Zelfs wie pas op middelbare of oudere leeftijd stopt met roken, kan de achteruitgang van zijn denkvermogen flink vertragen.

Onderzoekers van de University College London hebben de gegevens van ruim 4.700 mensen die stopten met roken vergeleken met die van een even grote groep die gewoon bleef doorpuffen. De groepen leken sterk op elkaar wat betreft hun geboorteland, geslacht, leeftijd en opleidingsniveau. De gemiddelde leeftijd lag op 58 jaar.

Wat vooral belangrijk was, was de score van deelnemers op denktoetsen. Alle deelnemers voerden regelmatig tests uit waarin hun geheugen en woordvaardigheid werd getest. De onderzoekers keken hierbij zowel naar de periode tot zes jaar voor het stoppen met roken als naar de periode tot zes jaar na het stoppen.

De uitkomsten

In de zes jaar voordat mensen stopten met roken, gingen de testuitslagen van beide groepen even snel omlaag. Maar nadat de helft van de deelnemers stopte met roken, gingen de lijntjes op de grafiek uit elkaar. Bij deelnemers die stopten, daalden de scores op geheugentests 20 procent trager. Bij de woordvaardigheid was het effect nog groter; deze score ging nog maar half zo snel achteruit. Deze verschillen stapelden zich op naarmate de jaren verstreken, wat wil zeggen dat mensen die stoppen met roken jaren aan cognitieve achteruitgang kunnen tegenhouden.

Hoe roken de hersenen beschadigt

Dat is op zich niet verbazingwekkend. Tabaksgebruik tast het brein op verschillende manieren aan. Ten eerste schaadt het de bloedvaten die zuurstof naar de hersenen transporteren. Doordat deze vaten vernauwen of verstopt raken, krijgt het brein minder brandstof om goed te blijven werken. Daarnaast veroorzaakt roken chronische ontstekingen in het hele lichaam, inclusief de hersenen. Deze aanhoudende ontstekingsreactie beschadigt geleidelijk het hersenweefsel. Tot slot zorgen de schadelijke stoffen in sigarettenrook voor oxidatieve stress. Dit betekent dat er instabiele moleculen ontstaan, vrije radicalen genaamd, die hersencellen direct kunnen beschadigen. Het goede nieuws is dat veel van deze schade zich herstelt of stopt met verergeren zodra iemand stopt met roken.

Eerdere aanwijzingen bevestigd

Het onderzoek past in een groter patroon. Eerdere studies toonden al aan dat hersenen van mensen boven de 65, die op een jongere leeftijd waren gestopt met roken, vergelijkbaar zijn met die van mensen die nooit gerookt hadden. Ook bleek dat ex-rokers een even groot risico op dementie hebben als mensen die nooit hebben gerookt. Dat is enkel het geval wanneer er minstens tien jaar zijn verstreken sinds het stoppen.

Waarom dit nieuws belangrijk is

Het is tot nog toe onduidelijk of deze verbetering blijvend is. Dit nieuwe onderzoek suggereert dat het voordeel inderdaad aanhoudt.

“Deze bevinding is vooral belangrijk omdat rokers van middelbare leeftijd en oudere rokers minder geneigd zijn om te stoppen dan jongere groepen, terwijl zij onevenredig veel last hebben van de schadelijke gevolgen van roken. Het bewijs dat stoppen met roken de cognitieve gezondheid kan bevorderen, zou voor deze groep een nieuwe, overtuigende motivatie kunnen zijn om te proberen te stoppen met roken”, zegt hoofdauteur van de studie Mikaela Bloomberg in een persbericht.

Kanttekeningen en beperkingen

Toch zijn er kanttekeningen. Dit was een observatiestudie, wat betekent dat de onderzoekers mensen volgden zonder in te grijpen. En hoewel de groepen goed op elkaar leken, kunnen er toch verschillen tussen de twee zijn geweest. Het onderzoek kan daarom niet met absolute zekerheid bewijzen dat stoppen met roken de oorzaak is van de tragere achteruitgang.

Mogelijk speelden ten slotte andere factoren mee die niet werden gemeten. Mensen die besluiten te stoppen met roken maken bijvoorbeeld vaak tegelijkertijd andere gezonde keuzes. Deze veranderingen kunnen ook hebben bijgedragen aan de betere scores.