ANP / Ramon van FlymenRode schoenen als symbool voor femicide
NOS Nieuws•vandaag, 12:37
Nederland voldoet nog altijd niet aan internationale afspraken om vrouwen tegen geweld te beschermen. Dat blijkt uit een nieuw rapport van een adviesorgaan van het Raad van Europa, de instantie die toeziet op mensenrechten, rechtsstaat en democratie in Europa.
Nederland heeft te weinig opvanghuizen voor vrouwen die slachtoffer zijn van geweld en toont te weinig daadkracht bij huiselijk geweld. Ook vindt de Raad dat er geen goede opvang is bij de politie na bijvoorbeeld een verkrachting.
Marieke Liem, hoogleraar Veiligheid en Interventies aan de Universiteit Leiden, zegt dat zij de zorgen al langer hoort, onder andere van nabestaanden van slachtoffers van huiselijk geweld.”Het is nu wel in een ander daglicht geplaatst, omdat het nu Europa is die dit zegt, in plaats van Nederlanders onderling.”
Het Europese rapport verschijnt na een zomer waarin meerdere vrouwen in Nederland op gewelddadige manier werden vermoord, zoals de 17-jarige Lisa uit Abcoude. Dat maakte veel los in de samenleving, met protestmarsen en het initiatief Wij eisen de nacht op.
‘Weinig vooruitgang’
Al in 2020 waarschuwde Grevio, de onafhankelijke groep deskundigen binnen de Raad van Europa, dat Nederland de zaken niet goed op orde had. Sindsdien is er weinig vooruitgang geboekt.
Zo wordt bij Veilig Thuis, maar ook andere partijen in de strafrechtketen, huiselijk geweld nog te veel gezien als conflict tussen twee gelijke partners, wat volgens de onderzoekers onwenselijk is. Hierdoor wordt niet alleen de veiligheid van slachtoffers in gevaar gebracht, zegt Liem, maar ook die van kinderen.
Een ander probleem is dat Nederland een sterk versnipperde aanpak heeft tegen huiselijk geweld en geweld tegen vrouwen, waardoor het voor slachtoffers heel lastig om te weten tot wie ze zich moeten wenden. “We horen uit de praktijk dat vrouwen heel vaak hun verhaal moeten doen, iedere keer maar voor een deel van het probleem.”
Ook schrijft het rapport dat de data bij instanties niet op orde zijn. “Zo wordt bij politiedata, maar ook data bij het OM en de rechtspraak, vaak geregistreerd wie het slachtoffer is, maar vaak niet wie de dader is.” Bovendien worden verdachte zelfdodingen of ongelukken onder vrouwen niet in kaart gebracht, zegt Liem. “Zeker niet wanneer er wel verdenkingen zijn van huiselijk geweld.”
‘Mannen de voornaamste dader’
De Raad roept Nederland met klem op tot veranderingen, met name om structurele financiering voor opvang te garanderen en geweld tegen vrouwen hoger op de agenda te zetten.
Volgens Grevio zijn er wel een paar stappen gezet. Zo is er een actieplan Stop Femicide! en geldt sinds 1 juli 2024 een nieuwe zedenwet, waarbij iemand vervolgd kan worden als die bewust negeert dat de ander geen seks wil. Ook heeft Nederland sinds 2022 een regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld, Mariëtte Hamer.
Maar dat is lang niet genoeg om geweld tegen vrouwen tegen te houden zegt Liem. “We moeten meer toe naar een gendergevoelige aanpak waarin wordt herkend dat vrouwen het voornaamste slachtoffer zijn, en mannen de voornaamste dader.”
Daarbij kan worden gekeken naar andere Europese landen, die veel gender-sensitiever te werk gaan. “Bijvoorbeeld door een bewindspersoon aan te stellen voor genderproblemen en ook op gemeentelijk en lokaal niveau iemand te hebben die zich ermee bezighoudt.”
NOS Stories maakte dit verhaal over onveiligheid op straat onder vrouwen:
Een goed voorbeeld van effectieve hulp voor vrouwen in Nederland is Stichting Filomenia in Rotterdam. Daar werken professionals nauw samen en staat het slachtoffer centraal totdat het probleem is opgelost en het weer veilig is. “Eigenlijk zou je zo’n aanpak op landelijk niveau willen”, zegt Liem.
In Nederland wordt ongeveer eens in de acht dagen een vrouw gedood, vaak door haar partner of ex-partner. In veel gevallen gaat hieraan een langere periode van dwingende controle vooraf. Eind september werd de campagne ‘Waar ben je?’ uitgerold. De campagne richt zich op het herkennen van signalen van psychisch geweld, die vaak onzichtbaar zijn.
In september nam de Tweede Kamer een motie aan van GroenLinks-PvdA-Kamerlid Songül Mutluer, waarin zij de regering oproept meer maatregelen te nemen tegen femicide. Zij wil onder meer dat de ‘rode vlaggen’ van femicide, zoals stalking, een poging tot verwurging en psychisch geweld, sneller en harder worden bestraft. Ook moet de uitwisseling van informatie tussen instanties beter.
Het ministerie van Volksgezondheid en het ministerie van Justitie laten in een gezamenlijke verklaring weten dat de aanbevelingen uit het rapport “concrete aanknopingspunten bieden om kritisch te reflecteren op de Nederlandse aanpak.” De officiële beleidsreactie aan de Raad volgt later.