Ken je die scène uit de film The Bucket List, waarin Morgan Freeman en Jack Nicholson de allerduurste koffie ter wereld drinken, tot Nicholsons karakter ontdekt dat die koffie uit de poep van een Indonesische kat komt? Die bizarre koffie bestaat echt en Indiase onderzoekers hebben nu uitgezocht waarom hij precies zo geliefd is.

De prijs van deze koffie, beter bekend als kopi loewak, bedraagt zo’n 10 euro per kopje. Dat komt neer op zo’n 1.000 euro per kilogram koffiebonen. De reden voor die waanzinnige prijs? De koffie wordt gemaakt van bonen die eerst door de Aziatische civetkat zijn opgegeten, verteerd en weer uitgepoept. Dat blijkt nu geen marketingtruc te zijn: de passage door het darmkanaal van het dier verandert daadwerkelijk de chemische samenstelling van de bonen.

Wetenschappers van de Indiase Central University of Kerala ontdekten dit door de uitwerpselen van civetkatten en handmatig geoogste koffiebessen met elkaar te vergelijken. Ze analyseerden zowel de fysieke kenmerken als de chemische samenstelling van beide soorten bonen, zonder ze te roosteren. Dat laatste detail is belangrijk, want roosteren verandert de chemische samenstelling van koffiebonen ingrijpend.

Hoger vetgehalte

De resultaten van de studie tonen aan dat kopi loewak een hoger vetgehalte heeft dan gewone koffie. De onderzoekers vonden ook verhoogde niveaus van twee specifieke vetzuren in kopi loewak, namelijk caprilzuur en caprinezuur. Deze stoffen staan bekend om hun smaakversterkende eigenschappen en hun zuivelachtige aroma. Ze komen van nature voor in geitenmelk en worden al lang gebruikt als smaakstoffen in zuivelproducten.

Wat betreft eiwitten en cafeïne vonden de onderzoekers geen noemenswaardige verschillen tussen beide koffiesoorten. Wel bleken de bonen uit de uitwerpselen gemiddeld groter dan de handmatig geoogste bonen. Dat komt waarschijnlijk doordat de civetkat selectief is: het dier kiest wellicht enkel de rijpste vruchten met het meeste vruchtvlees.

Natuurlijk fermentatieproces

De verklaring voor de chemische veranderingen ligt in het verteringsproces. Wanneer de civetkat koffiebessen eet, wordt het vruchtvlees verteerd maar blijven de bonen intact. Tijdens de passage door het maagdarmkanaal ondergaan de bonen een soort natuurlijk fermentatieproces, waarbij de darmbacteriën van het dier een cruciale rol spelen. Eerdere studies toonden bijvoorbeeld aan dat het bacteriegeslacht Gluconobacter in de uitwerpselen van civetkatten zit. Deze bacteriën produceren enzymen die zwavelhoudende aminozuren kunnen afbreken. Dat draagt mogelijk bij aan de unieke smaak van kopi loewak.

Enkel ongeroosterde bonen onderzocht

Een belangrijke beperking van het onderzoek is wel dat alleen ongebrande bonen werden onderzocht. Tijdens het roosteren gebeurt er namelijk van alles: vettige verbindingen breken af en vormen nieuwe aromaverbindingen door de Maillardreactie (de chemische reactie die ook gebakken vlees zijn smaak en bruine kleur geeft) en andere processen. De onderzoekers zeggen in hun studie dat verschillen in vetzuren in rauwe bonen niet zomaar gelijkgesteld kunnen worden met smaakverschillen in het eindproduct.

Bovendien waren de civetkattkoffie en gewone koffie statistisch gezien niet heel verschillend wanneer alle fysieke en chemische eigenschappen samen werden bekeken. Met andere woorden: ja, er zijn verschillen, maar ze zijn minder groot dan je zou verwachten bij zo’n prijsverschil.

Let goed op waar je kopi loewak koopt

Of dit allemaal de prijs van 10 euro per kopje rechtvaardigt? Dat moet iedereen voor zichzelf beslissen. Als je voor kopi loewak kiest, moet je wel goed weten waar de koffie vandaan komt. Het onderzoek speelde zich namelijk af in een gebied waar civetkatten in het wild leven en van nature koffiebessen eten. In veel delen van Azië worden de dieren echter in kooien gehouden en gedwongen gevoerd met koffiebessen. Als je echt van eerlijke poepkoffie wil genieten, kies dan voor kopi loewak die afkomstig is van vrij levende civetkatten.