Hoewel het Farmingham Museum of Art waar kunstdiefstalfilm The Mastermind begint niet echt bestaat, bestaan de schilderijen die gestolen worden wel. De plot is gebaseerd op een waargebeurd verhaal, namelijk een kunstkraak begin jaren zeventig in Worcester. Die ging de geschiedenis in als de eerste gewapende overval op een museum op klaarlichte dag. Er werd toen onder meer een Rembrandt buitgemaakt.
Heistfilm
The Mastermind. Regie: Kelly Reichardt. Met: Josh O’Connor, Alana Haim, Hope David, Bill Camp. Lengte: 111 minuten.
De filmbuit in The Mastermind bestaat uit vier werken van Arthur Dove (1880-1946). Niet helemaal toevallig een van de favoriete kunstenaars van regisseur Kelly Reichardt. Hij was een van de eerste abstracte schilders van de VS, maar behalve die claim to fame schijnt hij verder als mens nogal een slampamper te zijn geweest.
Eigenlijk precies zoals hoofdpersoon J.B. Mooney die de inbraak op poten zet. Later in de film horen we dat hij een gefaalde kunstenaar is. Maar als dief is hij ook al weinig waard. Als de schilderijen zijn verstopt is hij de rest van het verhaal op de vlucht. Terwijl hij door Ohio richting de Canadese grens reist, laat Reichardt op de achtergrond zien hoe de Verenigde Staten tijdens de oorlog in Vietnam veranderen in een grimmig land. Al in een van de eerste scènes is op televisie een nieuwsitem over de studentenprotesten eind jaren zestig te zien. Een stem zegt dat het erop lijkt dat degenen die actie ondernemen (tegen oorlog en onrechtvaardigheid) worden gestraft en degenen die zwijgen en toekijken worden beloond. Natuurlijk zijn er in de film parallellen te trekken met het heden. En talloze andere referenties te ontdekken. Ze zijn als de schilderijen, verstopt in de plot.
Eco-terrorisme
Reichardt maakte eerder een film over eco-terrorisme (Night Moves, 2013) en westerns waarin ze de Amerikaanse settlermythes ontkrachtte (Meek’s Cutoff, 2010 en First Cow, 2019). Ethische vragen spelen in al haar films een rol. Maar ze laat ze in het hoofd van de toeschouwer ontstaan door de rust waarmee ze haar empathische en naturalistische karakterstudies schildert. Door close-ups, licht en landschappen in plaats van door tekst en dialogen.
Lees ook
In films lijkt een kunstroof gelikt en goed voorbereid, de werkelijkheid is vaak anders. Drie mythes over kunstdieven
J.B. Mooney is als een achterkleinzoon van Raskolnikov uit Dostojevski’s Misdaad en straf (1866) of een neef van de onverschillige Meursault uit existentialismeklassieker De vreemdeling (1942) van Camus. Een tragische held die een daad wil stellen maar vergeet naar de wereld te kijken. Maar dankzij de onderkoelde humor van de film en de door een nerveuze syncopische jazzsoundtrack opgestuwde plot vrees je oprecht voor zijn geweten en leven. Wat ook meewerkt natuurlijk is dat J.B. wordt gespeeld door de geweldige Josh O’Connor, bekend van serie The Crown en tennisromance Challengers (2024). Nog leuker is dat hij al eerder zo’n morsige kunstdief neerzette in Alice Rohrwachers La chimera (2023). Alsof hij zo van het ene mystieke liefdesdrama naar het andere noodlotsdrama is geslaapwandeld. Dat universele van zijn personage geeft de film ook iets onheilspellends mee: wie zijn anno nu de disruptieve miskende mannelijke genieën die een plot tegen de wereld beramen om uiting te geven aan hun ongenoegen?
Lees ook
Hoe een knullige kunstroof de inspiratie werd voor Kelly Reichardts heistfilm ‘The Mastermind’
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.