Politiek commentator Marloes Lemsom was vandaag aanwezig bij de presentatie van de doorrekening van alle verkiezingsprogramma’s en legt uit waarom dit zo belangrijk is voor de verkiezingscampagne.
1. Waarom zijn deze cijfers zo belangrijk?
“Verkiezingen gaan in essentie over de vraag: waar wil je dat de overheid ons geld aan uitgeeft?”, begint Lemsom. “Het rapport van het Centraal Planbureau geeft inzicht in de keuzes die politieke partijen hierin maken.”
Rondom de verkiezingen maken veel mensen gebruik van de Stemwijzer of het Kieskompas, vertelt de politiek commentator. “Dat gebeurt op basis van dertig stellingen, maar de rekenaars hebben zo’n 1.800 maatregelen doorgerekend. Het geeft dus een goed beeld van wat er gebeurt als je doet wat partijen voorstellen. Dus ik zou kiezers zeker aanraden hiernaar te kijken.”
2. Wat valt jou op in de doorrekeningen?
“Het grote verschil met de verkiezingen van 2 jaar geleden is dat partijen nu veel meer geld uitgeven aan defensie. De wereld is veranderd en dat kost straks 19 miljard euro extra, elk jaar weer.”
“De vraag is dan natuurlijk waar ze dat geld vandaan halen”, gaat ze verder. “Daarvoor kijken de meeste partijen naar de zorg. Veel partijen willen dat doen door het eigen risico te laten stijgen en bijvoorbeeld nieuwe medicijnen minder snel toe te laten tot het basispakket.”
“Dat zijn moeilijke keuzes”, weet Lemsom, “waarvan het CPB ook zegt: ‘Let op, daardoor zijn er straks mensen met een laag inkomen die minder snel gebruik maken van de zorg.'”
“GroenLinks-PvdA en BBB zijn de enige partijen die bij de doorrekeningen hebben aangegeven het eigen risico niet te willen verhogen. Veel andere partijen, zoals de VVD, willen meer aan preventie doen. Dan moet je bijvoorbeeld denken aan een belasting op e-sigaretten.”
3. Wonen is dit jaar voor de kiezer hét verkiezingsthema, blijkt uit onderzoeken. Het CPB heeft daar ook specifiek naar gekeken. Wat komt daar uit?
“Alle partijen zeggen: bouwen! Maar toch zie je grote verschillen tussen de partijen”, merkt Lemsom. “Want wie moet dat dan regelen? En focus je dan op de huurmarkt of op de koopmarkt? Moet de overheid een grotere rol krijgen? En via de overheid de woningcorporaties?”
Dat laatste vinden met name de linkse partijen, vertelt de commentator. “De VVD en JA21 willen het voor private investeerders juist weer aantrekkelijker maken om zo te investeren in nieuwbouw. Wat wel opvallend is: in de plannen van JA21, de SGP en BBB komen er niet meer woningen bij ten opzichte van nu.”
Daarnaast gaat het de laatste tijd natuurlijk ook veel over afschaffing van de hypotheekrenteaftrek. “Volgens het CPB heeft dat een effect op de huizenprijzen, simpelweg omdat mensen minder geld kunnen uitgeven aan een huis. De verschillen tussen de partijen die de renteaftrek willen afschaffen – dat zijn GroenLinks-PvdA, D66, CDA, ChristenUnie en Volt – zit ‘m vooral in de snelheid van afbouwen. Volt wil het bijvoorbeeld in 4 jaar tijd afbouwen, het CDA in 30 jaar.”
4. De doorrekeningen zijn flink aangepast door het CPB dit jaar. Wat voor veranderingen zijn dat?
“Het belangrijkste: ze kijken nu ook naar de langetermijneffecten”, vertelt ze. “Partijen pronkten vaak met goede effecten op bijvoorbeeld de inkomens van mensen op de korte termijn, terwijl op de lange termijn dan de staatsschuld enorm opliep. Daar komen partijen nu niet meer mee weg.”
“Ook is het nieuw dat ze investeringen in onderwijs meerekenen als positief voor de economie, want het is ‘menselijk kapitaal’.” Dat betekent dat je slimmere mensen krijgt in het land. “Voorheen werd een investering in onderwijs alleen maar gezien als kostenpost.”
“En nieuw is ook dat het CPB dit jaar alle woonplannen heeft bekeken. Specifiek keken ze naar de effectiviteit van alle plannen die moeten leiden tot meer woningen”, legt Lemsom uit.
5. Weten we nu van elke partij wat er in onze portemonnee gebeurt als hun plannen doorgaan?
“Nee, want de PVV, SP, FvD, Denk en de PvdD hebben hun programma niet laten doorrekenen. Daarom weten we bijvoorbeeld niet wat het effect is van hun maatregelen.”
“Voor de PvdD, Denk en SP speelt daarbij een belangrijke overweging mee: zij zijn het niet eens met de manier waarop het CPB de doorrekening uitvoert. De SP heeft het programma daarom zelf laten doorrekenen door drie zelfgekozen rekenaars”, vertelt ze tot slot.