EPAProtest bij het CDU-partijkantoor in Berlijn eerder deze week, met op het karton de tekst ‘Dochter tegen Merz’
NOS Nieuws•vandaag, 06:19
Charlotte Waaijers
correspondent Duitsland
-
Charlotte Waaijers
correspondent Duitsland
Mensen die er niet Duits uitzien zijn een probleem voor het land. Sinds een aantal dagen woedt er in Duitsland een felle discussie over de vraag of dit is wat bondskanselier Merz suggereerde met zijn uitspraak dat migranten in het straatbeeld een probleem zijn. Volgens critici is het een schadelijke poging om kiezers weg te vangen bij de AfD. Maar hij krijgt ook bijval.
Op een vraag van een journalist over de groeiende steun voor de AfD antwoordde Merz twee weken geleden dat vorige regeringen migratie niet goed hadden aangepakt. Die fouten zet zijn regering nu recht, zei hij, en hij voegde toe: “Maar we hebben natuurlijk in het straatbeeld nog altijd dit probleem. Daarom is de minister van Binnenlandse Zaken ook bezig uitzettingen op zeer grote schaal mogelijk te maken en uit te voeren.”
Na veel kritiek en vragen over wat hij precies wilde zeggen, zei hij dagen later: “Vraag dat maar aan uw dochters.”
‘Wij zijn de dochters’
Daarop verzamelden zich een paar duizend demonstranten voor het hoofdkantoor van de CDU, de partij van Merz, met protestborden waar “wij zijn de dochters” op stond. Meer dan 200.000 mensen hebben de gelijknamige petitie inmiddels ondertekend.
Geweld tegen vrouwen is een probleem, maar vindt bijna altijd in huiselijke kring plaats, schrijven de initiatiefnemers. “De daders zijn niet zomaar mensen uit het ‘straatbeeld’, maar echtgenoten, vaders of (ex-)partners.”
Bijval krijgt de bondskanselier vooral uit zijn eigen partij. Iedereen die door de stad loopt ziet toch wat hij bedoelt, aldus fractievoorzitter Jens Spahn. “Verwaarlozing, drugsdealers, jonge mannen, meestal met een migratie-achtergrond, meestal Oost-Europa of uit een Arabisch-islamitische cultuur.”
Die onduidelijkheid laat ruimte voor zeer verschillende interpretaties
Nina Perkowski, socioloog
Merz heeft zijn woorden bewust vaag gekozen, denkt Nina Perkowski, socioloog aan de Universiteit van Hamburg. Ze doet onderzoek naar veiligheid en geweld, ook in relatie tot migratie.
“Die onduidelijkheid laat ruimte voor zeer verschillende interpretaties: van rechts-radicalen die een homogeen wit Duitsland willen, tot mensen die meer uitzettingen van asielzoekers willen binnen de kaders van de wet”, aldus Perkowski. “Bovendien suggereert het woord ‘straatbeeld’ dat je in een oogopslag kunt herkennen wie in Duitsland hoort en wie niet, wat feitelijk onjuist is.”
REX by ShutterstockIn Keulen verzamelden zich gisteren zo’n duizend mensen bij het stadhuis voor een protest tegen de uitspraken van Merz
Volgens een peiling zijn de meeste Duitsers het met Merz eens, met name ouderen. Tegelijk voelt twee derde zich eigenlijk veilig en minder dan een op de vijf geeft aan in de eigen directe omgeving problemen te hebben met migranten.
“Er bestaat geen duidelijke publieke opvatting over migratie en veiligheid of criminaliteit”, zegt Perkowski. “Ideeën daarover verschillen sterk en spreken elkaar deels ook tegen.”
In een onderzoek heeft ze mensen gevraagd wat ze nodig hebben om zich veiliger te voelen in de stad. “Daarbij werd migratie nauwelijks als probleem genoemd.” In plaats daarvan vroegen mensen om meer solidariteit in de buurt, betaalbare woningen, bestaanszekerheid en betere hulp voor mensen zonder woning, met een verslaving of met andere problemen.
Bevestiging voor de AfD
Bij de AfD hebben ze de uitspraak van Merz inmiddels omarmd. “Straatbeeldproblemen oplossen in plaats van holle frasen!”, stond er deze week boven een persbericht van de partij. “Het staat buiten kijf dat onze binnensteden in zeer negatieve zin veranderd zijn. Dat is niet alleen het gevolg van te veel jaren aanhoudende migratie, maar ook van toenemende verwaarlozing, vervuiling en verwoesting.”
Uitzettingen alleen zullen het straatbeeld op veel plaatsen niet radicaal veranderen.
Nina Perkowski, socioloog
Merz zei vervolgens dat hij doelde op migranten zonder verblijfsvergunning en werk, die zich niet aan de Duitse regels houden. Zij zouden deels het beeld in de steden bepalen. Tegelijk heeft Duitsland migranten nodig, met name voor de arbeidsmarkt, aldus de kanselier bij een top in Londen.
Volgens Perkowski heeft Merz, die onlangs opnieuw benadrukte dat zijn partij zich juist van de AfD moet distantiëren, de AfD met zijn uitspraken een dubbele dienst bewezen. “Aan de ene kant legitimeert hij hun wereldbeeld en taal als acceptabel, aan de andere kant wekt hij verwachtingen die hij niet kan waarmaken. Uitzettingen alleen zullen het straatbeeld op veel plaatsen niet radicaal veranderen. De onvermijdelijke teleurstelling maakt dan ruimte voor nog radicalere eisen.”
Opgeschoven naar rechts
Ondertussen zien anderen in de uitspraak van de kanselier een bewijs dat Duitsland zelf naar rechts is opgeschoven. In 2017 zei AfD-voorzitter Jörg Meuthen dat hij soms als hij over straat liep nauwelijks nog Duitsers zag. “Dat kan niet het doel van onze politiek zijn.”
De toenmalige bondskanselier Merkel antwoordde daarop: “Ik weet niet wat u ziet, want ik kan op straat niet het verschil zien tussen mensen met een migratieachtergrond die Duits staatsburger zijn en niet.”