ReutersVoorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen en voorzitter van de Europese Raad Antonio Costa op een persconferentie donderdag

NOS Nieuws•vandaag, 00:12

  • Chris Ostendorf

    EU-correspondent

  • Chris Ostendorf

    EU-correspondent

Het was de bedoeling om eindelijk vaart te maken met het plan om het gigantische bedrag van 140 miljard euro aan bevroren Russische tegoeden te gaan gebruiken om Oekraïne te ondersteunen. Maar op de EU-top waren de bezwaren nog te groot om een concreet besluit te nemen. De Europese Commissie moet de opties nog verder gaan verkennen, zo besloten 26 van de 27 EU-landen.

Bij het Brusselse Euroclear staat voor 185 miljard aan bevroren Russische tegoeden. De EU wil het geld gebruiken als onderpand voor leningen ter waarde van 140 miljard aan Oekraïne. Alleen Hongarije stemde tegen.

Haast geboden

De nood is hoog in Oekraïne. Het land wil met de Russische miljarden zelf drones produceren en wapens kopen in de VS en de EU. In januari al zou Oekraïne aanspraak willen maken op de Russische miljarden, zei president Zelensky op de top in Brussel. Het liefst wil hij met het geld in Oekraïne zelf de wapenproductie financieren. “Dat is het snelst en het goedkoopst”. Landen als Frankrijk willen liever dat Oekraïne met het geld wapens gaat kopen in de EU. Maar Zelensky liet weten dat hij met het geld ook geavanceerde wapensystemen in de VS wil gaan kopen.

De EU-landen hebben ook haast, want tot nu toe wordt de miljardensteun aan Oekraïne uit de nationale begrotingen betaald. De last wordt volgens Nederland ook niet eerlijk verdeeld onder de EU-lidstaten. Sommige landen geven veel steun, andere landen blijven achter.

“Als elke Europese lidstaat naar rato net zo veel zou bijdragen aan Oekraïne als Nederland nu doet, hadden we ook geen financieel probleem”, zei premier Schoof na afloop van de top.

Miljardenclaims

Op de top lag vooral België nog dwars. “Men heeft dit tijdens de Tweede Wereldoorlog zelfs niet gedaan”, zei premier de Wever over het plan. “Dat geld zijn de Russen dan kwijt”, zeggen hoge diplomaten achter de schermen. Alleen als Rusland bereid zou zijn om na de oorlog herstelbetalingen te doen, zou de EU de tegoeden nog terug willen geven aan Rusland.

België vreest daardoor gigantische claims van de Russen, en wil dat de risico’s door de EU-landen gezamenlijk worden gedeeld. De Europese Commissie probeert de komende weken een voorstel uit te werken, waar de risico’s over alle lidstaten worden verdeeld. Ook Nederland zal dan garant moeten staan voor een deel van de risico’s, erkent premier Schoof.

“Over het steunen van Oekraïne zijn we het eens, over de financiering moeten we het nog hebben. Daar zitten risico’s aan, zoals garantstelling van iedereen. Dat betekent echt nog politiek en technisch overleg.”

De landen zouden nog voor het einde van het jaar moeten instemmen met het voorstel, om de steun voor Oekraïne voor de komende jaren veilig te kunnen stellen.

Druk op Rusland

Op de EU-top hebben de regeringsleiders ook ingestemd met het 19e sanctiepakket tegen Rusland. De EU belooft eerder dan gepland te stoppen met de invoer van vloeibaar gas uit Rusland, de Russische schaduwvloot van schepen die olie vervoeren wordt harder aangepakt en Russische diplomaten worden op de sanctielijst geplaatst.

Zelensky zei in Brussel blij te zijn met de Europese sancties, die komen op de dag dat ook de VS aankondigde sancties tegen Rusland in te stellen. Hij hoopt dat de toenemende druk uiteindelijk Poetin zal dwingen aan de onderhandelingstafel te komen: “het plan begint met een staakt het vuren. Het begint met de wil om te gaan praten. Meer druk op Rusland is nodig”

Klimaatdiscussie doorgeschoven

Op de top spraken de EU-landen ook over het klimaatdoel van de EU voor 2040. Harde keuzes hebben ze nog niet gemaakt, maar de kans is groot dat dat doel wordt afgezwakt.

Om daar een knoop over door te hakken is een extra bijeenkomst gepland voor klimaatministers van de EU-lidstaten. Klimaat-Eurocommissaris Wopke Hoekstra wil voor 2040 dat de EU 90 procent minder broeikgasgassen uitstoot dan in 1990, maar dat plan ligt stevig onder onder vuur.

Het lijkt erop de EU-landen in ieder geval meer ruimte willen om klimaatwinst die ze buiten de EU behalen, hier mee te tellen. Hoekstra gaf landen al de mogelijkheid om maximaal 3 van de 90 procent buiten de EU te halen. Mogelijk gaat dit percentage naar 5 procent. Andere afzwakkingen zijn ook nog mogelijk.