Tweedaags congres van start over vrouwen, vrede en veiligheid
Vijfentwintig jaar geleden nam de VN-Veiligheidsraad unaniem Resolutie 1325 over Vrouwen, Vrede en Veiligheid aan. Voor het eerst erkende de internationale gemeenschap dat duurzame vrede niet mogelijk is zonder de gelijke deelname van vrouwen aan vredes- en veiligheidsprocessen. En zonder bescherming van vrouwen en meisjes – maar later ook mannen en jongens – tegen geweld in en rond conflicten.
Tekst: Evert Brouwer, Coen Heil en kapitein Jessica Bode | Foto’s: archief Mediacentrum Defensie en eigen beeld
Een kwart eeuw later is dat nog steeds even urgent. Om het 25-jarig ‘bestaan’ van Resolutie 1325 te markeren, is er op 4 en 5 november een tweedaags congres in Nederland met nationale en internationale sprekers: het ‘Navigating 1325 in a New Security Reality’ event. Vier betrokkenen bespreken onder meer hun aandeel in het evenement, de stand van zaken rond vrouwelijke militairen en stappen die al zijn gezet, maar vooral ook die nog gemaakt moeten worden.
Kapitein-luitenant ter zee Karen Loos-Gelijns
Zij is adviseur Women, Peace and Security van de CDS. Loos-Gelijns maakt deel uit van de nationale NAP1325 community en is een van de organisatoren.
‘Belangrijk evenement voor mens én militair’
“Binnen Defensie ben ik verantwoordelijk voor de uitvoering van het Defensie Actieplan 1325 (DAP 1325): Women, Peace and Security (WPS). Er is in de afgelopen 25 jaar zeker veel veranderd. Resolutie 1325 heeft het bewustzijn vergroot dat vrouwen niet alleen slachtoffers van oorlog zijn, maar ook onmisbare schakels in vrede en veiligheid. Ook binnen Defensie zijn stappen gezet – in beleid, training en operatie. Maar we zijn er nog niet.”
‘Het aantal vrouwelijke- en kindslachtoffers onder burgers is in de afgelopen twee jaar verviervoudigd’
Realiteit van vandaag
“Deze mijlpaal is een moment om stil te staan bij wat er bereikt is, maar ook bij de realiteit van vandaag. Wereldwijd zien we dat de positie van vrouwen en meisjes weer onder druk staat. Afgelopen maand publiceerde de secretaris-generaal van de Verenigde Naties zijn jaarlijkse rapport over Women, Peace and Security – met ontluisterende cijfers. De wereld kent momenteel het hoogste aantal actieve conflicten sinds 1946, met ongekende risico’s en menselijk leed tot gevolg; vooral voor vrouwen en kinderen. Volgens het VN-rapport leven inmiddels 676 miljoen vrouwen binnen vijftig kilometer van dodelijk geweld – het hoogste aantal sinds de jaren negentig.”
“Het aantal vrouwelijke- en kindslachtoffers onder burgers is in de afgelopen twee jaar verviervoudigd. Het aantal meldingen van seksueel geweld in conflictsituaties steeg met 87 procent. Daarnaast neemt het geweld tegen vrouwelijke activisten, vredeswerkers en journalisten toe, terwijl de deelname van vrouwen aan vredesprocessen juist afneemt. In 2024 vormden vrouwen slechts zeven procent van de onderhandelaars, veertien procent van de bemiddelaars en twintig procent van de ondertekenaars van vredesakkoorden.”
‘Dit evenement is voor mij heel belangrijk, zowel als militair, maar vooral als mens’
Krachtige sprekers
”We verwachten circa 290 mensen uit zo’n vijfentwintig landen. Ik kijk bijzonder uit naar een van de sprekers: Vasfije Krasniqi Goodman uit Kosovo. Een buitengewoon krachtige vrouw die als zestienjarige slachtoffer werd van seksueel geweld in oorlogstijd. Als speciaal gezant van de president van Kosovo komt zij wereldwijd op voor gerechtigheid voor overlevenden van seksueel geweld in conflict.”
