NOS

NOS Nieuws•vandaag, 21:07

Er is afgelopen zaterdag sprake geweest van rechtsextremistisch geweld en de politiek moet niet om dat woord heen draaien, zegt het hoofd van de inlichtingendienst AIVD, Erik Akerboom. “We moeten allemaal in de spiegel kijken, ook de politiek.”

Bij een uitleg over de rellen van zaterdag aan de Tweede Kamer door de AIVD, de NCTV en de Nationale Politie bleek dat deze veiligheidsorganisaties zich grote zorgen maken. Eerder waarschuwden zij al voor de effecten van het woordgebruik en oproepen van bepaalde “charismatische” politici. Die waarschuwing herhaalden zij, zonder namen te noemen.

Het geweld dat bij de anti-asielzoekersdemonstratie werd gebruikt, de aanval op het D66-kantoor en het Binnenhof, de Hitlergroet die sommige demonstranten brachten en de gevechten met de politie staan voor bepaalde ontwikkelingen in de samenleving en zijn rechtsextremistisch te noemen, zegt Akerboom. Hij spreekt van mensen die zich soms om duidelijke redenen zorgen maken.

Cocktail van groepen

“Daardoor melden zich ook gewelddadigen bij demonstraties”, zei hij. “Aan dat geweld moet een kwalificatie gegeven worden, want dan kun je het ook oplossen.” Onder de huidige omstandigheden kan hij “niet uitsluiten dat het in de toekomst weer kan gebeuren”.

De drie veiligheidsmensen spraken van een cocktail van groepen die bij elkaar samenkwamen. Van een harde kern van extremisten, tot voetbalhooligans, tot gefrustreerde en boze mensen.

Er was ook een groep rechtsextremisten bij die bekend is bij de AIVD. Die willen zich graag mengen in geaccepteerde demonstraties en zo mensen meeslepen, legden zij uit. In combinatie met hooligans leidde dat in Nederland in de coronaperiode en ook bij demonstraties in het buitenland al eerder tot geweld.

Uit op geweld

Akerboom: “95 procent van de demonstraties verloopt normaal. Dit was extremistisch geweld. Dat is niet normaal. We moeten dat ook niet normaal gaan vinden, want demonstraties zijn heel belangrijk.”

Ook plaatsvervangend korpschef van de Nationale Politie Wilbert Paulissen zei dat tijdens de demonstratie duidelijk werd dat een bepaalde groep uit was op geweld. “We zagen al snel dat er een groep was die op één ding uit was: een confrontatie met de politie. Als ze daarop uit zijn, komt die er ook.”

Op dit moment worden alle beelden bekeken, ook van de politie zelf, om erachter te komen wie de aanjagers en echte plegers van het geweld waren. Dat is een tijdrovende taak, zei hij. Je kunt mensen niet alleen veroordelen op hun aanwezigheid bij geweldplegingen. Per individu moet hun aandeel bewezen worden.

Gerucht aanwezigheid Antifa

Voorafgaand aan de anti-asieldemonstratie ging op sociale media het gerucht dat Antifa de demonstratie van organisator ‘Els Rechts’, zoals zij zich noemt, wilde verstoren. En achteraf werd beweerd dat daardoor de hele zaak uit de hand is gelopen. Antifa is een verzameling extreemlinkse actiegroepen die door veiligheidsdiensten meer als een beweging dan als één organisatie worden beschouwd.

Op de vraag van Kamerleden wat er waar was van dit gerucht, zei Akerboom dat de AIVD geen aanwijzingen heeft dat mensen van Antifa aanwezig waren. Het gerucht, dat in de wereld zou zijn gebracht door een nepsite, had mogelijk wel tot gevolg dat er meer mensen op de demonstratie afkwamen en dat het hun ‘actiebereidheid’ heeft vergroot.

In een reconstructie van EW Magazine wordt ook de arrestatie van een asielzoeker vanwege de moord op de 17-jarige Lisa genoemd. Die gebeurtenis gaf voor bepaalde groepen de doorslag om zaterdag naar het Malieveld te komen.

Te star geweest

Eerder vandaag ging het over het advies van terrorismebestrijder NCTV aan het kabinet om de rellen zo snel mogelijk expliciet rechts-extremistisch te noemen omdat er “leden van rechts-extremistische groeperingen” bij de betoging aanwezig waren. Doen alsof dat normaal is wakkert het geweld alleen maar aan, waarschuwde de NCTV.

De nieuwe demissionaire minister van Justitie Van Oosten heeft dat advies in eerste instantie naast zich neergelegd. Pas gisteravond gebruikte hij de woorden “extreemrechtse relschoppers”. En over de personen die zaterdag de Hitlergroet brachten en leuzen over Joden en asielzoekers riepen zei hij: “Dat vind ik nazistisch, dat vind ik antisemitisch en dus verwerpelijk en afschuwelijk.”

Van Oosten gaf toe dat dat een verkeerde inschatting was. Hij wilde geen oordeel vellen over demonstranten in het algemeen omdat dat invloed kan hebben op individuele strafzaken, verklaarde hij.

Negatieve publiciteit over een dader kan resulteren in een lagere straf, omdat de rechter een publieke veroordeling als een soort straf mee kan wegen. “Maar ik ben daar te star in geweest.”

Morgen debatteert de Tweede Kamer over de rellen. Het debat is vanaf 10.15 uur te volgen via NOS.nl en NPO Politiek en Nieuws.