ANPDe stoelen van de Kamerleden in de Tweede Kamer

NOS Nieuws•vandaag, 15:56

  • Joost Schellevis

    redacteur Tech

  • Jesper van Aken

    redacteur Online

  • Sarah Bürmann

    redacteur Binnenland

  • Joost Schellevis

    redacteur Tech

  • Jesper van Aken

    redacteur Online

  • Sarah Bürmann

    redacteur Binnenland

D66 kan in stemmen niet meer worden ingehaald door de PVV, meldde persbureau ANP vandaag. Toch is het precieze zetelaantal van de partij nog niet duidelijk. De stemmen uit Venray en de briefstemmen worden nog geteld. Pas als alle stemmen geteld zijn, zal duidelijk worden bij welke partij de zogenoemde restzetels terechtkomen.

Er is een scenario waarin D66 nog een restzetel afsnoept van een andere partij. Dat zou gevolgen hebben voor de coalities die getalsmatig mogelijk zijn.

Verdeling zetels

Wanneer na de verkiezingen alle uitslagen binnen zijn, stelt de Kiesraad de nieuwe zetelverdeling in de Tweede Kamer vast. De zetels worden berekend door het totaalaantal uitgebrachte stemmen te delen door de 150 zetels in de Kamer. Dit is de zogenoemde kiesdeler. Het betekent dat 0,67 procent van het totale aantal stemmen een zetel oplevert.

In een perfecte wereld is de uitslag precies in verhouding met het aantal zetels. In de praktijk blijven er altijd stemmen op een partij over, die dus niet genoeg zijn voor een hele zetel.

Als de huidige stemaantallen definitief zouden zijn, hebben de politieke partijen 139 ‘volle’ zetels gewonnen. De rest van de zetels blijft niet leeg: die worden verdeeld via een vaste formule. De overgebleven zetels bepalen de verdeling voor de restzetels. Blanco stemmen en ongeldige stemmen worden niet meegenomen. En volgens de Nederlandse Kieswet worden restzetels alleen verdeeld onder partijen die minstens één volle zetel hebben.

Die berekening van de restzetel gaat zo: het totale aantal stemmen dat een partij heeft gekregen, gedeeld door het aantal volle zetels plus eentje extra. Dit getal bepaalt naar welke partij een restzetel gaat. Dan wordt de berekening opnieuw gemaakt en krijgt de partij die dan de hoogste uitkomst heeft een restzetel. Dit wordt net zo lang herhaald tot alle zetels zijn verdeeld.

In de praktijk pakt de rekenmethode vaak gunstig uit voor grote partijen. Zij veroveren dan vaak meer dan één restzetel.

Jetten-effect

SP heeft op dit moment twee ‘volle’ zetels en maakt nog kans op een derde zetel. Mocht D66 in het aantal nog te tellen stemmen echter verder uitlopen op de SP dan krijgt de partij van Rob Jetten die zetel. D66 heeft op dit moment 25 ‘volle’ zetels. Daarnaast zijn ze al zeker van een restzetel, waardoor ze nu op 26 zetels staan.

Politicoloog Simon Otjes van de Universiteit Leiden heeft berekend waar de laatste restzetel waarschijnlijk naartoe gaat. “Het gaat erom hoeveel stemmen D66 meer haalt dan de SP”, zegt hij.

Otjes gaat ervan uit dat de SP het in Venray en het buitenland niet beter zal doen dan tijdens de vorige verkiezingen, omdat de partij ook in de rest van het land minder goed scoorde.

Toch haalt de partij van Jetten de laatste restzetel niet als D66 het onder briefstemmers even goed doet als de vorige keer. “Dat er veel briefstemmers op Jetten hebben gestemd is niet ondenkbaar, omdat die kiezers vaak internationaal georiënteerd zijn”, zegt Otjes. “Maar ze moeten veel eerder beslissen, dus het Jetten-effect tijdens de campagne heeft een minder grote rol kunnen spelen dan bij kiezers die in Nederland stemden.”

“D66 zal 10.000 stemmen extra moeten halen ten opzichte van de vorige verkiezingen”, zegt Otjes. Dat scenario is mogelijk, maar nog geen uitgemaakte zaak volgens de politicoloog. “Daarvoor zou D66 het aanzienlijk beter moeten doen onder kiezers in het buitenland dan de partij landelijk gedaan heeft.”

Invloed op een mogelijke coalitie?

Of de allerlaatste restzetel wel of niet naar D66 gaat, kan gevolgen hebben voor het vormen van een kabinet. Met name JA21 zal met veel interesse naar de restzetels van D66 kijken.

Die extra zetel zet namelijk de deur open voor een kabinet ‘over rechts’. Een mogelijke coalitie met D66, VVD, CDA en JA21 komt op dit moment tot 75 zetels. Die ene extra zetel voor D66 zou het zetje geven om tot een meerderheid te komen.

Later vandaag verwacht Venray als laatste gemeente met de uitslag te komen. Daarna is het wachten op hoe de briefstemmers uit het buitenland hebben gestemd.