“Dit evenement is voor mij heel belangrijk, zowel als militair, maar vooral als mens. Als ik zie hoe wereldwijd de rechten van vrouwen, en van mensen in kwetsbare posities, worden ondermijnd, dan raakt me dat diep. Maar het maakt me ook strijdbaar. Ik geloof in gelijke rechten en in de kracht van diversiteit. Daarvoor wil ik me inzetten. Niet alleen omdat het past bij onze democratische normen en waarden, maar omdat het voor mij persoonlijk vanzelfsprekend is. Ik geloof oprecht dat als de wereld echt werk zou maken van de Women, Peace & Security-agenda, de kans op duurzame vrede aanzienlijk groter zou zijn. Want vrede vraagt om iedereen: mannen én vrouwen.”
Resolutie 1325 heeft het bewustzijn vergroot dat vrouwen niet alleen slachtoffers van oorlog zijn, maar ook onmisbare schakels in vrede en veiligheid.
Luitenant-generaal Elanor Boekholt-O’Sullivan
Zij is plaatsvervangend directeur-generaal van het Directoraat-Generaal Beleid en bij Defensie de eerste vrouwelijke ‘drie-sterrengeneraal’. Voor haar verdiensten op het gebied van emancipatie kreeg zij onlangs de Aletta Jacobsprijs 2026 toegekend. Boekholt-O’Sullivan is een van de gastvrouwen van het WPS-event.
‘Optimistisch over de richting die we opgaan’
“De afgelopen 25 jaar is er vooruitgang geboekt rond de thema’s die we behandelen tijdens dit evenement. Maar de uitdagingen blijven groot. Conflicten zijn complexer geworden, hybride oorlogsvoering en desinformatie vormen een toenemende dreiging. Tegelijkertijd zie ik positieve ontwikkelingen, zoals de cruciale rol van vrouwen in vrede en veiligheid, zowel in beleid als operaties. De WPS-agenda wordt steeds meer geïntegreerd in onze missies, zowel nationaal als internationaal. Hoewel het een lang proces is, ben ik optimistisch over de richting die we opgaan.”
‘Het aantal vrouwelijke generaals in de krijgsmacht is de afgelopen jaren gestegen’
“Zo is het aantal vrouwelijke generaals in de krijgsmacht de afgelopen jaren gestegen. Ook bereiken steeds meer vrouwen hogere rangen. Dat komt door een toegenomen doorstroom en het vertrouwen van jongere vrouwen, die nu rolmodellen hebben. Toch duurt het langer voordat vrouwen de top bereiken, omdat de organisatie niet altijd automatisch faciliteert. Leiderschap is cruciaal. Zoals de steun die ik ooit ontving van mijn toenmalige commandant. Verder is het noodzaak om de verschillende behoeften van vrouwen te begrijpen, zoals specifieke uitrusting.”
“De afgelopen twee jaar heb ik een netwerk opgezet van vrouwelijke generaals. Om elkaar te ondersteunen en praktische oplossingen te bieden voor problemen. Nu werk ik aan hetzelfde voor vrouwelijke stafadjudanten. Hierdoor kunnen vrouwen elkaar helpen, omdat ze hetzelfde hebben meegemaakt. Ten slotte denk ik dat er genoeg vrouwen aan zitten te komen om het stokje over te nemen. Daar zal ik mij ook voor blijven inzetten. Kelly (zie interview hieronder, red.) bijvoorbeeld is een enorm talent. Zij liet al zien dat ze het verschil kan maken. Zij en vele anderen gaan onze krijgsmacht naar een nog hoger niveau tillen.”
‘Aandacht blijft essentieel’
“Maar ondanks alle vooruitgang, is er in de wereld nog steeds op veel plekken niet voldoende kennis en oog voor de meerwaarde van vrouwen voor operaties. Zoals bij afschrikken en stabiliseren. Omdat vrouwen nodig zijn om bepaalde effecten te kunnen brengen, doordat zij bijvoorbeeld als enige toegang hebben tot bepaalde groepen mensen, blijft de aandacht hiervoor essentieel. Gezien de geopolitieke ontwikkelingen met onveilige plekken voor de positie van de vrouw, is het extra mooi dat Nederland zijn nek uitsteekt voor dit onderwerp. En dit toont direct het belang van het evenement.”
