Tentoonstelling
Narges Mohammadi – ‘Er kraait geen haan naar’. T/m 14 dec. Brutus, Keileweg 10b, Rotterdam. Info: brutus.nl
School roept. Werk roept. En daar gaan vader en de kinderen – de deur valt achter ze in het slot – pas heel veel uren later komen ze thuis. Thuis is het alsof kabouters aan de slag zijn geweest. Er is gezogen, de was is opgevouwen, de gaten in de broeken zijn versteld, soms staat er eten te pruttelen op het fornuis, soms ook niet. Geen haan kraait ernaar wie die kabouters zijn. Meestal is de kabouter een vrouw, een moeder, die onzichtbaar het huishoudelijke werk heeft verricht.
Geen haan kraait ernaar: zo luidt de titel van de sublieme solotentoonstelling die de Afghaans-Nederlandse kunstenaar Narges Mohammadi (niet te verwarren met de vervolgde, Iraanse Nobelprijswinnaar en activist) heeft ingericht in de schemerige, industriële ruimtes van Brutus in Rotterdam. Feitelijk is de tentoonstelling een ode aan Mohammadi’s moeder en aan alle mensen die, zoals de kunstenaar het noemt, „de taal van armoede spreken”. Mohammadi’s moeder probeerde haar gezin en met name haar kinderen de indruk te geven dat alles altijd goed komt en veilig is. Ze liet de naaimachine knus snorren, ook als er geweerschoten op de achtergrond klonken. Ze probeerde zorgeloos te praten over de kip of het ei: at het gezin vandaag een ei of gaven ze hun laatste voedsel aan de kip die het ei moest leggen? De meest afgetrapte meubels wist ze een huiselijk karakter te geven met geborduurde kleden en kussens. Na haar komst in Nederland maakte Mohammadi’s moeder voor geld ook schoon bij particulieren: even onzichtbaar als dat ze dat thuis deed.
Mohammadi (geboren in 1993 in Kabul en in 2020 afgestudeerd aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag) vluchtte op haar derde met haar ouders en haar broertje uit Afghanistan. De burgeroorlog woedde, armoede gierde in de magen, de Taliban rukten op. Veel tastbare herinneringen heeft Mohammadi niet aan haar moederland. Eén kleine kinderfoto van de kunstenaar in een door haar moeder geborduurd jurkje is bewaard. De foto, extreem uitgelicht en als een prisma met kleurpotlood versierd, is het vertrekpunt van een zoektocht naar herinneringen die gaan over angst en geborgenheid, honger en gezelligheid, onzekerheid en zekere liefde.
Familieportret.
Zoom in
Geur en tast
Hoe geef je als kunstenaar die herinneringen weer? Letterlijk? Nee, dat zou te sentimenteel zijn en te weinig ruimte scheppen voor de essentie van versplintering die herinneringen zijn. Mohammadi zoekt het in geur, in tast, in werken met materialen die je niet klakkeloos met beeldende kunst associeert: zand, meel, mortel, kardemon en water. Met die materialen doet ze, wat met een lelijk woord heet: architectonische ingrepen.
Zo’n ingreep kan een ‘gemetselde’ gang zijn van geurige blokken zelfgemaakte halva (bij haar afstuderen in 2020). Of een interieur waarvan onduidelijk is of het op het punt staat om verscheept te worden of achtergelaten: een stoel, tafel, plant, opgerolde matras, schemerlamp en jasje – alles gemaakt van zachtgeel, grofkorrelige leem (Almost There, 2020).
Zaal in Brutus van ‘Er kraait geen haan naar’ van Narges Mohammadi.
Foto Laura Siliquini
Zoom in
In de pokdalige ruimtes van Brutus tref je een groot aantal van dit soort driedimensionale interieurs aan, vergezeld door een schitterend gedicht van Mohammadi zelf en een videofilm waarin je de kunstenaar zand ziet zeven – meditatief, eindeloos en volhardend, zoals de mensen die wachten op een asielstatus. Het geluid van een naaimachine ratelt op de achtergrond. Er is een golfplaten schuur, een secuur uitgelichte bank met kussens en kleden, een kast met een paar kopjes en borden, brokkelige muren, en ook over de bodem spreidt het werk zich uit. De stukken zien eruit als geesten van zand, meel en water, en hun fundamenten spreiden zich uit over de vloer: kwetsbaar en wegwaaiend bij een grote windvlaag. Dus loop je voorzichtig, dus raak je één seconde zacht aan.
Tussen de brokstukken van interieurs heeft de kunstenaar contrasterende juwelen van albast geplaatst: een naaimachine, een paar eieren, een olielamp die oplicht in het duister. Het zijn bakens van warmte en hoop in een tijd waarin armoede tegen de muur omhoog kruipt, kou en vervolging aan de orde van de dag zijn. Het zijn bakens die nog steeds gezien moeten worden, niet alleen in Afghanistan maar ook hier in Nederland.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.