De populairste landen waar Nederlanders naar emigreren zijn Duitsland en België. Adviseur Coen van Dijk van het Grensinfopunt EUREGIO merkt dat ook: “Ik heb wekelijks vier gesprekken met mensen die overwegen om naar Duitsland te verhuizen.” Zijn advies? Voor je begint met het zoeken naar je nieuwe droomwoning in Duitsland, laat je dan eerst goed informeren over de belastingregels en sociale verzekeringen.

1. Waar moet je op letten als je naar Duitsland wil verhuizen?

Volgens Van Dijk is het ten eerste belangrijk om te weten in welke status iemand naar Duitsland emigreert. “De situatie is heel erg van belang, want blijft die persoon bijvoorbeeld nog wel werken in Nederland?

Heeft die persoon een uitkering, wil hij of zij vanuit Duitsland werken of toch zelfstandig aan de slag? Dat kan allemaal grote gevolgen hebben voor bijvoorbeeld de ziektekostenverzekering, pensioenopbouw en de belastingafdracht. Laat je daarom als eerst goed informeren voor je de knoop door hakt”, benadrukt hij.

Daarnaast verwijst hij ook naar praktische valkuilen: “We spreken vaak met mensen die naar Duitsland willen verhuizen met het idee om een Bed and Breakfast te beginnen. Dat is natuurlijk mogelijk.” Maar, zegt Van Dijk: “Ga je als Nederlander in Duitsland zelfstandig aan de slag, dan ben je in principe nergens voor verzekerd. Dus dan moet je alles vrijwillig gaan onderbrengen en dat kan een kostbare aangelegenheid worden. Zeker als je in het begin niet al te veel inkomen hebt.”

In Duitsland kun je de eerste vijf jaar geen aanspraak maken op sociale voorzieningen zoals een Duitse bijstanduitkering, weet Van Dijk. “Als die B&B slecht loopt, dan kun je de boel weer gaan sluiten.”

Ook Nederlanders die in Duitsland wonen en vanuit huis werken voor een bedrijf dat in Nederland gevestigd is, moeten opletten. “In principe is de sociale zekerheid Europees geregeld in een verordening.”

Wanneer je 25 procent of meer in je woonland werkt voor een buitenlandse werkgever, dan wordt je in je woonland sociaal verzekeringsplichtig”, zegt Van Dijk. “Met andere woorden: je ziektekostenverzekering en je pensioenopbouw gelden dan niet meer in Nederland.”

Sinds 1 juli 2023 kunnen grensarbeiders die vanuit huis werken een verzoek indienen om toch verzekerd te blijven in het land van hun buitenlandse werkgever. Een grensarbeider is iemand die woont in het ene land, maar in een ander land werkt, en daar minimaal één keer per week naar zijn woonland terugkeert.

“Op basis van de kaderovereenkomst, gesloten door de meeste EU-landen, naar aanleiding van de coronapandemie, mogen grensarbeiders per week tot 49,9 procent thuiswerken om toch sociaal verzekerd te blijven in het land van de werkgever, als zij een aanvraag indienen bij de bevoegde autoriteit in het land van de werkgever hun werkgever”, zegt van Dijk”

Ook geldt voor grensarbeiders dat als zij in Duitsland wonen en voor een Nederlandse werkgever werken, zij in Duitsland belasting moet betalen voor de dagen dat zij vanuit huis werken. Dit is vastgelegd in een belastingverdrag tussen Nederland en Duitsland. Hier geldt dus de kaderovereenkomst niet.

2. Hoe doe je dat met kinderen?

Wat Van Dijk ook vaak terug ziet zijn gezinnen met schoolgaande kinderen die naar Duitsland verhuizen. “Je ziet dan dat de kinderen in Nederland naar school gaan en dat de ouders in Nederland werken. De ziektekostenverzekering hebben ze dan in Nederland afgesloten, maar ze mogen gebruikmaken van de Duitse zorg.”

Deze gezinnen kunnen volgens de adviseur geen aanspraak meer maken op vergoedingen volgens de wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) van de gemeente, omdat ze niet meer in Nederland wonen. En dat kan in de toekomst mogelijk voor vervelende situaties zorgen. “Als een puber bijvoorbeeld psychologische hulp nodig heeft, dan kan hij of zij dat wel in Duitsland krijgen en wordt het vergoed door Duitse ziektekostenverzekeraar. Het lastige is dat Duitse psychologen over het algemeen Duits spreken.”

Daarnaast hebben gezinnen met schoolgaande kinderen recht op Duitse kinderbijslag.”Dit valt namelijk onder sociale zekerheid en dat wordt Europees geregeld”, zegt Van Dijk.

