ANPFrans Timmermans bij Nieuwsuur

GroenLinks-PvdA-lijsttrekker Frans Timmermans kan toch geen cijfers overleggen die zijn claim onderbouwen dat Spaanse deals met andere landen om uitgeprocedeerde asielzoekers terug te nemen succesvol zijn. Dinsdag zei hij bij Nieuwsuur de cijfers daarover te zullen delen.

Nieuwsuur vroeg Timmermans naar de zogenoemde terugkeerdeals, waar de lijsttrekker in de verkiezingscampagne meermaals naar verwees. Timmermans vertelde dat Spanje met “een hele reeks”, voornamelijk Afrikaanse, landen afspraken heeft over het uitzetten van uitgeprocedeerde asielzoekers. Dat zijn mensen die geen recht hebben op asiel. Zij willen vaak niet terug en landen van herkomst willen ze vaak ook niet terugnemen.

Zulke afspraken zouden ook voor Nederland soelaas bieden, denkt Timmermans. Gevraagd naar het succes daarvan, vertelde hij dat Spanje “een aantal keren meer” uitgeprocedeerde asielzoekers uitzet dan Nederland. Welk percentage precies wordt teruggestuurd, zei hij niet te weten, maar volgens de lijsttrekker is het “twee, drie keer meer”.

Op de vraag of dat hogere aantal specifiek door de bilaterale deals komt, zei hij: “Hou me ten goede, ik heb dat niet helemaal paraat. Maar het is flink hoger in verhouding tot wat ons in Nederland lukt.”

Ook vertelde Timmermans dat hij deze week met de Spaanse premier over dit onderwerp had gesproken:

Timmermans bij Nieuwsuur over het succes van de Spaanse uitzetdeals

Maar het Spaanse ministerie van Binnenlandse Zaken maakt complete cijfers over deze terugkeerdeals niet openbaar, om “diplomatieke problemen” met de landen waar het om gaat te voorkomen. Dat blijkt uit vragen van het ministerie op meerdere informatieverzoeken. Ook Vluchtelingenwerk Spanje (CEAR) heeft geen cijfers over deze deals. “Een van de grote problemen van deze deals is het gebrek aan transparantie erover”, zegt een woordvoerder tegen Nieuwsuur.

Dat bevestigt ook José Ángel Brandariz, migratiedeskundige van de Universiteit van Coruña. “Cijfers over de effectiviteit van deze deals zijn een groot vraagteken”, zegt Brandariz. “Ook wij onderzoekers krijgen ze niet.”

Timmermans gaf in de uitzending aan de cijfers waarop hij zijn claim baseert “zeker” te willen delen. Die cijfers had hij namelijk “schriftelijk” gekregen, nadat hij er zelf om had gevraagd. Maar ondanks herhaalde verzoeken deelt Timmermans die cijfers niet.

Wel stuurt een woordvoerder van de partij cijfers van het Europese statistiekbureau Eurostat. Die cijfers gaan over alle uitzettingen, naar alle landen, onder de verschillende ‘uitzetmethodes’ die Spanje hanteert. De cijfers maken geen onderscheid tussen die verschillende methodes, en het aandeel van de bilaterale uitzetdeals met Afrikaanse landen is daaruit dan ook niet af te leiden.

‘Insinuaties’

De cijfers waarop de partij zich nu beroept, zeggen dus niks over het succes van de bilaterale uitzetdeals met Afrikaanse landen waar Timmermans meermaals naar heeft verwezen. In een schriftelijke reactie stelt de woordvoerder van de lijsttrekker dat Nieuwsuur “insinuaties” doet die “niet kloppen”. “Timmermans heeft niet gezegd dat hij cijfers zou hebben over de effecten van de deals.”

Verder stelt hij: “De cijfers zijn duidelijk: Spanje stuurt nu al meer dan dubbel zoveel (percentueel) personen terug.” Daarmee doelt de woordvoerder op de Eurostat-cijfers over 2024. Daaruit blijkt dat Spanje 17 procent van de mensen met een uitzetbevel uitzette, en Nederland 8 procent. Maar over de bilaterale deals zeggen die cijfers dus niets: er zitten ook mensen tussen die buiten deals om zijn uitgezet, zoals naar landen in Latijns-Amerika.

Betrouwbare vergelijking onmogelijk

Een betrouwbare vergelijking tussen landen die mensen uitzetten is op basis van de Eurostat-cijfers bovendien niet te maken, stellen migratiedeskundigen. Afghanistan, bijvoorbeeld, neemt nauwelijks mensen terug, terwijl landen in Latijns-Amerika dat wel doen. In Spanje vragen veel mensen uit Latijns-Amerika asiel aan, in Nederland niet.

Bovendien gebruiken landen verschillende definities, en is onduidelijk in de cijfers of de mensen die daadwerkelijk vertrekken datzelfde jaar hun uitzetbevel kregen, of al jaren eerder. Ook stapelen terugkeerbevelen soms op als het uitzetten mislukt: zo kan één persoon in de database goed zijn voor meerdere terugkeerbevelen.