‘Er zitten genoeg vrouwen aan te komen om het stokje over te nemen’
“Voor mij is het event geslaagd, als beide dagen concrete resultaten opleveren. Op dag één wens ik dat alle deelnemers zich blijven committeren aan de VN-resolutie 1325 en de urgentie van de situatie wereldwijd inzien. Op dag twee wil ik samen komen tot nog meer praktische oplossingen voor problemen die vrouwen bij Defensie wereldwijd tegenkomen, zoals we dat onlangs al met scherfvesten voor vrouwen hebben gedaan.”
De wereld kent momenteel het hoogste aantal actieve conflicten sinds 1946, met ongekende risico’s en menselijk leed tot gevolg; vooral voor vrouwen en kinderen.
Luitenant ter zee 2OC Kelly Villena
Zij is navigatie-officier op Zr.Ms. Tromp. Villena was genomineerd voor de Young Talent Award bij de verkiezing van Topvrouw van het Jaar en is een van de gastvrouwen op de WPS-bijeenkomst.
‘Alle teams presteren beter met vrouwen’
“Met Resolutie 1325 was ik al bekend. Een aantal jaren geleden op weg naar Den Helder heb ik geluisterd naar de Britse podcast War Studies van het King’s College. Daarin was een special over ‘women in peace and security’ en de WPS-agenda. De uitnodiging om gastvrouw op de WPS-bijeenkomst te zijn, komt van luitenant-generaal Boekholt-O’Sullivan. We hebben elkaar ontmoet tijdens een lunch op het ministerie naar aanleiding van mijn nominatie voor de Young Talent Award van Topvrouw van het Jaar, waarvoor ik namens Defensie was genomineerd. Blijkbaar heeft mijn presentatie in september, over gelijke kansen en de plaats voor vrouwen in de krijgsmacht, indruk gemaakt. Mijn stelling is: ‘Alle teams presteren beter mét vrouwen’.”
‘Ze vinden het cool dat onze navigatie-officier een vrouw is’
“We maken trouwens in Nederland best stappen als het over gelijkheid gaat. Als een vrouw commandant van een schip wordt, is dat geen bijzonderheid meer. Wat dat betreft is de weg al geplaveid door vrouwen als schout-bij-nacht Jeanette Morang. Toch zou ik nog meer vrouwelijke rolmodellen willen zien. Dat hoeft niet direct een commandant te zijn. Ik hoor regelmatig jonge meiden aan boord zeggen: “goh, ik vind het echt cool dat onze navigatie-officier een vrouw is.”
Werk aan de winkel
“Tijdens een recente reis met de Tromp ben ik tegen een aantal zaken aangelopen. Je hoorde voor vertrek hier en daar geluiden of het wel goed was dat zowel de commandant als de navigatie-officier vrouwen zijn. Zoiets hoor je nou nooit als er twee mannen op die positie zitten. Ik heb ook wel opmerkingen gekregen van: ‘wat zeur je nou over gelijkheid, je krijgt toch hetzelfde salaris als wij’. Dus er is nog best wat werk aan de winkel. Ik heb me de afgelopen tien jaar leren uit te spreken, ook aan boord. Dat was de eerste keer best spannend. Op de Tromp kreeg ik trouwens veel bijval en Defensie steunt mij in mijn roep om gelijkwaardigheid voor iedereen. Ik heb in de tien jaar bij de marine geleerd dat je soms tegen de stroom moet inzwemmen om uiteindelijk met z’n allen dezelfde richting op te gaan.”
‘Het belangrijkste is dat we van elkaar leren en niet elkaars visie opleggen’
Andere dynamiek
“Het gaat mij in de strijd om gelijkwaardigheid trouwens niet alleen om de positie van vrouwen. Ik zet me in voor volledige gelijkwaardigheid en inclusie. Dat is in de wereld van vandaag binnen het NAVO-bondgenootschap best een uitdaging. De NAVO-landen sturen hun hoogste vrouwelijke militair naar dit congres, samen met een jonge vrouw binnen hun krijgsmacht. Dat varieert nogal sterk in rang, van driesterrengeneraal tot luitenant-kolonel. Op de tweede dag, waarvoor generaal Boekholt-O’Sullivan en ik de hosts zijn, kijken we niet naar de rangen en standen. Dat geeft een andere dynamiek aan de discussies. Iedereen moet vrijuit kunnen spreken. Ik verwacht ook dat bij het bespreken van de uitdagingen die we als vrouwen in peace & security ervaren, de oplossingen van de oudere militairen anders zijn dan die van jongeren. Het belangrijkste is dat we van elkaar leren en niet elkaars visie opleggen.”
