Een groeiende rij geelgeverfde betonblokken splijt de Gazastrook in tweeën. Om de tweehonderd meter zet het Israëlische leger er een neer, elk blok is voorzien van een geel metalen bord dat drieënhalve meter de lucht in steekt. Zo krijgt de eerder denkbeeldige ‘gele lijn’, waarachter de Israëlische troepen zich eerder deze maand teruggetrokken, langzaam een fysieke vorm.
De markeringen staan er voor de bestwil van de Palestijnen, luidt de uitleg van Israël. Er komen er nog bijna dagelijks mensen om het leven doordat Israëlische militairen het vuur openen op iedereen die de demarcatielijn nadert. En het is lang niet altijd duidelijk waar de Israëlische bezettingszone begint. De gele betonblokken zouden hier een oplossing voor moeten bieden.
Een minder welwillende uitleg is dat de gele blokken het begin zijn van een blijvende Israëlische bezetting van meer dan de helft van de kuststrook. Toen het bestand afgelopen week wankelde en Israël dinsdagnacht Gaza weer op grote schaal bombardeerde, dreigde het ook met het opschuiven van de gele lijn, om een groter gebied van de kuststrook te bezetten.
Waar komt het idee van de gele lijn vandaan? En wat betekent deze tweedeling voor de toekomst van Gaza?
1 Waarom is de lijn geel?
De gele lijn komt uit het twintigpuntenplan van de Amerikaanse president Donald Trump, dat een einde moet maken aan de oorlog in Gaza. Bij dat plan zit een kaartje waarop in primaire kleuren de verschillende fasen van de beoogde terugtrekking van het Israëlische leger wordt weergegeven.
De gele lijn ligt daarbij tussen een blauwe lijn (de positie van de Israëlische troepen vóór het staakt-het-vuren) en een rode lijn (de volgende grens waarachter het leger zich moet terugtrekken). Uiteindelijk moet het Israëlische leger zich volgens het plan terugtrekken naar een bufferzone langs de grens van de kuststrook.
Zoom in
Naast de terugtrekking van het Israëlische leger achter de gele lijn, is slechts een aantal andere punten uit Trumps plan uitgevoerd tijdens deze eerste fase van het staakt-het-vuren. Over de tweede fase wordt nog gesproken. „Mochten onderhandelingen voor de tweede fase van het bestand mislukken, dan kunnen de gele markeringen snel een permanente grens worden”, aldus Yoav Zitun, defensie-verslaggever van de Israëlische krant Yedioth Ahronoth. „Daardoor wordt Gaza effectief kleiner en de westelijke Israëlische Negev-woestijn groter.”
2 Waar zou de lijn precies moeten komen?
Dat is niet helemaal duidelijk. Aanvankelijk bevatte het plan van Trump slechts een grove schets van de locatie van de gele lijn, in plaats van een uitgewerkte kaart op basis van coördinaten. Een week later deelde de Amerikaanse president op zijn sociale netwerk Truth Social een gedetailleerdere kaart, maar daarop loopt de lijn net anders. Het Israëlische leger publiceerde vervolgens op 14 oktober een derde versie, met wéér een iets andere lijn.
NRC
Sorry, het lukt niet om de video af te spelen.
Probeer de pagina opnieuw te laden
of probeer het later nog eens.
Het Israëlische leger markeert de gele lijn met betonblokken.
Beeld handout Ministerie van Defensie Israël/Reuters
Volgens die laatste kaart beheerst Israël nog altijd 53 procent van de Gazastrook. Bovendien blijkt uit onderzoek van de BBC dat de gele betonnen blokken die het Israëlische leger nu plaatst, enkele honderden meters staan van de lijn op de Israëlische kaart. Zo claimt Israël volgens de BBC extra grondgebied.
3 Aan welke kant van de lijn zit de Gazaanse bevolking?
Bijna alle twee miljoen Gazanen bevinden zich ten westen van de gele lijn, aan de kant van de zee. De afgelopen weken lukte het Hamas om in dat gebied de macht weer over te nemen. Net als voor de oorlog patrouilleren politieagenten en strijders van Hamas door de straten.
