EPAEen cokesfabriek in Duisburg (Duitsland), foto uit november 2024

NOS Nieuws•gisteren, 20:08

  • Ardy Stemerding

    correspondent Europese Unie

  • Roemer Ockhuijsen

    redacteur Bureau Brussel

  • Ardy Stemerding

    correspondent Europese Unie

  • Roemer Ockhuijsen

    redacteur Bureau Brussel

Het voorstel van Eurocommissaris Wopke Hoekstra voor een nieuw klimaatdoel voor 2040 staat onder grote druk. EU-regeringsleiders en staatshoofden buigen zich donderdag op een EU-top in Brussel over de klimaatplannen van de Nederlander. Hoekstra deed al concessies in zijn oorspronkelijke voorstel; toch lijkt dat nog niet genoeg.

Hoekstra presenteerde in juli het nieuwe doel voor 2040: een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen van 90 procent ten opzichte van 1990. Maar het is inmiddels de vraag of dat percentage de eindstreep haalt. Grote EU-landen vrezen dat zo’n ambitieus klimaatdoel te veel problemen oplevert voor de Europese economie. Zij pleiten daarom voor afzwakking van Hoekstra’s voorstel.

90 procent onzeker

Hoekstra hield al rekening met kritiek vanuit lidstaten toen hij zijn voorstel deed. Daarom had de Eurocommissaris in zijn oorspronkelijke 90 procent-plan allerlei geitenpaadjes ingebouwd. Zo mogen landen wat de klimaatcommissaris betreft ook uitstootvermindering in het buitenland meetellen bij het halen van hun doel. Ze kunnen bijvoorbeeld bossen planten in Zuid-Amerika, of fabrieken vergroenen in India.

In Hoekstra’s voorstel mag die buitenlandse klimaatwinst optellen tot maximaal 3 van de 90 procent. Mogelijk moet dat aandeel verder omhoog om genoeg steun te krijgen bij de 27 EU-landen.

En mogelijk is dat nog niet genoeg. Binnen de Europese Commissie wordt er rekening mee gehouden dat het doel van 90 procent ook omlaag moet.

Economie vs. klimaat

Commissievoorzitter Ursula von der Leyen stuurde vandaag een brief naar alle EU-landen in aanloop naar de top van donderdag. Daarin probeert ze landen die het doel te hoog vinden, gerust te stellen. Von der Leyen schrijft dat het doel “lager dan 90 procent kan zijn”, zolang het verschil in uitstoot buiten de EU wordt gecompenseerd. Ook doet ze verschillende toezeggingen aan de lidstaten om de industrie te helpen bij vergroening.

Met die toezeggingen wil Von der Leyen onder anderen Frankrijk en Duitsland overtuigen. De Fransen vrezen bij een te hoog klimaatdoel voor de concurrentiekracht van hun staal- en luchtvaartsector. De Duitsers willen koste wat kost de voor hen zo belangrijke auto-industrie overeind houden.

Nederland steunt het klimaatplan van Hoekstra wel en is ervan overtuigd dat de EU niet hoeft te kiezen tussen klimaat en economie. Het versterken van het EU-concurrentievermogen en het omlaag brengen van de uitstoot gaan “hand in hand”, zegt het demissionaire kabinet. Wel komen er wat Den Haag betreft maatregelen om EU-inwoners en bedrijven te helpen de doelen te halen.

EPAEurocommissaris Hoekstra en Commissievoorzitter Von der Leyen (voorgrond) proberen de EU-landen achter het klimaatdoel te krijgen

Het loslaten van het 90 procent-doel zou betekenen dat de EU-landen wetenschappelijk onderzoek in de wind slaan. De wetenschappelijke klimaatraad van de EU stelde eerder in een advies dat het noodzakelijk is om in te zetten op 90 tot 95 procent uitstootvermindering in 2040.

Alleen met dat tussendoel zou het einddoel, netto helemaal geen uitstoot meer in 2050, te halen zijn. Hoekstra zei daarover eerder dat “we serieus moeten luisteren naar de wetenschappelijke gemeenschap en haar advies”.

‘Laatste 10 procent het moeilijkst’

“Onze Europese collega’s hebben die 90 procent niet voor niets geadviseerd”, zegt klimaatwetenschapper en vicevoorzitter van de Nederlandse Wetenschappelijke Klimaatraad Heleen de Coninck. Volgens haar zijn juist die laatste 10 procent uitstootvermindering het moeilijkst. Daarom is het belangrijk om in 2040 al op 90 procent te zitten. “Dan vergroot je de kans dat je je doelen in 2050 haalt.”

De Coninck vindt de lagere klimaatambities van grote uitstoters als de Verenigde Staten en China geen reden om ook als EU de ambities af te zwakken. “Als wij het niet doen, doet niemand het.”

Daarnaast loopt China al voorop als het gaat om de ontwikkeling van groene technologie. “We moeten echt een been bijtrekken om met deze race mee te kunnen doen. En dat kun je doen door die doelen te stellen en door je private sector en je bedrijfsleven daar echt in te stimuleren.”

Doel nodig?

Klimaatoptimisten benadrukken vaak dat de EU, als die doorgaat op de huidige weg, hoe dan ook al 88 procent uitstootvermindering haalt in 2040. Zij vinden het onnodig om nog een apart doel voor 2040 in de wet vast te leggen.

Daar kan tegenin gebracht worden dat de EU juist allesbehalve doorgaat op de ingeslagen weg. Op allerlei punten wordt eerder vastgesteld klimaatbeleid afgezwakt of staat het onder druk. Een wet om ontbossing tegen te gaan is al twee keer uitgesteld en duurzaamheidsregels zijn afgezwakt. Zelfs een van de hoekstenen van de Green Deal-klimaatplannen gaat mogelijk van tafel: het einde van de benzine- dieselauto in 2035.

Het is niet de verwachting dat de regeringsleiders donderdag met exacte percentages of maatregelen komen. Daarvoor is over twee weken een extra bijeenkomst gepland van klimaatministers. Die moeten de politieke koers die de Europese leiders donderdag uitzetten, vertalen naar een concreet plan.