AFPGeorge W. Bush en Dick Cheney in 2015

NOS Nieuws•vandaag, 12:39

  • Dik Verkuil

    redacteur Online

  • Dik Verkuil

    redacteur Online

De voormalige Amerikaanse vicepresident Dick Cheney is overleden, meldt zijn familie. Hij was 84 jaar.

Cheney was tussen 2001 en 2009 vicepresident onder president George W. Bush en wordt wel de machtigste man ooit op die post genoemd. Hij wist veel invloed uit te oefenen dankzij zijn kennis van het Amerikaanse politieke systeem en een onwrikbaar geloof in zijn eigen gelijk.

In zijn jeugd wees niets erop dat Cheney ooit de geschiedenisboeken zou halen. Tot twee keer toe zakte hij voor zijn examens op de universiteit Yale, hij werd gearresteerd voor rijden onder invloed en verdiende zijn geld met het leggen van stroomkabels.

Na een donderpreek van zijn vrouw Lynne veranderde dat. Hij ging werken in Washington, waar hij in dienst kwam van Donald Rumsfeld. De twee zouden hun leven lang vrienden blijven en regelmatig samen carrière maken.

AFPStafchef Donald Rumsfeld (l) en assistent Cheney (r) met president Gerald Ford (m) in 1975

Hoewel Rumsfeld en Cheney beiden onder Nixon op het Witte Huis werkten, waren ze niet betrokken bij het Watergate-schandaal begin jaren 70. Hun macht nam flink toe onder Nixons opvolger Ford. Toen Rumsfeld onder hem minister van Defensie werd, nam Cheney Rumsfelds baan als stafchef van het Witte Huis over. Hij was de jongste die ooit op die post diende.

Een paar jaar later stelde Cheney zich verkiesbaar en werd Republikeins Congreslid voor de staat Wyoming. Hij werd vijf keer herkozen. In 1989 werd hij minister van Defensie in het kabinet van president Bush senior. In die hoedanigheid leidde hij de aanval op de Iraakse dictator Saddam Hussein, die buurland Koeweit had bezet. Toen Bush in 1992 de verkiezingen verloor, ging Cheney het bedrijfsleven in.

Machtig man

In 2000 werd Cheney door Bush jr. gevraagd om een geschikte vicepresidentskandidaat te vinden. Hij kwam met een opmerkelijke keus: hijzelf. Bush ging akkoord. Cheney had voor Bush onder meer het voordeel dat hij inmiddels als te oud zou worden gezien om zelf een gooi te doen naar het presidentschap. Daardoor zou hij nooit een dubbele agenda hebben, redeneerde Bush.

Ze wonnen samen de verkiezingen van 2000, maar de uitslag was controversieel: doordat het verschil met de Democraat Al Gore miniem was, volgde wekenlang gesteggel over een hertelling. Bush struikelde als aangeschoten president het Witte Huis in.

Cheney’s kennis en ervaring van zowel het Witte Huis als het Congres, en het gebrek daaraan bij de nieuwe president, maakte hem een machtig man in Washington. Die macht zou hij vooral aanwenden na de aanslagen van 11 september 2001. Cheney’s belangrijkste drijfveer was het voorkomen van nieuwe aanslagen.

EPACheney en Bush op de dag van de aanslagen van 11 september 2001

In de ogen van Cheney heiligde het doel de middelen. Hij was de drijvende kracht achter controversiële beslissingen, zoals het gevangenkamp Guantánamo Bay, waar verdachten zonder proces werden vastgehouden. Ook zette hij zich in voor geheime uitleveringen en voor waterboarding, waarbij een ondervraagde het gevoel krijgt te verdrinken. Hij was bovendien een groot voorstander van de oorlog in Irak, waarin definitief met Saddam Hussein moest worden afgerekend.

Als je populair wilt zijn, moet je maar filmster worden.

Dick Cheney

Zijn optreden leidde tot veel kritiek in binnen- en buitenland. Cheney zou een loopje nemen met de rechtsorde. Tegenstanders schilderden hem af als een kwade genius die Bush als een marionet kon bespelen.

Zelf liet hij achteraf weten geen spijt te hebben. “Als ik het over moest doen, zou ik het precies weer zo doen”, zei hij eens in een interview. “Als je populair wilt zijn, moet je maar filmster worden.”

Toorn van Trump

Jaren na zijn vertrek uit de politiek haalde hij zich de toorn op zich van president Trump. Cheney’s dochter Liz had zich na Trumps verlies en de bestorming van het Capitool in januari 2021 ontpopt tot de felste Republikeinse stem tegen Trump; ze stemde een week na de bestorming als een van de weinige partijgenoten voor impeachment.

In een politiek tv-spotje voor zijn dochter haalde Cheney fel uit naar Trump. “Hij probeerde de verkiezingen te stelen met leugens en geweld om zichzelf aan de macht te houden na te zijn afgewezen door de kiezers. Hij is een lafaard”, klonk het.

Vorig jaar maakt Cheney, tot verrassing van velen, bekend dat hij op de Democratische presidentskandidaat Kamala Harris zou stemmen.

Harttransplantatie

Cheney overleed volgens zijn familie aan de gevolgen van een longontsteking en hart- en vaatziekten. Hij kampte een groot deel van zijn leven met hartkwalen. In 1978 kreeg hij zijn eerste hartaanval en er zouden er nog vier volgen. In 2012 onderging hij op 71-jarige leeftijd een harttransplantatie. Volgens zijn artsen zou hij met zijn nieuwe hart nog zeker tien jaar kunnen leven. Dat heeft hij ruimschoots gehaald.

EPACheney en Bush tijdens hun laatste State of the Union