De morfineachtige pijnstiller tramadol blijkt niet zo effectief in het verlichten van chronische pijn als vaak wordt gedacht. Toch wordt het middel veel voorgeschreven voor deze klachten. Dat blijkt uit Deens onderzoek dat is gepubliceerd in vakblad BMJ.
Het gebruik van tramadol verhoogt waarschijnlijk het risico op bijwerkingen, zoals hartaandoeningen. De onderzoekers concluderen daarom dat de nadelen van de pijnstiller niet opwegen tegen de voordelen. Dit is opvallend, aangezien tramadol vaak wordt voorgeschreven bij matige tot ernstige acute en chronische pijn, wanneer middelen zoals paracetamol en ibuprofen onvoldoende effect hebben.
Toename in gebruik
De afgelopen jaren is het aantal patiënten dat tramadol gebruikt sterk toegenomen. Het middel is inmiddels een van de meest voorgeschreven opiaten in de Verenigde Staten. De onderzoekers vermoeden dat dit komt doordat zorgverleners denken dat tramadol minder verslavend is en minder kans geeft op bijwerkingen dan andere morfineachtige pijnstillers.
Tot nu toe was tramadol echter nog niet specifiek onderzocht bij chronische pijnklachten. Daarom analyseerden Deense onderzoekers klinische studies waarin patiënten die tramadol gebruikten werden vergeleken met een groep die een placebo kreeg. Alle deelnemers leden aan chronische pijn, waaronder pijn veroorzaakt door kanker.
Bijwerkingen
In totaal werden negentien klinische studies met 6506 deelnemers meegenomen in de analyse. Vijf studies richtten zich op de impact van tramadol op zenuwpijn, negen op artrose, vier op chronische lage rugpijn en één op fibromyalgie. De gemiddelde leeftijd van de deelnemers was 58 jaar. In vrijwel alle onderzoeken werd tramadol in tabletvorm gebruikt. Slechts één studie onderzocht het middel als crème.
De resultaten laten zien dat tramadol de pijn wel iets verlicht, maar dat het effect zeer gering is. Acht studies rapporteerden daarentegen een toename van ernstige bijwerkingen na behandeling. Behandeling met tramadol verdubbelde het risico op hartklachten, zoals pijn op de borst, vernauwing of blokkade van de kransslagaders en een verhoogd risico op hartfalen. Daarnaast ging het gebruik van tramadol gepaard met een hoger risico op mildere bijwerkingen, waaronder misselijkheid, duizeligheid, verstopping van de darmen en slaperigheid.
Placebo-effect
De positieve effecten van tramadol zijn in dit onderzoek mogelijk overschat, zeggen de onderzoekers. Dit heeft te maken met het placebo-effect: patiënten denken van tevoren dat de pillen gaan helpen en merken daardoor meer positieve effecten dan er echt zijn. De echte voordelen van tramadol zijn dus mogelijk nog kleiner dan het lijkt.
Het risico op bijwerkingen lijkt door patiënten juist te laag ingeschat. Dat kan komen doordat veel zorgverleners de bijwerkingen beoordelen als mild vergeleken met die van sterkere pijnstillers.
Verslaving en sterfte
De onderzoekers wijzen op de problemen rond morfineachtige pijnstillers: “Wereldwijd hebben ongeveer 60 miljoen mensen last van de verslavende werking van opiaten. In 2019 stierven bijna 600.000 mensen door drugsgebruik, waarvan bijna 80 procent gerelateerd was aan opiaten. Een kwart daarvan overleed aan een overdosis.” In de Verenigde Staten steeg het aantal sterfgevallen door een overdosis opiaten van bijna 50.000 in 2019 tot ruim 80.000 in 2022. “Gezien deze trends en onze huidige bevindingen moet het gebruik van tramadol en andere opioïden zoveel mogelijk worden geminimaliseerd”, concluderen de onderzoekers.