Bugonia is het antieke Mediterrane bijgeloof dat bijenkolonies ontstaan in koeienkadavers. Onzin natuurlijk, maar in de Oudheid ging je als koe beter een blokje om wanneer je een berooide imker tegenkwam. Het bijgeloof handhaafde zich millennia lang. Tegenwoordig worden op sociale media dagelijks honderden bizarre gevolgtrekkingen uit de duim gezogen.
Zwarte komedie
Bugonia. Regie: Yorgos Lantimos. Met: Emma Stone, Jesse Plemons, Aidan Delbis.
Dat de Griek Yorgos Lanthimos zich onder de titel Bugonia bezondigt aan een remake van het Zuid-Koreaanse Save the Green Planet uit 2003 hoeft niet te verbazen: het is een tijdig onderwerp. Het orgineel was een duel op leven en dood tussen de directeur van een chemieconcern en diens ontvoerder, die denkt dat zijn gevangene een alien is die de mensheid wil verdelgen. Het draait om emotioneel en moreel overwicht, maar meer nog om ontologie. Wat is echt, wiens realiteit is de basis van het gesprek?
Lanthimos oeuvre draait sinds zijn doorbraak Dogtooth (2009) om ontologische machtsspelletjes. In die film hielden welgestelde ouders hun kinderen gevangen in een web van rituelen, spelletjes en leugens: die realiteit is hun gevangenis. Lanthimos’ helden leven in een ‘reality distortion field’ met bizarre regels. Zaak is dat spel naar je hand te zetten, de realiteit te herdefiniëren.
Na The Lobster in 2015 veroverde Lanthimos Hollywood zonder zijn ziel te verkopen: denk aan zijn speelse, wrede The Favourite en Poor Things, samen goed voor vijf Oscars en eenentwintig nominaties. Ook Bugonia is macaber, zwart-komisch, vervreemdend en erg opwindend. Na hun oefenpotjes in Kinds of Kindness gaan Lanthimos’ muzen Emma Stone en Jesse Plemons een formidabel acteerduel aan: Plemons van gespannen tot hysterisch, Stone in alert calculerende overlevingsmodus. Visueel houdt Lanthimos het vrij simpel, al experimenteert ook hij na The Brutalist en One Battle After Another met het antieke breedbeeldformaat VistaVision. Dat maakt het intiem gefilmde verbale steekspel in de benauwde kelder extra intens.
Wappie
Teddy (Plemons) is een wappie die zijn machteloosheid heeft omgezet in virtuele almacht: hij is god in eigen gedachten. Als werknemer van het biochemische bedrijf Auxolith is hij geobsedeerd door directeur Michelle Fuller (Stone), een vacuüm getrokken powervrouw vol loze managementpraatjes. Zij zou een Andromedaan zijn, een buitenaardse levensvorm die de aarde manipuleert en nu de mensheid wil uitroeien. Teddy wil mee naar haar moederschip om ze op andere gedachten te brengen. Daartoe ontvoert hij Michelle met hulp van zijn zwakbegaafde neef Donny, scheert haar kaal – Andromedanen communiceren via hun hoofdhaar – en sluit haar op in de kelder van zijn afgebladderde seriemoordenaarshuis. Haar buitenaardse verleidingskracht neutraliseert hij met histaminezalf, om die reden hebben de heren zichzelf ook chemisch gecastreerd.
Bugonia is een ontologisch duel. Michelle probeert Teddy tot rede te brengen met dreigen, kleineren, vleien, onderhandelen – Lanthimos put vileine humor uit haar wezenloze jargon: „Let’s unpack this problem.” Dat stuit op een muur: Teddy oreert over ‘buitenaardse techno-slavernij’ en ‘agro-corporatieve verloedering’. Wordt hij gewelddadig, dan moet Michelle wel meegaan in zijn realiteit.
Lanthimos zaait hints over hoe Teddy zo werd: misbruik en verlating. Als imker bemint hij zijn bijen vanwege de elegantie waarmee ze bloemen bevruchten: „Zoals seks, maar schoner en niemand raakt beschadigd.” Zijn wrok tegen Michelle krijgt extra reliëf als zijn opiaatverslaafde moeder in coma blijkt te liggen sinds zij proefkonijn was voor een experimenteel afkickmiddel van Auxolith.
Aan het Koreaanse plot over een botsing van elite en onderklasse, rede en waanzin voegt Lanthimos zo een pittige seksuele dimensie toe. Maar Bugonia is veel relevanter dan het origineel in 2003 was omdat complotdenken toen koddig en excentriek was. Nu is het mainstream.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.