Ook voor de aanname van Resolutie 1325 speelden vrouwelijke militairen uiteraard al een grote rol bij tal van missies. Dankzij de resolutie kreeg hun rol een impuls.
Luitenant-generaal Ludy Schmidt
Hij is plaatsvervangend Commandant der Strijdkrachten en daarmee de eerste vervanger van de hoogste militair van Nederland.
‘Meer vrouwen is geen politieke wens, maar operationele noodzaak’
“Eigenlijk is het jammer dat ik de enige man ben in een verhaal dat draait om vrouwen. Natuurlijk moeten vrouwen elkaar steunen, maar ook meer mannen mogen zich uitspreken. Niet omdat vrouwen het niet zelf kunnen, maar omdat ze nog steeds minder kansen krijgen.”
“Dit onderwerp wordt soms weggezet als politieke wens. Voor mij is het operationele noodzaak. Als teams op alle niveaus bestaan uit mannen én vrouwen, krijg je creatievere oplossingen dan met een all-men crew. De mix maakt ons sterker; alleen mannen werkt niet, alleen vrouwen ook niet.
‘De mix maakt ons sterker; alleen mannen werkt niet, alleen vrouwen ook niet’
“Toen ik in 1989 van de KMA kwam, zaten er amper vrouwen in mijn jaar. De eerste zes jaar had ik ook geen vrouwelijke collega’s. Dat is een gemis, weet ik nu: vrouwen luisteren beter, of horen wat er wél of juist niet wordt gezegd en benoemen dat. Onlangs zat ik in een overleg met luitenant-generaal Elanor Boekholt-O’Sullivan. Ze tikte me onder de tafel aan en schreef: ‘beter luisteren’. Ze had gelijk. Ik zat rationeel in een discussie, terwijl het eigenlijk om gevoel ging. Zij hoorde wat er speelde, ik niet.”
Gemengde teams blijven stimuleren
“Natuurlijk zie ik als generaal vooral wat er in de top speelt. Daar zijn vrouwen goed vertegenwoordigd. Lager in de organisatie is dat minder vanzelfsprekend. Daarom moeten we gemengde teams blijven stimuleren en vrouwen de kans geven om door te stromen.”
“Belangrijk is dat ze zichzelf blijven; ze hoeven niet ‘one of the guys’ te zijn. We moeten ook oppassen met flauwe grappen en stoer gedrag. Vrouwen spiegelen zich daar soms aan om erbij te horen, terwijl ze juist waardevoller zijn als ze zichzelf blijven. Wat ook niet helpt, is dat veel vrouwen te streng zijn voor zichzelf en denken dat ze dubbel zo hard moeten werken.”
Behoud blijft probleem
“Er wordt nu sterk ingezet op werving, met vrouwencampagnes en voorlichtingsdagen. Dat is goed, maar het probleem blijft behoud. Vooral collega’s tussen dertig en veertig jaar, vaak de fase waarin kinderen komen. Deeltijdwerken blijkt lastig, terwijl het in veel functies prima kan. We moeten dat beter faciliteren en zorgen dat vrouwen die tijdelijk minder werken hun plek niet verliezen als ze terugkomen.”
‘Krachtige vrouwen zijn geen bedreiging, maar een aanvulling’
“En voor sommige mannen is werken met krachtige vrouwen misschien ook wennen. Maar het is geen bedreiging, het is een aanvulling. Het draait niet meer alleen om spierballen. In toekomstige oorlogsvoering gaat het ook om mentale kracht.”
“Als man hoop ik echt dat we de komende jaren de eerste vrouwelijke Commandant der Strijdkrachten verwelkomen. Dat is geen kwestie van óf, maar van wanneer. Er loopt genoeg kwaliteit rond.”