfs tijdelijk sluiten vanwege drones. En ook boven Karup, een belangrijke luchtmachtbasis, werd minstens één onbekende drone gezien.

‘Vernederend’

“Het is duidelijk dat Denemarken niet goed voorbereid is op een hybride oorlog”, zegt de Deense veiligheidsexpert Rasmus Dahlberg. Dat de Denen nu op het laatste om hulp van bondgenoten moeten vragen, bewijst dat volgens Dahlberg. “Ze zijn al zeker een jaar bezig met de voorbereiding van deze top.”

“Iemand kon zomaar zijn drone rondvliegen bij het grootste vliegveld van Scandinavië en iedereen stond erbij en keek ernaar. Het vliegveld moest dicht.” En dat is precies waar hij het bij hybride oorlogsvoering om gaat, aldus Dahlberg. Hij noemt het “vernederend” voor Denemarken. Een woord dat ook vaak terugkeert wanneer Denen op straat worden bevraagd over hoe zij de dronevoorvallen hebben beleefd.

De drones zijn geen Deens probleem, maar bedreigen de hele oostflank van de Europese Unie. Polen riep begin deze maand de NAVO bijeen voor een spoedvergadering nadat zo’n twintig Russische drones het Poolse luchtruim waren ingevlogen. Een aantal werd uit de lucht geschoten door Nederlandse F-35’s. Ook in het Roemeense luchtruim werd een Russische drone gezien.

Dronemuur

In de zoektocht naar een oplossing spraken acht oostelijke EU-landen afgelopen vrijdag met de Eurocommissaris voor Defensie Kubilius over een nieuw voorstel voor een Europese dronemuur.

De Europese Commissie ziet zo’n systeem om drones te “detecteren, te volgen en te neutraliseren” als een van de speerpunten van de Europese defensiestrategie. In een document dat de Commissie aan de lidstaten heeft gestuurd staat dat de drone wall moet voortbouwen op de ervaringen die in Oekraïne zijn opgedaan.

Vandaag bespreken de Europese regeringsleiders en staatshoofden het plan in Kopenhagen. Het zal onder meer gaan over haalbaarheid en efficiëntie. De Duitse minister van Defensie Pistorius temperde gisteren alvast de verwachtingen. “Dit is niet iets wat de komende drie of vier jaar te realiseren valt.”

Steun aan Oekraïne

De leiders van de EU-landen spreken vandaag niet alleen over de Europese defensiestrategie, maar ook over steun aan Oekraïne. De EU overweegt bevroren Russische tegoeden te gebruiken om een lening van 140 miljard euro aan Oekraïne te verstrekken. De voorwaarde bij die lening: Oekraïne hoeft het geld alleen terug te betalen als Rusland de schade van de oorlog vergoedt.

Het gaat om tegoeden van de Russische centrale bank, die na de Russische invasie in 2022 werden bevroren. Het idee om de Russische tegoeden te gebruiken om Oekraïne te steunen speelt al langer, maar ligt gevoelig. EU-landen vrezen voor de juridische en financiële gevolgen wanneer zij het Russische geld in beslag zouden nemen.

Daarom denkt de Commissie nu aan deze leen-variant. Op die manier blijft het geld formeel van Rusland, maar kan Oekraïne er toch van profiteren. Het plan werd vorige week al geopperd door de Duitse Bondskanselier Merz in de Britse zakenkrant Financial Times. Nederland steunt het plan op voorwaarde dat het juridisch houdbaar is en financiële risico’s gelijk verdeeld worden over de lidstaten.

Een andere zorg is dat de EU zich te veel met defensietaken gaat bemoeien. Lidstaten gaan zelf over hun defensie. Voor internationale samenwerking op militair gebied bestaat de NAVO.

Meerdere EU-landen, waaronder Nederland, vrezen dat zo de grens tussen taken van de lidstaten, de EU en de NAVO vervaagt. “Het ligt in de rede dat zo’n dronemuur een NAVO-taak is”, zegt een EU-diplomaat. “Tegelijkertijd kan er een faciliterende rol voor de EU zijn, als er bijvoorbeeld veel infrastructuur omheen moet worden gebouwd.”

Secretaris-generaal van de NAVO Rutte prees gisteren het plan voor de dronemuur. Bij een gezamenlijk persmoment met Commissievoorzitter Von der Leyen noemde hij het EU-initiatief een “uitstekend idee”.

Waar na afgelopen weken niemand aan twijfelt, is de noodzaak van betere droneverdediging. De problemen die drones kunnen opleveren hebben ze in Denemarken vorige week al ondervonden. “Natuurlijk is het bekend dat drones er inmiddels bij horen. Dat weten ze in Oekraïne, in Polen en in de andere NAVO-landen die er al mee te maken kregen,” zegt veiligheidsexpert Dahlberg.

“Maar pas wanneer ze boven je eigen land vliegen, je ze ziet of hoort, de vliegvelden moeten sluiten en het overal in het nieuws is, besef je pas dat er een nieuwe periode van hybride oorlogsvoering is aangebroken.”