ReutersRook boven Gaza-Stad op zaterdagochtend

NOS Nieuws•vandaag, 14:01

  • David Poort

    redacteur Buitenland

  • David Poort

    redacteur Buitenland

In delen van de Gazastrook heerst een gespannen rust na de feeststemming van gisteravond. Hamas zei toen bereid te zijn alle Israëlische gijzelaars vrij te laten en te onderhandelen over het Gaza-plan van president Trump.

Voor sommige Palestijnen en Israëliërs voelt dit als een keerpunt. Maar hoe reëel is dat optimisme, nu zoveel punten van het plan nog onduidelijk zijn?

Adempauze, geen wapenstilstand

Het afschalen van de Israëlische aanvallen op Gaza kwam onverwachts. Toch meldden gezondheidsautoriteiten in de Gazastrook dat vandaag in de vroege uren nog zeven mensen werden gedood bij Israëlische bombardementen, ondanks Trumps oproep aan Israël om het offensief volledig te staken.

Het Israëlische leger waarschuwde bewoners bovendien niet terug te keren vanuit het zuiden naar Gaza-Stad, dat nog steeds wordt aangemerkt als gevechtszone.

Deze Palestijnen reageren op het Gaza-plan:

Palestijnen ‘wachten al een poos op dit voorstel’, maar zijn niet allemaal optimistisch

Deze dubbelzinnigheid voedt de onzekerheid. Er is geen staakt-het-vuren afgekondigd door Israël, en wat nu zichtbaar is, lijkt meer op een tijdelijke adempauze dan op een echte wending in de oorlog.

Hamas zegt ja, onder voorbehoud

De verklaring van Hamas bevatte opvallende toezeggingen. Alle gijzelaars, inclusief lichamen, zouden worden overgedragen aan Israël en het bestuur van Gaza zou worden overgedragen aan een comité van Palestijnse technocraten.

Maar de gevoeligste onderdelen van Trumps 20-puntenplan, waaronder de eis tot volledige ontwapening, werden verworpen of voorlopig genegeerd.

Dit staat in het Trump-plan voor Gaza

  • Onmiddellijke wapenstilstand om veilige uitvoering van afspraken mogelijk te maken
  • Vrijlating van alle gijzelaars (levenden en lichamen) volgens een vastgelegde uitwisselingsformule; in de opzet wordt gesproken over binnen 72 uur, in ruil voor ongeveer 2000 Palestijnse gevangenen
  • Gefaseerde Israëlische terugtrekking uit Gaza volgens een tijdschema en kaart die in het plan zijn opgenomen
  • Demilitarisering/ontwapening van Hamas als einddoel
  • Internationale toezichtstructuur (‘Board of Peace’) onder leiding van Trump, met o.a. Tony Blair als lid, om het overgangsproces en financiering te begeleiden. Dit punt is door Hamas afgewezen
  • Overdracht van het bestuur aan een Palestijns technocratisch comité dat op nationale consensus rust, met Arabisch/Islamitische steun
  • Mogelijke internationale/peacekeeping-aanwezigheid in Gaza; uitwerking en mandaat moeten nader worden verduidelijkt
  • Humanitaire corridor en opschaling hulp als onderdeel van de eerste fase
  • Pad naar politieke gesprekken over Gaza’s toekomst binnen een Palestijns nationaal kader (koppeling aan hervormingen van Palestijnse Autoriteit wordt genoemd)
  • Wapenscenario: overdracht van zogenoemde “offensieve wapens” aan Egypte/onder VN-toezicht

Volgens Israëlische media zou Hamas wel bereid zijn “offensieve wapens” over te dragen aan Egypte en de Verenigde Naties, maar defensieve systemen zou het willen houden. Welke wapens daar precies onder vallen, blijft onduidelijk.

Het strakke tijdschema dat Trump voorstelt voor de vrijlating van gijzelaars (binnen 72 uur) en een snelle Israëlische terugtrekking, noemt Hamas onrealistisch.

Het lijkt er daarom op dat Hamas ervoor kiest om de punten uit Trumps plan vooral als principes te benaderen, en niet als concrete afspraken. De groep zegt met andere woorden: laten we stoppen met vechten, gijzelaars ruilen, en daarna onderhandelen over de hete politieke hangijzers.

Verdeeldheid in Hamas en Israël

Het antwoord laat ook de interne verdeeldheid binnen Hamas zien. Sinds de moord op leider Yahya Sinwar in Gaza wordt de beweging geleid door een politieke raad in ballingschap in Qatar, die vorige maand nog ternauwernood ontsnapte aan een Israëlische luchtaanval. In Gaza zelf hebben militaire commandanten de leiding. De Arabische bemiddelaars zeggen dat dit de besluitvorming vertraagt en eenheid bemoeilijkt.

Het plan leidt ook in de Israëlische regering tot verdeeldheid. Premier Netanyahu verklaart dat met het plan “alle doelstellingen van Israël” worden bereikt, maar ministers uit zijn rechtse coalitie zien het juist als een nederlaag. Voor hen is het onverteerbaar dat Hamas-leden worden vrijgelaten in een gevangenenruil, én dat er geen sprake is van annexatie van grondgebied.

Toch denkt de Israëlische schrijver en analist Yossi Melman dat Israël het plan zal volgen. “Trump heeft Netanyahu gezegd zijn mond te houden en niet door te vechten, en dat is nu wat ze doen. Israël lijkt in deze oorlog niet langer een onafhankelijke koers te varen.”

Gaza’s toekomst

Hamas wees één cruciaal onderdeel van Trumps voorstel resoluut af. De oprichting van een internationale Board of Peace onder leiding van Trump en de Britse oud-premier Tony Blair werd als enige punt direct als onverteerbaar aangemerkt.

Ook Mustafa Barghouti, leider van het Palestijnse Nationale Initiatief, een politieke partij op de bezette Westelijke Jordaanoever, benadrukt dat elk akkoord de Palestijnen zelfbeschikking moet geven. “We moeten een deal hebben die onze vrijheid en onafhankelijkheid waarborgt, en pogingen voorkomen om een buitenlands bestuur op te leggen in Gaza of het gebied af te scheiden van de Westelijke Jordaanoever.”

Te vroeg voor feeststemming

Daarmee wordt duidelijk waarom de opluchting en feeststemming in Israël en Gaza misschien nog te vroeg zijn. Ja, er is rust en ja, er is een opening voor onderhandelingen. Maar er is nog geen duidelijkheid over ontwapening, over de rol van een eventuele internationale toezichthouder, of over een structurele oplossing voor de humanitaire crisis.

Qatar, dat nog altijd als belangrijkste bemiddelaar fungeert, verwelkomde de Hamas-verklaring en benadrukte dat het samen met Egypte en de VS aan vervolggesprekken werkt. De komende dagen worden cruciaal om te zien of dit keerpunt leidt tot duurzame vrede, of slechts tot uitstel van nieuw geweld.