“Er wordt voor de kinderbijslag gekeken naar waar de ouders werken. Als een van de ouders in Duitsland werkt, dan gaat de Duitse kinderbijslag voor.” Als de andere ouder dan in Nederland werkt, dan kan de ouder eventueel nog de aanvulling krijgen als de kinderbijslag en het eventuele kindgebondenbudget hoger is dan het Duitse ‘kindergeld’. “Het is dus altijd een kwestie van kijken naar waar er gewerkt wordt”, legt Van Dijk uit.

3. Is huren in Duitsland goedkoper dan in Nederland?

Van Dijk: “Je hebt in Duitsland niet zoveel sociale huurwoningen als in Nederland. Je hebt veel meer te maken met particuliere verhuurders als je op zoek bent naar een huurwoning. Er zijn ongetwijfeld verschillen tussen de huurprijzen in Berlijn en op het Duitse platteland. Maar je kunt de huurprijzen een beetje vergelijken met Nederland.”

“Let op: Je hebt geen recht op huursubsidie in Duitsland als je in Nederland werkt”, gaat hij verder. “Duitsland kent een soortgelijke huursubsidie genaamd: ‘wohngeld’, maar dat krijg je alleen als je langer dan 5 jaar in Duitsland woont.”

Hij geeft een bijzondere tip mee voor wie binnenkort een woning gaat bezichtigen bij onze Oosterburen.”Vraag van te voren of de keuken er ook in blijft zitten. In Duitsland neemt meestal de oude bewoner de keuken mee, omdat dat een eigendom is van de huurder.” Dit fenomeen gebeurt niet altijd, volgens Van Dijk. Maar om verrassingen te voorkomen, kan het geen kwaad om hiernaar te vragen.

4. Moet je een Nederlandse zorgverzekering hebben?

In welk land je een verzekering moet afsluiten, hangt af van waar je gaat werken en wat voor werk je doet, staat vermeld op grensinfo.nl. Dit is een website van de overheid waar Nederlanders die zich veel tussen Nederland en België of Nederland en Duitsland verplaatsen informatie kunnen vinden.

‘Werk je alleen in Nederland, maar woon je in Duitsland of België, dan ben je verplicht verzekerd voor de Wet langdurige zorg (WIz)’, staat er. Het is in deze situatie dus wettelijk verplicht om een zorgverzekering bij een erkende zorgverzekeraar in Nederland af te sluiten. Met een S1-verklaring van de Nederlandse zorgverzekeraar kun je dan ook bij een Duitse Krankenkasse inschrijven en tevens gebruik maken van de zorg in Duitsland of België, zonder premiebetaling in Duitsland en België.

“Als iemand in Duitsland woont en werkt in Nederland en daardoor een Nederlandse zorgverzekering heeft, dan kan deze persoon ook gebruik maken van de zorgtoeslag als het inkomen niet te hoog is natuurlijk”, vult Van Dijk aan.

Werk en woon je in Duitsland? Dan stopt de Nederlandse zorgverzekering en regel je je zorgverzekering via Duitsland, wat betekent dat je je aanmeldt voor een van ‘de Krankenkassen’ of een particuliere ziektekostenverzekering.

Maar wat als je afwisselend in Nederland én Duitsland werkt terwijl je in Duitsland woont? ‘Waar je een verzekering moet afsluiten hangt dan af van de aard van je beroepsactiviteiten en hoeveel je in Duitsland werkt’, staat op de site van de Nederlandse overheid.

5. Als je in het buitenland gaat wonen, gaat dit dan ten koste van de AOW-opbouw?

Wanneer je naar Duitsland verhuist, maar uitsluitend blijft werken in Nederland, dan ben je nog steeds verzekerd voor je pensioen.”Je wordt dus niet gekort op je AOW”, zegt Van Dijk.

Hiervoor hoef je zelf niets te doen, meldt grensinfo.nl. Het opbouwen van AOW gebeurt namelijk wanneer je werkgever socialezekerheidspremies inhoudt op je loon. Dit deel wordt betaald aan de Belastingdienst.

Als je een zelfstandige ondernemer bent, bijvoorbeeld een freelancer, dan zorg je ervoor dat je die premies zelf aan de Belastingdienst betaalt. Zo heb je nog steeds recht op een uitkering en bouw je je pensioen op.

Werk én woon je in Duitsland. Dan bouw je geen AOW op in Nederland, maar in het land waar je woont. Ook hier hoef je niets voor te doen, het wordt – net zoals in Nederland – via je je werkgever geregeld.