“Alles is duurder, en dat heeft invloed op het leven van de gewone Rus”, vertelt journalist Aleksandra Shvedchenko. Zij werkt in Amsterdam voor TV Rain, een onafhankelijke Russische televisiezender die verslag doet zonder censuur van Poetin. “Mensen overleven op pap. Eten is onbetaalbaar geworden.”

Borsjtsj-index

Dit blijkt ook uit de borsjtsj-index. “Deze index meet hoeveel het kost om een pan borsjtsj (bietensoep) te maken. Door de prijzen van ingrediënten als bieten, aardappelen, kool en vlees te volgen, laat de index zien hoe hard inflatie huishoudens treft.” Deze is sinds het begin van de oorlog van 393 naar 500 roebel gestegen.

Shvedchenko volgt samen met haar collega Kseniia Astrakhantseva de ontwikkelingen in Rusland op de voet. “Je ziet dat de middenklasse op dit moment beperkt consumeert”, vertelt Astrakhantseva. “Er is nog wel genoeg voor eten en eenvoudige dingen, maar voor een auto moet een lening worden afgesloten.”

Schuld van de oorlog

De journalisten zien dat Russen verschillend met deze tekorten omgaan. “Er is een groep Russen die de oorlog de schuld geeft van de economische problemen.” Dat zijn degenen die de oorlog vanaf het begin af aan niet steunen. “Maar degenen die de oorlog wel steunen, zien die link niet”, vertelt Shvedchenko.

“Ook is het goed om te bedenken dat mensen voor de oorlog al arm waren en dus vooral bezig zijn zich aan te passen”, gaat ze verder. “Het koude weer en de andere moeilijkheden waarmee ze moeten omgaan, zijn ze gewend.”

Geld bijna op

Hans van Koningsbrugge, Hoogleraar geschiedenis en politiek van Rusland, hoort dat ook terug van vrienden in Rusland. “Een vriend van mij slaat nu grote voorraden hakhout in, omdat hij verwacht dat de komende winter zwaar wordt. Mensen zoeken steun in hun vriendenkring en gaan naar de datsja (volkstuin, red.) om groente te verbouwen.”

Volgens de hoogleraar hebben Russen ‘een fenomenaal vermogen’ om te lijden onder moeilijke economische omstandigheden. Maar de vraag is hoe lang dat weerstandsvermogen deze keer standhoudt. “Veel hangt af van hoe streng de aankomende winter zal zijn. Want na 3 jaar oorlog is het geld wel op.”

Rusland is blut

Dat komt door de Europese sancties. “Europa was jarenlang de beste klant van Rusland, maar door de sancties en de breuk met het Westen is die markt verdwenen,” legt Van Koningsbrugge uit. “In de eerste jaren kon Rusland nog teren op hoge olie- en gasprijzen en op de internationale reserves van 650 miljard dollar.”

Maar de helft daarvan staat in het buitenland en is bevroren. “Het zogenoemde ‘rainy day fund’ dat resteert, zo’n 35 miljard, zit vast in slecht functionerende staatsbedrijven en is dus weinig waard.”

Gewone Rus heeft het zwaar

De oplopende problemen zijn volgens Van Koningsbrugge een direct gevolg van de oorlog. “De defensie-uitgaven zijn explosief gestegen, terwijl de olie- en gasinkomsten in een jaar met 30 procent zijn gedaald.”

De staat probeert dat gat te dichten door geld bij te drukken en de btw te verhogen. Maar met een inflatie die waarschijnlijk boven de 20 procent ligt, wordt dat voor de gewone Rus steeds zwaarder, kan de hoogleraar vertellen.

Mening geven gevaarlijk

Toch komen de Russen niet in opstand. “De repressie van Poetin is heel groot en gekoppeld aan 25 jaar propaganda. Je moet dat niet onderschatten,” zegt Van Koningsbrugge. “Dag in dag uit wordt jou verteld: zo zit het. En natuurlijk, de jongere generatie kijkt naar het internet, maar vooral de oudere generaties doen dat niet. Die geloven toch nog wel in dat verhaal van Poetin.”

Volgens Van Koningsbrugge is het daardoor moeilijk vast te stellen hoeveel steun Poetin werkelijk nog heeft. “Je echte mening geven is gevaarlijk. Als je de Rus op straat vraagt wat hij ervan vindt, weet je niet of dat zijn echte mening is of dat hij bang is voor provocateurs. Misschien zegt hij alleen thuis wat hij echt vindt.”

‘Generaal Winter’

Toch kan dit veranderen als zich een strenge winter aandient, denkt Van Koningsbrugge. “Er zijn traditioneel twee zaken die Rusland mee heeft.” Als eerste noemt hij de grootte van het land. “Ooit was die enorme omvang een voordeel: vijandelijke legers liepen vast in de eindeloze afstanden en raakten uitgeput. Maar nu zien we de nadelen ervan. Oekraïne vecht nu namelijk met drones en raakt de ene na de andere energievoorziening met raketten.”

Als tweede noemt hij de ‘Generaal Winter’. “Als die straks toeslaat, dan kunnen er in bepaalde delen van Rusland brandstoftekorten ontstaan. In 22 van de 44 Russische provincies is de aanvoer van benzine al moeilijker, deels zelfs al op de bon.”