De NVWA eist dat de producenten de naam op hun verpakking wijzigen. Het gaat om een benaming die al jaren in gebruik is. De mededeling komt dan ook als een verrassing. Alle grote supermarktketens in Nederland verkopen vegetarisch gehakt van A-merken of hun huismerk, in een herkenbaar schap samen met andere vegetarische vleesvervangers. Op de producten staat in koeienletters en met logo’s waar het om gaat. De A-merken en de huismerken hebben samen 80 procent van de markt in handen.

Boetes afdwingen

De redactie van EenVandaag heeft de brief in handen, waarin de NVWA de officiële waarschuwing uitdeelt. Green Protein Alliance, de vereniging die vegetarische producenten en supermarkten vertegenwoordigt, heeft daar bezwaar tegen gemaakt. Als de producenten de ‘overtreding’ niet oplossen, kan de NVWA de naamsverandering afdwingen met boetes en dwangsommen.

Dat kan zelfs een boetebedrag per dag zijn als de overtreding aanhoudt. “De eerste boete is nog maar één e-mail verwijderd”, zegt een bron. Alle stappen van inspecties en herinspecties door de NVWA en brievenwisseling zijn gezet en de volgende logische stap is – als er niets verandert – dat de toezichthouder ertussen komt. Dat kan door het uitdelen van een boete of een herstelmaatregel.

Zorgwekkend toekomstbeeld

Ook Europees liggen de producenten van vleesvervangers onder een vergrootglas. Twee weken geleden nog werd met een meerderheid in het Europees Parlement een voorstel aangenomen dat vleesvervangers niet meer woorden als burger, schnitzel of worst in de naam mogen hebben.

De Europese Commissie moet dat besluit nog verder uitwerken en daarna moet het nog door de lidstaten op nationaal niveau worden aangenomen. Dat staat feitelijk dus los van de waarschuwingen die de NVWA nu heeft uitgedeeld, maar voor de producenten levert het een zorgwekkend toekomstbeeld op.

Beschermde naam

In totaal hebben drie producenten en drie landelijke supermarktketens de waarschuwingen gekregen. De retailers zijn aangesproken op hun rol als fabrikant van hun huismerk vegetarisch gehakt. Grote retailers als Albert Heijn en Jumbo hebben naast de producten van de marktleiders De Vegetarische Slager en Vivera ook huismerken in de schappen liggen.

“De naam plantaardig of vegetarisch gehakt mag niet meer gebruikt worden omdat gehakt een beschermde naam is volgens het Warenwetbesluit Vlees, gehakt en vleesproducten. Dat betekent dat die term gehakt alleen gebruikt mag worden voor producten die daadwerkelijk van dierlijke eiwitten zijn gemaakt”, legt Jessie van Hattum uit namens de Green Protein Alliance. Deze vereniging staat bedrijven in de voedingssector bij in de overgang van dierlijke naar plantaardige producten.

Voedselveiligheid beschermen

De bewuste wet is in 1998 in werking getreden. Plantaardige of vegetarische producten worden nergens in die wet genoemd. Volgens de branche is deze wet daarom niet bedoeld om vleesvervangers te weren, maar om de voedselveiligheid van dierlijke producten te beschermen.

De branche vindt dat de NVWA met het verwijzen naar dat Warenwetbesluit spijkers op laag water zoekt.

‘Balen enorm’

De Vegetarische Slager, een van de grootste producenten van vegetarische vleesvervangers, gebruikt de naam gehakt al 15 jaar. “We balen hier enorm van”, zegt Rutger Rozendaal, directeur van De Vegetarische Slager.

“Dit zagen we niet aankomen. We krijgen er ook nooit klachten over van consumenten. Dus dat was schrikken toen de brief met de waarschuwing binnenkwam. We hebben toen meteen iedereen bij elkaar geroepen en gezegd: wat is hier in de hand?”

Makkelijker voor consumenten

“Kijk, wij hebben bewust gekozen voor deze naam om het consumenten gemakkelijk te maken, zodat ze weten hoe ze het product kunnen gebruiken in het bereiden van hun gerechten, voor hun pasta bolognese, voor hun taco, ga zo maar door”, somt Rozendaal op.

Vegetarische kipstukjes, burgers, worsten of schnitzels mogen wel. Daar is weliswaar eerder landelijk – en enkele weken geleden zelfs in het Europees Parlement – ook discussie over geweest, maar kip, burgers, worst en schnitzels staan niet in de Nederlandse wet beschreven als beschermde benaming. “Dat is het enige verschil”, zegt Jessie van Hattum.

Balans dierlijke en plantaardige producten

“Wij vinden eigenlijk dat de term plantaardig gehakt ook moet kunnen, omdat het duidelijk genoeg is dat het van plantaardige bronnen gemaakt is. We werken samen met de overheid en alle grote supermarkten aan een betere balans tussen dierlijke en plantaardige producten”, vertelt Van Hattum. “Daarom is het belangrijk dat plantaardige producten een goede, duidelijke plek in de winkel hebben zodat dit duidelijk is voor de consument.”

De NVWA laat in een reactie weten dat ze de benaming vegetarisch gehakt “opmerkte” in het kader van een lopend handhavingsproject naar additieven in voedingsmiddelen en de vermelding daarvan op etiketten op vlees- en visvervangers. “We zijn tijdens dat project tegen overtredingen aan gelopen, die we niet kunnen negeren.”

Al eerder strijd naam product

Dat lijkt niet helemaal een correcte weergave van de feiten. Voor De Vegetarische Slager is de kwestie namelijk een déja vu, want ook in 2012 en 2017 bond de NVWA de strijd aan met het vegetarische gehakt.

Daar kwam toen de spellingsvariant ‘rul gehackt’ met de letters C en K uit voort, die tot op de dag van vandaag werd toegestaan.