Krijgen deze potloden op het mbo straks nog een andere functie? /ANP
Foto: ANP
Zodra de stembureaus sluiten bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2025, kijkt heel Nederland uit naar één ding: de exitpoll. Deze eerste voorspelling van de toekomstige samenstelling van de Tweede Kamer verschijnt al om 21.00 uur, nog voordat ook maar één officiële stem is geteld.
👉 UPDATE: KLIK HIERONDER NAAR DE VOLLEDIGE EXITPOLL VAN 2025
Exitpoll: D66 maakt klapper met 27 zetels, dreun voor GL/PvdA
De exit poll geeft zo een vroege indruk van welke partijen winst boeken en wie mogelijk de nieuwe premier wordt. Maar hoe werkt zo’n exitpoll eigenlijk, wie voert hem uit en hoe betrouwbaar zijn die eerste cijfers?
Zes vragen over de exitpoll
Wat is een exitpoll precies?
Een exitpoll is een peiling die plaatsvindt op de dag van de verkiezingen, onder mensen die net hebben gestemd. Bij de uitgang van het stembureau wordt kiezers gevraagd voor welke partij ze zojuist een vakje rood hebben gekleurd.
Zo’n exitpoll is eigenlijk een soort ‘schaduwverkiezing’. Op basis van de stemmen uit een beperkt aantal stembureaus kunnen onderzoekers al vóór het tellen van alle stemmen een voorspelling doen van de uitslag.
Omdat exitpolls worden gehouden onder mensen die echt hebben gestemd, geven ze vaak sneller en nauwkeuriger inzicht in de verkiezingsuitslag dan de peilingen vooraf.
Dat verschilt van gewone opiniepeilingen vóór de verkiezingen. Daarbij wordt mensen gevraagd op welke partij ze denken te gaan stemmen. Omdat exitpolls worden gehouden onder mensen die echt hebben gestemd, geven ze vaak sneller en nauwkeuriger inzicht in de verkiezingsuitslag dan de peilingen vooraf.
Wie voert de exitpoll uit?
In Nederland voert onderzoeksbureau Ipsos (tegenwoordig Ipsos I&O) de exitpoll uit. Dat doen ze meestal in opdracht van de NOS, vaak samen met RTL. Ook bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2025 verzorgen Ipsos en de omroepen samen de exitpoll.
Ipsos kiest daarvoor ongeveer 60 tot 65 stembureaus verspreid over het land. Die vormen samen een goede afspiegeling van alle kiezers. Er wordt gelet op regio’s, steden en dorpen en op verschillen tussen kiezersgroepen.
Bij de verkiezingen van 2023 deden ruim 60 stembureaus mee, met in totaal zo’n 75.000 kiezers. Voor 2025 is dat aantal iets verhoogd, naar 65 stembureaus. Zo willen de onderzoekers een nog representatiever beeld krijgen.
Hoe gaat het verzamelen van data?
Bij elk geselecteerd stembureau staan medewerkers van Ipsos. Zij vragen kiezers bij de uitgang of ze nog één keer willen stemmen, anoniem, voor de exitpoll.
De kiezer krijgt buiten het stemlokaal een formulier dat lijkt op het echte stembiljet, met alle partijen erop. Daarop kruist hij of zij aan op welke partij zojuist is gestemd. Het ingevulde biljet gaat in een aparte stembus van Ipsos. Niemand kan zien wat iemand heeft ingevuld. Het lijkt dus op echt stemmen, maar dan alleen voor onderzoek.
Meedoen is vrijwillig, maar de meeste mensen doen dat wel.
Meedoen is vrijwillig, maar de meeste mensen doen dat wel. In eerdere jaren werkte 80 tot 85 procent van de aangesproken kiezers mee. Zo ontstaat een grote en betrouwbare steekproef van tienduizenden stemmen.
Hoe laat komen de eerste cijfers?
De eerste resultaten van de exitpoll verschijnen om 21.00 uur, zodra de stembureaus sluiten. Eerder mag dat niet, om te voorkomen dat het de keuze van andere kiezers beïnvloedt.
Om negen uur presenteren NOS en RTL de uitslag op tv en online. Soms volgt er later nog een update met nauwkeurigere cijfers, bijvoorbeeld rond 21.30 uur. In 2023 gebeurde dat ook.
Die tweede meting laat soms kleine verschuivingen zien, maar grote verrassingen zijn zeldzaam. De eerste exitpoll van 21.00 uur geeft meestal al een goed beeld van de uiteindelijke zetelverdeling.
Hoe betrouwbaar is een exitpoll?
Een exitpoll is over het algemeen heel betrouwbaar, maar het blijft een steekproef. Er zit dus altijd een kleine foutmarge in. De uitslag kan iets afwijken van de officiële verkiezingsuitslag. Meestal scheelt dat hooguit één zetel per partij, soms twee. Grotere verschillen komen bijna nooit voor.
Een uitzondering was in 2019, bij de Provinciale Statenverkiezingen. Toen werd Forum voor Democratie onderschat: de exitpoll kwam uit op 10 zetels, terwijl het er uiteindelijk 13 werden. Dat kwam deels doordat minder mensen wilden meedoen en omdat de partij nieuw was, zonder historische gegevens.
In 2019 werd Forum voor Democratie onderschat: de exitpoll kwam uit op 10 zetels, terwijl het er uiteindelijk 13 werden
In de meeste jaren zit de exitpoll er echter dicht bij. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 bijvoorbeeld, verschilden de uitslagen per partij maar één of twee zetels van het officiële resultaat. Zo kreeg de PVV uiteindelijk twee zetels meer dan in de exitpoll, terwijl D66 en 50PLUS er elk eentje minder hadden. Zulke kleine verschillen vallen binnen de normale foutmarge. Dat laat zien dat de exitpoll over het algemeen een heel betrouwbaar beeld geeft.
Wat komt er na de exit poll?
Na de spanning van de exitpoll begint het echte werk: het tellen van de stemmen. Dat start na het sluiten van de stembureau’s om 21.00 uur. Kleine gemeenten, zoals Schiermonnikoog of Rozendaal zijn vaak als eerste klaar met tellen. In de loop van de avond volgen steeds meer uitslagen uit de rest van het land.
De definitieve landelijke uitslag volgt dit jaar in de nacht van woensdag op donderdag zodra alle stemmen zijn geteld. Daarna volgt nog een laatste controle: de Kiesraad stelt de officiële uitslag enkele dagen later vast. Bij de Tweede Kamerverkiezing van 2025 gebeurt dat op vrijdag 7 november. Pas dan weten we zeker hoe de nieuwe Tweede Kamer eruitziet en welke partijen kunnen beginnen met de formatie van een nieuw kabinet.
Stembureaus zien minder drukte, maar in Dalfsen was stemmen een ritje waard
Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.
Reacties