NieuwsuurYasser Abu Shabab, leider van de Popular Forces, is de meest prominente anti-Hamas-bendeleider in Gaza.
Nu er een wapenstilstand is tussen Hamas en Israël, laait het bendegeweld in Gaza op. Hamas is verzwakt, dus doen lokale milities een greep naar de macht. Wie zijn deze clans? En wat is hun band met Israël?
Op sociale media circuleren filmpjes van openbare executies en vuurgevechten op straat in Gaza. Precieze slachtofferaantallen ontbreken, maar een Israëlische militair spreekt in de Israëlische krant Haaretz van een “slachting” en “tientallen doden”. Hamas stuurt gewapende en gemaskerde mannen in politie-uniformen de straat op in een poging de macht vast te houden, maar de vraag is in hoeverre dat lukt.
Het bendegeweld is een direct gevolg van Israëls verdeel-en-heerstactiek, zegt Amjad Iraqi, Midden-Oostendeskundige bij de internationale denktank Crisis Group. Door sommige clans te steunen maken ze Gaza “onregeerbaar”.
Israël erkende eerder dat er banden zijn met Gazaanse bendes. “We gebruiken clans die tegen Hamas zijn”, zei premier Netanyahu in juni. “Wat is daar mis mee?”
Crossmotoren, sigaretten en stapels geld
De meest prominente bendeleider is Yasser Abu Shabab. Hij staat aan het hoofd van de Popular Forces, een groep die in de zuidelijke regio Rafah meermaals hulpkonvooien plunderde. Dat zou oogluikend zijn toegestaan door Israël.
Bronnen van The New York Times en Israëlische media meldden dat de bende zelfs wordt bewapend door Israël. Hamas stuurde volgens bronnen van persbureau Reuters twee huurmoordenaars op Abu Shabab af, maar hij is nog altijd in leven.
De leden van de Popular Forces hebben een leven dat in niets lijkt op dat van de ‘gewone’ Gazaan, vertelt Ben van der Merwe. Hij is journalist bij Sky News en deed onderzoek naar TikTok-filmpjes van Popular Forces. Hij zag hoe militanten rondrijden op crossmotoren, eindeloos veel sigaretten en eten hebben en stapels geld tellen.
Dit soort filmpjes delen aanhangers van Abu Shabab op sociale media
Volgens Van der Merwe klopt het dat de groep wapens en voertuigen krijgt van Israël. “We hebben vrij veel bewijsmateriaal gevonden dat Israël niet alleen hun aanwezigheid tolereert, maar hen ook actief helpt.”
Ook zonder Israëls steun
Niet alle groepen die nu tegen Hamas vechten zijn criminele bendes. Er zijn ook grote families, of delen daarvan, die tegen Hamas zijn. Soms is dat om ideologische redenen of omdat ze andere politieke partijen steunen.
Deze anti-Hamas groepen werken lang niet altijd samen met Israël. Toch krijgen ze van Hamas vaak het etiket ‘collaborateurs’.
Ook in het noorden van Gaza is een prominente anti-Hamas-militie actief. De groep is gelieerd aan de Popular Forces en wordt geleid door Ashraf al-Mansi. Ook zij zijn uit op macht en plunderden hulpkonvooien in een poging de voedselmarkt te beheersen en geld te verdienen.
Israël steunt dit soort organisaties direct en indirect om Hamas in de wielen te rijden, zegt Amjad Iraqi. “Hoe meer chaos, hoe meer ruimte voor het Israëlische leger en hoe minder de Palestijnen zich kunnen verenigen tegen dat leger.” Eenzelfde tactiek hanteert Israël volgens Iraqi ook op de Westelijke Jordaanoever.
OverigMilitieleider Ashraf al-Mansi spreekt zijn aanhangers toe in een video.
Vooralsnog is Hamas groter dan alle andere milities in Gaza. Maar de lokale bendes opereren vanuit gebieden achter de ‘gele lijn’, oftewel: het gebied dat onder controle staat van Israël. Hamas kan dus niet veel doen tegen de bendes.
In het vredesplan van Trump staat dat Hamas de wapens moet inleveren en geen rol mag spelen in het toekomstige bestuur van Gaza. Hamas ging daarmee akkoord, maar het is de vraag in hoeverre die ontwapening volledig gaat plaatsvinden.
Joas Wagemakers, islamoloog en Hamas-kenner van de Universiteit Utrecht, durft geen voorspelling te doen. Wel wijst hij op alternatieve mogelijkheden: “Hamas zou de zware wapens kunnen opgeven en lichte wapens behouden. Misschien is dat voldoende voor Israël én de eigen achterban om te accepteren. Een alternatief is dat ze hun wapens en strijders integreren in de politiemacht van de Palestijnse Autoriteit.”
Gaan de bendes Hamas vervangen?
Als Hamas de wapens inderdaad inlevert, is de kans groot dat er een machtsvacuüm ontstaat. Het ligt niet voor de hand dat de Palestijnse Autoriteit dat opvult. Ook Arabische buurlanden zijn volgens Wagemakers “niet erg happig” om in te springen. Dus: “Het is goed mogelijk dat dat gat wordt opgevuld door de bendes die Hamas nu aan het bestrijden is.”
Dat betekent niet noodzakelijkerwijs het einde van Hamas, denkt Wagemakers. “Naast wapens hebben ze ook een uitgebreid sociaal netwerk. Op basis van die sociale activiteiten kunnen ze voortbestaan en dan eventueel, als de tijd er rijk voor is, weer een militante tak opbouwen. Er blijft altijd ruimte voor een groep als Hamas.”
Kijk ook deze video van NOSop3 over de mogelijke toekomst van Hamas:
Is dit het einde van Hamas?