Mensen kunnen om verschillende redenen blanco stemmen, vertelt bijzonder hoogleraar Electorale Politiek Henk van der Kolk. Hij deed onderzoek naar ongeldige en blanco stemmen in relatie tot een nieuw stembiljet.

Een leeg stembiljet

“Blanco stemmen betekent dat je niets hebt ingevuld op het stembiljet. Dat kan een bewuste keuze zijn, bijvoorbeeld uit protest omdat je tegen alle politieke partijen bent of omdat je het niet weet.” Het kan volgens Van der Kolk ook zijn dat mensen vergeten te stemmen en per ongeluk een leeg stembiljet in de stembus stoppen.

Het aantal blanco stemmen was bij de vorige verkiezingen ongeveer 0,2 procent. Maar of dat allemaal proteststemmen waren? Van der Kolk: “Sommige mensen proberen blanco stemmen te claimen als een proteststem, maar dat weten we helemaal niet. Het gaat om zulke kleine aantallen en het verandert de uitslag op geen enkele manier.” Om die reden wordt volgens Van der Kolk een leeg stembiljet niet gezien als proteststem, maar een ongeldige stem.

Verschil met niet stemmen

Ga je niet naar een stembureau om je stem uit te brengen, dan wordt je niet meegerekend bij de opkomst, weet Van der Kolk. Dit is anders bij een blanco stem. “Deze worden samen met ongeldige stemmen gerekend bij het opkomstpercentage”, zegt hij.

“De blanco en ongeldige stemmen dragen dus wel bij aan de opkomst, maar de omvang van deze groep kiezers blijft zeer beperkt.” Volgens Van der Kolk is in de afgelopen jaren een stijging te zien in het aantal blanco of ongeldige stemmen. “Het percentage ligt al heel lang op 0,4 procent en het varieert weleens, maar het komt nooit boven de 1 procent uit.”

20 procent blanco

“De enige keer dat het aantal blanco stemmen hoog lag, was bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 in Delfzijl”, zegt Van der Kolk. Toen heerste er een bestuurlijke crisis waarbij alle politieke partijen betrokken waren. “Men riep elkaar op om blanco te stemmen om daar protest tegen uit te spreken”, vertelt hij.

Met als resultaat dat maar liefst iets meer dan 20 procent van de stemmen blanco en ongeldig waren. “Het directe gevolg was dat de partij die de meeste schuld had uiteindelijk weer won, omdat blanco stemmen natuurlijk niet meetellen.”

Invloed is klein

Volgens de bijzonder hoogleraar heeft het aantal blanco stemmen tot nu toe nooit invloed gehad op de politiek. “De percentages zijn zo laag dat die invloed alleen maar heel klein kan zijn, met uitzondering dus van de lokale verkiezingen van Delfzijl in 2006.”

Maar ook hiervan zegt Van der Kolk dat het effect van blanco stemmen niet duidelijk is. “Als het aantal blanco stemmen enorm hoog wordt, dan hebben partijen met een trouwe achterban daar voordeel van. Dus zelfs in dat enige geval waarin het wellicht wel invloed had op de uitslag, had het niet de invloed die die kiezers beoogden”, legt hij uit.

Belang van stemmen

Stem daarom op een partij die je opvattingen vertegenwoordigt, adviseert Van der Kolk. “Als je ontevreden bent over het asielbeleid bijvoorbeeld, omdat je vindt dat het strenger moet, dan moet je op een partij stemmen die deze opvatting deelt. Dat geldt voor alle aspecten van onvrede. Die onvrede zul je toch moeten omzetten in het aangeven wat je dan wel wil. Dat is waar een verkiezing voor is.”

“Je kan dan besluiten om weg te blijven, maar dat heeft eigenlijk hetzelfde effect als blanco stemmen”, zegt Van der Kolk. “Want, dan komen de partijen die wel stemmen krijgen in de Tweede Kamer en die nemen uiteindelijk onze besluiten.”

Twijfel je nog over op welke partij je morgen gaat stemmen? Kijk dan hieronder het EenVandaag Verkiezingsdebat terug