Key takeaways

  • Wat ooit onwezenlijk leek, wordt steeds meer een realistisch scenario: een oorlog in Europa met Rusland.
  • Ruslands militaire opbouw, hybride oorlogvoeringstactieken en permanente stationering van troepen dicht bij de NAVO-grenzen zijn tekenen van een groeiende oorlogsdreiging in Europa.
  • Ondanks de voordelen van de NAVO op het gebied van technologie en middelen, vertrouwt Rusland op snelheid, agressie en massaproductie.

NAVO-functionarissen en defensieanalisten maken zich steeds meer zorgen over de mogelijkheid van een oorlog in Europa waarbij Rusland betrokken is. Ruslands voortdurende militaire opbouw, hybride oorlogstactieken en langdurige inzet van troepen hebben de alarmbellen doen rinkelen over de veiligheid van het continent.

Op de Europese ministeries van Defensie wordt de ooit ondenkbare kwestie van een nieuwe oorlog met Rusland nu serieus overwogen. Recente gebeurtenissen, zoals grootschalige militaire oefeningen in Rusland en de permanente stationering van troepen in Wit-Rusland, hebben de dreigingsbeoordeling van de NAVO aanzienlijk veranderd. Het feit dat de defensie-industrie van Moskou op volle oorlogscapaciteit draait en dat strijdkrachten provocatieve oefeningen blijven houden dicht bij de grenzen van de NAVO, versterkt deze bezorgdheid alleen maar.

Voortdurende dreiging

Hoewel geen enkele actie definitief bevestigt dat er een conflict op komst is, suggereert het consistente patroon van voorbereidingen dat het risico van oorlog in de komende jaren niet langer kan worden weggewuifd. De mogelijkheid van een “grote oorlog” in Europa is veranderd van een abstract strategisch concept in een tastbare zorg. Op defensieministeries langs de oostflank van de NAVO is de uitdrukking “groot conventioneel conflict” stilletjes weer opgedoken in oorlogsplanningsdocumenten.

Moskou blijft de grenzen opzoeken door het luchtruim boven de Oostzee te schenden, oliepijpleidingen in de Noordzee te saboteren en elektronische oorlogsaanvallen op Scandinavische gps-systemen uit te voeren. Tegelijkertijd opereert het militair-industriële complex in een oorlogszuchtig tempo. Mobilisatieoefeningen zijn nu aan de orde van de dag in heel West-Rusland en Russische troepen vestigen zich permanent in Wit-Rusland.

Van afschrikking naar kansen voor Rusland

Dit roept vragen op over het vermogen van de NAVO om agressie af te schrikken. Decennialang is de houding van de NAVO gebaseerd geweest op afschrikking door middel van superioriteit van kracht, geavanceerde technologie en cohesie binnen de alliantie. Wanneer de ene partij echter brutaler en sneller wordt en meer geneigd is om risico’s te nemen, terwijl de andere partij te maken krijgt met politieke fragmentatie en industriële traagheid, begint het machtsevenwicht te verschuiven.

We zijn getuige van het ontstaan van een scenario waar militaire leiders bang voor zijn, maar dat beleidsmakers bagatelliseren: het ontstaan van een window of opportunity waarin Rusland als eerste kan toeslaan, snel kan toeslaan en de NAVO achter zich kan laten om te reageren.

Uitgebreid strategisch blok

Bovendien zou een oorlog in Europa wel eens geen regionale aangelegenheid kunnen blijven. Moskou lijkt steeds meer de basis te leggen voor een breder strategisch blok van autoritaire staten, dat in staat is om de NAVO uit te breiden naar meerdere fronten en de westerse cohesie te doorbreken. De rol van Iran is groter geworden dan alleen het leveren van drones; het levert nu instructeurs, munitie en technische bijstand aan de Russische strijdkrachten.

De militaire steun van Noord-Korea aan Rusland is ook gegroeid. De overdracht van munitie, artilleriegranaten en zelfs samenwerking op het gebied van ballistische raketten zijn gedocumenteerd. Pyongyang heeft duidelijk gemaakt dat als het Westen wordt afgeleid in Europa, het op zoek zou kunnen gaan naar mogelijkheden om het evenwicht op het Koreaanse schiereiland te verstoren.

Dubbelzinnige rol van China

China blijft een cruciale en dubbelzinnige speler in dit voortdurend aftasten. Officieel neutraal, blijft Peking zich publiekelijk distantiëren van de oorlog in Oekraïne. Achter de schermen is de samenwerking met Rusland op het gebied van defensie echter uitgebreid. Gezamenlijke marinepatrouilles, het delen van inlichtingen uit de ruimte en het synchroniseren van strategische boodschappen wijzen op een discrete solidariteit.

Als Rusland zich tegen de NAVO zou verzetten, zou China zich misschien niet militair aansluiten, maar de afleiding kunnen gebruiken om Taiwan onder druk te zetten of de Amerikaanse invloed in de Indo-Pacifische regio te destabiliseren. Zowel Noord-Korea als China hebben dus baat bij een oorlog in Europa om in hun eigen regio voordeel te behalen.

Uitdaging voor de NAVO

De NAVO staat voor een complexe uitdaging die verder gaat dan vuurkracht. Rusland heeft het geografische voordeel en het voordeel van initiatief. Het kan sneller mobiliseren, dichterbij toeslaan en terrein benutten waar de voorwaartse verdedigingen van de NAVO dun of politiek beperkt zijn. Hoewel de alliantie groter is en over meer middelen beschikt, moet er nog steeds een consensus tussen 32 leden worden bereikt voordat er beslissend kan worden opgetreden.