4 Hoe ziet de ‘Israëlische kant’ van de gele lijn er dan uit?
Die is grotendeels verwoest. Toch bevinden zich ook daar nog Palestijnse burgers. Bij aanvang van het bestand telden bezet Rafah en Khan Younis nog zo’n dertigduizend mensen. Het staat hen vrij de gele lijn over te steken naar het gebied dat onder controle van Hamas staat, aldus het Israëlische leger, maar daarna mogen ze niet terugkeren.
Naast Israëlische militairen zijn er verschillende gewapende Palestijnse groepen aan de oostzijde van de lijn. Israël steunt deze groepen met wapens en geld om tegenwicht te bieden aan Hamas. Hieronder vallen onder meer de Volksstrijdkrachten van bendeleider Yasser Abu Shabab, met honderden strijders.
5 Dreigt de gele lijn permanent te worden?
Dat is niet helemaal duidelijk. Zowel de Amerikaanse vicepresident JD Vance als Trumps schoonzoon en Midden-Oostengezant Jared Kushner suggereerde vorige week tijdens hun bezoek aan Israël dat de wederopbouw van Gaza achter de gele lijn alvast zou kunnen beginnen, in de gebieden onder controle van het Israëlisch leger.
Dat zou Gazanen een aantrekkelijk alternatief bieden voor het bestuur van Hamas, zo is het idee. Amit Segal, een rechtse Israëlische journalist die dicht bij de regering van premier Benjamin Netanyahu staat, trok in een podcast van The New York Times al de vergelijking met Oost- en West-Berlijn in de vorige eeuw. In dit scenario is de gele lijn een soort Berlijnse muur, met de Gazanen als Oost-Berlijners, die hunkeren naar een leven aan de andere kant van de scheiding.
Lees ook
Burgemeester Gaza-Stad: ‘Wederopbouw is zinloos zonder consultatie van de Palestijnen’
6 Wat vinden de Palestijnen zelf van dat idee?
Net als bij voorgaande plannen over de toekomst van Gaza wordt dat niet aan de bevolking gevraagd. Palestijnen en de Arabische landen die meepraten over Gaza vrezen dat de wederopbouw aan slechts één zijde van de lijn leidt tot verankering van de Israëlische bezetting van de helft van de kuststrook. Daarom zijn die Arabische landen kritisch over de suggestie van Kushner en Vance.
„Ik zie wederopbouw in Gaza, of zelfs maar hulpverlening, niet slagen zonder dat de Palestijnen er zelf bij worden betrokken”, zegt Raja Khalidi, directeur van het Palestijnse Instituut voor Economisch Beleidsonderzoek in Ramallah, tegen NRC.
„Het is geen serieus voorstel”, aldus Khalidi, maar het zoveelste proefballonnetje. „Net zoals de pier van voormalig Amerikaanse president Joe Biden [waar schepen met humanitaire hulp hadden moeten aanmeren] of de voedselpunten van het GHF.” Rondom die punten kwamen afgelopen maanden, door beschietingen van het Israëlische leger, honderden hulpzoekende Palestijnen om het leven.
Bijkomend probleem is dat de vruchtbare landbouwgronden van Gaza zich veelal bevinden in de door Israël bezette zone. Het is volgens critici niet logisch om daar te gaan bouwen, in plaats van in de oorspronkelijke stedelijke gebieden dichter bij de kust.
NRC
Sorry, het lukt niet om de video af te spelen.
Probeer de pagina opnieuw te laden
of probeer het later nog eens.
Het Israëlische leger legt om de tweehonderd meter betonblokken neer in de Gazastrook om de gele lijn te markeren.
Beeld Reuters
7 Na een tussenperiode onder internationaal bestuur zou Gaza deel moeten uitmaken van een Palestijnse staat. Is dat van de baan?
Als het aan de Amerikanen ligt niet. De VS voeren nog altijd gesprekken met Arabische en islamitische landen om militairen te vinden voor een internationale stabilisatiemacht, die de verdere terugtrekking van het Israëlische leger uit Gaza mogelijk moet maken.
Die gesprekken lopen stroef. Zo toont Turkije zich bereid troepen te sturen, maar daar wil Israël vanwege de slechte relatie met dat land niets van weten. Andere landen vrezen hun troepen een wespennest in te sturen, waarbij Hamas niet wil ontwapenen en Israël door blijft bombarderen.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.