Rijksdienst voor Cultureel ErfgoedEen archeoloog onder water aan het werk in de Maas bij Cuijk

NOS Nieuws•vandaag, 10:37

Het publiek kan de komende weken live meekijken met een bijzondere archeologische opgraving in Cuijk. De resten van een Romeinse aanlegplaats worden hier na ruim 1500 jaar boven water gehaald.

“Dit is voor mij als archeoloog ook een bijzonder project”, zegt directeur Wilfried Hessing van opgravingsbedrijf Vestigia. “We doen regelmatig onderwateronderzoek in Nederland, maar dat is dan gericht op scheepswrakken en verloren ladingen, in het IJsselmeer en de Waddenzee. Een verdronken vindplaats en dan ook nog uit de Romeinse tijd, dat komt heel weinig voor. Dit is echt iets van eens in de tien jaar.”

Duikers gaan voor de oever van de Maas bij Cuijk een bodemlaag afgraven van 10 centimeter tot een meter dik, in een gebied van 7 bij 40 meter. Met de hand bergen ze eerst de grotere vondsten, om daarna de bodem weg te zuigen. Het slib wordt boven water gezeefd om kleinere stukken veilig te stellen. Daarnaast worden met kranen tientallen steigerpalen uit de grond gehaald.

Liever laten zitten

Normaal zijn dergelijke ingrijpende opgravingen uit den boze; archeologen laten liever alles intact in de grond bewaard. Dat was hier echter geen optie. Deze plek dreigt verloren te gaan doordat de Maas sneller stroomt door klimaatverandering en de schroeven van zwaardere schepen schade veroorzaken als ze aanleggen boven het archeologisch rijksmonument.

“Er is de laatste jaren geprobeerd de plek af te dekken met zandzakken en doeken om te laten zitten, maar dat werd kapotgetrokken. Er zijn al hele stukken van de site kapot. Het is dus echt wel tijd dat er wat gebeurt. Opgraven was de enige optie.”

De werkzaamheden zijn via een livestream te volgen. Duikers krijgen camera’s mee op hun helm om onderwater te filmen en een derde camera volgt de werkzaamheden op het ponton aan de oppervlakte. Volgers kunnen live meekijken welke Romeinse schatten er gevonden worden.

‘Duistere periode’

Cuijk (het toenmalige Ceuclum) was in de Romeinse tijd een strategische plek aan de noordgrens van het rijk, de plek waar de weg tussen de grotere plaatsen Nijmegen en Maastricht de rivier kruiste. In eerdere eeuwen was het vooral een burgerlijke nederzetting (zoals blijkt uit een andere opgraving dit jaar), maar toen de steiger zo halverwege de vierde eeuw werd aangelegd, had die vooral een militaire functie.

“Die Laat-Romeinse periode is een beetje een duistere periode, waarin de Romeinen zich niet kunnen handhaven tegen Germaanse invallen en zich terugtrekken uit Noordwest-Europa. Af en toe zijn er dan nog militaire campagnes en komen ze even terug. Het aantal vindplaatsen uit die periode is beperkt. We weten daarom veel minder wat er precies gebeurde dan zeg maar de eerste en tweede eeuw na Christus.”

Luchtdicht bewaard

Hessing hoopt dat er zaken bovenkomen die meer vertellen over het dagelijks leven toen. Voorwerpen die iemand in het water liet vallen of die overboord zijn gegaan bij het lossen: metaal, glas, aardewerk. Ook de steigerpalen zelf kunnen meer vertellen over wat de Romeinen hier deden en wanneer precies.

De verwachting is dat het een rijke opgraving zal worden, omdat onder water alles eeuwenlang luchtdicht bewaard is gebleven. “We gaan hopelijk heel veel mooie dingen vinden. Zeker organisch materiaal als vruchten, zaden, leer en hout. Boven water was daar zuurstof bij gekomen en dan valt het uit elkaar, maar hier heb je voor dat type vondsten juist goede conserveringsomstandigheden.”

Mooie vondsten

Via de livestream kan iedereen dus over de schouders van de archeologen meekijken welke vondsten er precies zullen worden gedaan. En kan men dan aan hun reacties zien hoe bijzonder iets is? Dat hangt misschien af van wie de vondst doet.

“Archeologen vinden niets leuker dan mooie vondsten. Maar je hebt personen die met wetenschappelijke distantie reageren en anderen die enthousiast op het ponton gaan staan te springen. Die laatsten zullen zich iets moeten inhouden, anders krijgen we te veel golven.”