De Verenigde Staten blijven de centrale pijler van de NAVO. Die strijdkrachten zijn echter over de hele wereld verspreid. Ze zijn actief in Europa, geconcentreerd in de Stille Oceaan en nog steeds verstrikt in afschrikkingsoperaties in het Midden-Oosten. Een oorlog in Europa zou Washington dwingen om een strategische keuze te maken: troepen aan de andere kant van de Atlantische Oceaan opbouwen of ze achterhouden voor een mogelijke tweede crisis elders.

Superioriteit versus paraatheid

Voorlopig behoudt de NAVO superioriteit op bijna alle conventionele gebieden, vooral wat betreft personeel, vliegtuigen, zeemacht en defensie-uitgaven. Maar superioriteit is niet genoeg om afschrikking te garanderen. Wat vandaag telt, is paraatheid, reactievermogen en vastberadenheid. En op deze fronten staat Rusland niet stil.

De NAVO heeft een veel grotere actieve strijdkracht dan de gecombineerde strijdkrachten van Rusland, Iran en Noord-Korea. Deze laatste profiteren echter van gecentraliseerde dienstplichtsystemen en mobilisatiemodellen. Hun gezamenlijke steun aan Rusland in Oekraïne is operationeel belangrijk gebleken.

Artillerie, luchtmacht en marine

Hoewel de NAVO moderner en beter onderhouden is, maakt Rusland dit goed met de enorme omvang van zijn artillerie. Moskou blijft vijf keer zoveel artilleriegranaten produceren als de NAVO, geholpen door Iraanse en Noord-Koreaanse munitie.

De luchtmacht van de NAVO overtreft die van Rusland met bijna vier tegen één wat betreft het totale aantal vliegtuigen, en heeft meer dan 600 gevechtsvliegtuigen van de vijfde generatie. Rusland heeft ongeveer 1.500 gevechtsvliegtuigen, maar hoewel ze capabel zijn, hebben deze toestellen geen stealth-capaciteit. Rusland maakt echter steeds meer gebruik van drones, waarbij de Iraanse Shahed-136 en Mohajer-6 drones de ruggengraat vormen van het langeafstandsafweergeschut. De ontzegging van het luchtruim is het element dat Rusland in staat stelt om het voordeel van de NAVO tegen te gaan.

De NAVO-marines, geleid door de Verenigde Staten, hebben meer dan 2.700 oorlogsschepen, waaronder vliegdekschepen en meer dan 140 onderzeeërs. De Russische marine heeft ongeveer 420 schepen, maar is grotendeels beperkt tot regionale operaties. Iran en Noord-Korea voegen daar regionale marinedreigingen aan toe met snelle aanvalsschepen en raketboten die de Amerikaanse middelen in andere gebieden zouden kunnen ophouden.

Discrepantie in defensie-uitgaven

De NAVO geeft ongeveer 10 keer zoveel uit als Rusland, met meer dan 1,38 biljoen dollar (1,18 biljoen euro) aan gezamenlijke jaarlijkse defensie-uitgaven. Toch vertellen de uitgaven niet het hele verhaal. Het militair-industrieel complex van Rusland is in oorlogsmodus gegaan. Het bevoorradingssysteem van de NAVO in vredestijd heeft moeite om de Russische productie van munitie en artilleriegranaten bij te houden.

Hoewel de NAVO een voordeel heeft op het gebied van kwantiteit, technologie en economische macht, zal dit voordeel afnemen als zij niet snel en coherent optreedt. Rusland en zijn strategische partners zetten in op asymmetrie, massaproductie en vroegtijdige escalatie om de reactietijd van de NAVO te verstoren.

Defensie in de EU

De EU verhoogt haar defensiebudgetten in snel tempo. Het uitvoerend orgaan van de EU moedigt de hoofdsteden aan om gezamenlijk wapens aan te schaffen en wil dat tegen eind 2027 ten minste 40 procent van de defensiecontracten gezamenlijke contracten zijn. Zij wil ook dat tegen 2028 ten minste 55 procent van de wapenaankopen afkomstig is van Europese en Oekraïense bedrijven en tegen 2030 ten minste 60 procent.

Het plan omvat projecten om de capaciteitstekorten van de EU op negen gebieden aan te pakken: lucht- en raketverdediging, katalysatoren, militaire mobiliteit, artilleriesystemen, AI en cybernetica, raketten en munitie, drones en antidrones, land- en zeegevechten. De routekaart vermeldt ook de rol van Oekraïne, dat zwaar bewapend en ondersteund zou worden om een “stalen stekelvarken” te worden dat Russische agressie kan afschrikken.

Voorbereiden op potentieel conflict

Om in 2030 klaar te zijn, zouden de projecten op alle prioritaire gebieden in de eerste helft van 2026 van start moeten gaan.

De Franse generaal Fabien Mandon verklaarde dat hij de Franse strijdkrachten voorbereidt op een mogelijke Russische aanval over drie of vier jaar. Hoge generaals en politici uit EU- en NAVO-landen hebben gewaarschuwd dat Moskou in de komende jaren zou kunnen aanvallen, met termijnen die variëren tussen 2027 en 2030.