Nederland behoort tot de landen met een van het hoogste aantal psychologen per inwoner. “We zullen er in het hele land zo ongeveer 50.000 hebben”, schat Rudolf Ponds in. Hij is voorzitter van de Het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP en ziet hoe de vraag naar hulp voor mentale gezondheid steeds groter wordt. “Maar we kunnen het niet aan.”

Niet genoeg BIG-psychologen

“Er is een enorme verdubbelingen van de zorgvraag, maar de reden hiervoor is niet zo heel eenvoudig uit te leggen”, gaat Ponds verder. Er zijn op dit moment veel mensen in Nederland die een beroep op de zorg van een psycholoog of psychiater zouden willen doen.

“Of in ieder geval in de mentale gezondheidszorg, maar we hebben relatief weinig BIG-psychologen. Minder dan we nodig hebben”, legt de voorzitter uit. Iemand is een BIG-psycholoog als die persoon is geregistreerd in dit register, en dat kan alleen na het afronden van een erkende universitaire opleiding en een vervolgopleiding. “Dat zijn er in Nederland 20.000.”

Meer verschillende vormen

Niet iedereen die zichzelf een psycholoog noemt is er dus een, vertelt Ponds. “Het is geen beschermde titel, iedereen zou zich een psycholoog mogen noemen. En dit kan zonder dat ze een opleiding hebben afgerond.” In de praktijk ziet hij dat gelukkig niet vaak gebeuren.

Wat hij wel ziet, net als psychiater Damiaan Denys en NVvP-voorzitter Niels Mulder, is dat er – naast een stijging in de vraag om hulp – steeds meer verschillende vormen van ‘psychische hulpverlening’ in Nederland zijn. “Naast de gewone basis psychologen en klinisch psychologen, zijn er ook heel veel coaches die een beetje in dezelfde sector zitten”, vertelt Denys.

Carrièrecoach, liefdescoach, leefstijlcoach

Je hebt coaches die je helpen bij het carrière maken, je hebt coaches die je helpen de ware liefde te vinden en coaches die je leren om van jezelf te houden. Wil je ook maar iets aan je zelf verbeteren of denk je dat er iets mis is? Dan is daar een coach voor. Waar? Op LinkedIn, Instagram en soms zelfs op TikTok, kun je er er een vinden.

En succesvol zijn ze. Want jezelf ontwikkelen en telkens verbeteren is ook volgens psychiater Denys iets waar veel Nederlanders mee bezig zijn. Zo telde Nederland volgens de Kamer van Koophandel begin dit jaar ongeveer 124.000 coaches. Twee en een half keer meer dan in 2015. Coaching is geen beschermd beroep. Iedereen kan zich coach noemen en een diploma is geen vereiste.

‘Heb ik een aandoening?’

“Wat er inderdaad ook speelt is dat via alle social media en ook door alle andere informatie die beschikbaar is, mensen toch gaan ‘kijken’ wat er eventueel met ze aan de hand is als ze zich niet goed voelen”, vult Mulder aan als voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP). “Ze zoeken dan bijvoorbeeld op: ‘Heb ik een aandoening?’ Of iets in die geest.”

Hij noemt dit soort ‘zoektochten’ naar een eventuele aandoening of reden achter het bijvoorbeeld niet goed kunnen meekomen in groepen, een trend. “Ook al is het niet altijd zo zwart-wit, denken mensen toch dat ze iets hebben en dan willen ze er een diagnose voor.”

Luxe positie

“Het aantal mensen met ernstige psychiatrische problematiek, blijft door de jaren heen ongeveer gelijk”, gaat hij verder. “Maar er is dus heel veel aanwas gekomen voor mensen met lichtere problematiek die ook hulp zoeken omdat het niet goed met ze gaat.”

Waar die aanwas van hulpvragen vandaan komt, is moeilijk te zeggen volgens deze deskundigen. Wel denkt psychiater Denys dat het te maken heeft met de welvaart van het land. “Nederland behoort tot de vijf rijkste landen ter wereld, dus we hebben de luxe om ons te bekommeren om ons mentaal welzijn.”

Professional weet beter

“Als je de ruimte hebt om dat te doen, dat wil zeggen niet moeten omkijken naar hoe je voedsel of water of de basale behoeften moet krijgen, dan kun je aandacht besteden aan het welzijn”, gaat de psychiater verder. Men heeft in Nederland tijd om na te denken over wie we zijn.

“En we weten dat als er iets ontbreekt of als je iets nodig hebt, dat je dan terug kan vallen op een professional om je daarbij te helpen. We hebben de indruk dat er altijd iemand is die het beter weet.” Ook als het gaat om vragen als: Hoe moet ik gelukkig zijn? En wanneer ben ik dan gelukkig?, stelt hij.

Een oude gewoonte

Vroeger lieten mensen dit soort vragen beantwoorden door pastoors, dominees en goeroes, legt Denys verder uit. “Dus dat wij die dingen willen leren van ‘professionals’ die ervaring hebben, dat is zo oud als de straat. Nu is dat gewoon terechtgekomen in het mandje van de psychologie.”

Maar feit blijft dat door wachtlijsten deze mensen – mochten ze dat willen – niet allemaal terecht kunnen bij een échte psycholoog voor hun levensvragen. Want de 50.000 psychologen die Nederland op dit moment telt, werken niet allemaal in de zorg, vertelt voorzitter-NIP Ponds. “Ze werken niet direct in de hulpverlening, maar bijvoorbeeld in het bedrijfsleven, of op een school.”

‘Meer op onszelf vertrouwen’

Is het uiteindelijk dan schadelijk dat Nederlanders zoveel aan zichzelf twijfelen, actief op zoek zijn naar ‘de beste versie van zichzelf’, of hun leven ‘psychologiseren’, en hier dus hulp van vooral coaches inschakelen? “Niet echt, dat hangt van jezelf af”, antwoordt psychiater Denys.

“Maar wat we wel kunnen doen, is meer zelfvertrouwen hebben. Je kunt ervan uitgaan dat bijna 90 procent van de bevolking worstelt met het leven. We hebben het allemaal en zoeken allemaal naar een oplossing, dit is deel van de interessante kan van ons leven. Maar we kunnen dat iets minder in de handen van anderen leggen, en meer op onszelf vertrouwen”, adviseert hij tot slot.