“Het was een Belgisch bedrijf dat antidronesystemen ontwikkelt en de drones vannacht bij toeval waarnam”, vertelt Jens Franssen, journalist bij de VRT. “Zij hadden daar net een testopstelling neergezet, omdat militairen op die basis soms ook met drones trainen.” En precies die installatie heeft de vijftien drones vannacht opgemerkt. “Eigenlijk een geluk bij een ongeluk.”
Drones boven militaire basis
De plek waar dit gebeurde is de militaire basis van Elsenborn, vlakbij de Duitse grens. “Het is een klassieke landmachtbasis met bossen, bomen, modder en everzwijnen”, vertelt de journalist. Rekruten krijgen er hun eerste training en ook elite-eenheden zijn er actief.
“Maar inmiddels is duidelijk dat die niet vannacht aan het trainen waren.” Van wie de drones dan wel afkomstig waren, dat is nog niet bekend.”
‘Zal het niet meer doen’
Ondertussen maakt de Russische president Vladimir Poetin grapjes over alle onrust die in Europa is ontstaan. Op de vraag waarom hij zoveel drones naar Denemarken heeft gestuurd, antwoordde hij deze week in een vraaggesprek tijdens een discussieforum grinnikend dat hij dat voortaan niet meer zal doen.
“En ook niet meer naar Frankrijk.”
Onrust zaaien
Volgens Franssen past wat er boven Elsenborn gebeurde in een breder patroon. “Dit is hoofdstuk één van het handboek hybride oorlogsvoering,” zegt hij. “Het gaat om onrust zaaien, om te laten zien: wij kunnen dit, wij durven dit.
En dat onrust zaaien, lukt aardig. Luchtvaartdeskundige Joris Melkert ziet dat de dreiging door burgers serieus wordt genomen. In buurtappgroepen reageren mensen alert op drones die boven de buurt vliegen. “Mensen zien er één in de lucht en denken meteen dat het gevaarlijk of vijandig is. De angst gaat sneller rond dan de feiten.”
Betere systemen nodig
De vraag is nu dus hoe goed België en Nederland tegen drone-aanvallen zijn beschermd. “Er moeten snel systemen komen die laagvliegende drones kunnen detecteren. Want je wilt niet wakker worden met vijftien drones boven een kerncentrale of een luchthaven”, zegt de journalist.
Maar die systemen moeten de drones ook kunnen identificeren. “Alleen zo kan je met de vinger wijzen naar wie erachter zit. Maar dat zijn geen systemen die je even op vrijdag bestelt en maandag geleverd krijgt.”
Nederland niet goed voorbereid
Ook Melkert vindt dat Nederland, net als de rest van Europa, niet goed voorbereid is op de dreiging van drones. “Het is een nieuwe dreiging waar we nog niet voldoende op ingericht zijn,” zegt hij. “De ontwikkeling gaat razendsnel.”
Hij neemt Oekraïne als voorbeeld: “Daar is zichtbaar hoe drones in korte tijd bepalend zijn geworden. Wat eerst een klassieke tankoorlog leek, is veranderd in een droneoorlog.” Nederland dacht lang dat het wel zou meevallen, stelt de luchtvaartdeskundige. “Dat kun je naïef noemen.”
Finland als voorbeeld
Volgens de luchtvaartdeskundige zouden we er goed aan doen om Finland als voorbeeld te nemen. “Dat land heeft al veel langer te maken heeft met hybride oorlogsvoering en gps-storingen vanuit Rusland. Ze zijn veel verder.”
Maar, waarschuwt Melkert, eventuele tegenmaatregelen zijn in een dichtbevolkt land als Nederland wel riskanter dan in het dunbevolkte Finland. “Een neerstortende drone op een woonwijk of snelweg kan direct grote problemen veroorzaken. Stel je voor dat zo’n apparaat terechtkomt op een druk fietspad, dan heb je meteen een groot incident.” Juist omdat Nederland zo dichtbevolkt is, kan je niet zomaar overal drones uit de lucht schieten, zegt hij.
‘Wat moet een Rus met jouw huis?’
Dronepiloot Ran Hendriks van Drone Addict begrijpt weinig van de ‘drone-angst’ die is ontstaan. “Voor de oorlog waren de drones er ook al. Dus die paniek in bijvoorbeeld buurtapps begrijp ik niet. Wat moet een Rus nou boven jouw huis? Die heeft toch wel veel interessantere plekken om naar toe te gaan met zijn drone.”
“Als het echt een Russische drone zou zijn, waren alle alarmbellen allang afgegaan en stond het luchtalarm aan”, gaat hij verder. Hendriks wijst erop dat professioneel dronegebruik in Nederland streng is geregeld. “Vluchten worden gemeld bij luchtverkeersleiding, politie en via NOTAMs in militair luchtruim. Zo voorkomen we dat agenten onnodig uitrukken na een melding van een buurtbewoner.”
Relaxter dan film of telefoon
De echte problemen komen volgens hem van hobbyisten die de regels niet kennen. “Iedereen heeft tegenwoordig een drone in de tas, maar vaak zonder certificaat of plan. Vooral rond Schiphol is dat onacceptabel: drone in beslag nemen en klaar.”
Voor burgers die zich zorgen maken, heeft Hendriks een simpele opdracht: “Probeer er anders naar te kijken. Een drone is misschien irritant, maar wel duidelijk. Je ziet en hoort hem altijd. Dat is relaxter dan iemand die stiekem filmt met een telefoon.”