NOS Nieuws•vandaag, 09:58•Aangepast vandaag, 15:50

  • De Tweede Kamer debatteert over de anti-asieldemonstratie en het extreemrechtse geweld daar van afgelopen zaterdag.
  • De Haagse burgemeester Van Zanen zei gisteren dat de autoriteiten niet hadden verwacht dat de demonstratie zo uit de hand zou lopen.
  • De AIVD en de NCTV spraken van een cocktail van groepen die bij elkaar samenkwamen, onder wie een bekende groep rechtsextremisten.
  • De politiek moet duidelijk spreken van rechtsextremistisch geweld en daar niet omheen draaien, vinden de veiligheidsdiensten.

BBB ziet toch weer kans voor asielstop via noodwet

Partijleider Van der Plas dient een motie in waarin ze het demissionaire kabinet vraagt nogmaals te kijken naar de mogelijkheid voor een noodwet, om een tijdelijke asielstop mogelijk te maken. Dat idee van oud-minister Faber sneuvelde eerder, omdat het niet mogelijk bleek een “dragende motivering” te vinden voor dit staatsrechtelijke paardenmiddel. Het parlement wordt dan deels buitenspel gezet.

Maar Van der Plas denkt dat die dragende motivering er nu wel zou kunnen zijn, omdat er nog steeds veel asielzoekers naar Nederland komen en gemeenten ze niet kunnen huisvesten. Na de rellen van afgelopen zaterdag in Den Haag is er volgens haar “een compleet nieuwe situatie” ontstaan. “Ze geven aan dat de sluimerende veenbrand in de samenleving tot branden aan het komen is.”

Progressieve partijen reageren als door een wesp gestoken. Volt-leider Dassen vindt dat Van der Plas extreemrechts geweld wil belonen met een asielstop. Ook CDA-leider Bontenbal is not amused dat Van der Plas “aan het eind van dit debat dit voorstel er even als een stuk rood vlees ingooit”.

Tweede termijn begonnen, partijen dienen moties in

De tweede termijn is begonnen, partijen dienen moties in. Denk komt, zoals aangekondigd, met een motie van wantrouwen tegen Van Oosten, maar die zal het niet halen.

Minister Rijkaart nu aan het woord

Minister Rijkaart (BBB), sinds begin van deze maand demissionair minister van Binnenlandse Zaken, is nu aan het woord. Hij spreekt ook zijn afschuw over de rellen uit en vindt dat Kamer en kabinet samen moeten voorkomen dat er “zuurstof gegeven wordt” aan zulke rellen.

Van Oosten schoof NCTV-advies opzij voor vragenuur

Onder meer Volt-leider Dassen wil van demissionair minister Van Oosten weten wie hem vertelde dat de rechtsgang belemmerd zou kunnen worden als hij zich in het vragenuur te expliciet zou uitspreken over de rellen. Van Oosten was dinsdag vrij stellig en bleef weg bij het veroordelen van het geweld als extreemrechts.

Uit de antwoorden van Van Oosten nu valt op te maken dat hij zelf bedacht om het zo te doen. “Ik kreeg een dik dossier toegewezen en moest in heel kort tijdsbestek reageren.” Hij zegt dat hij vooral voorzichtig wilde zijn en het dossier uiteindelijk terzijde schoof en zich door ambtenaren liet bijpraten. Het advies van de NCTV om het geweld juist wel als extreemrechts te bestempelen, had hij dus niet gelezen.

PvdD-Kamerlid Ouwehand vraagt wat de ambtenaren Van Oosten nou precies adviseerden en wil ook weten of hier contact over is geweest met de top van de VVD, maar daar geeft de minister geen antwoord op. Van Oosten zegt alleen dat hij zich achteraf realiseerde iets gemist te hebben en hij te star was.

ANPDemissionair minister Van Oosten van Justitie en VeiligheidDebat weer begonnen, Van Oosten aan het woord

Het debat is weer begonnen, demissionair minister van Oosten van Justitie en Veiligheid is nu aan het woord en zal ingaan op de vragen van de Kamerleden. Hij begint met te herhalen dat hij in het Vragenuurtje, afgelopen dinsdag, te terughoudend is geweest bij het benoemen van de rellen als extreemrechts.

Debat geschorst tot 14 uur

D66-leider Jetten, die als laatste aan de beurt was, bedankte iedereen voor de warme woorden en ontvangen steunbetuigingen nadat het D66-partijbureau afgelopen zaterdag bij de rellen was aangevallen. Hij zei dat “de democratie zich niet laat breken”.

Het debat wordt nu drie kwartier geschorst.

FvD-fractievoorzitter De Vos: ‘Selectieve verontwaardiging’

Verschillende politieke partijen hebben kritiek op de politiek van Forum voor Democratie en houden de partij medeverantwoordelijk voor rechtsextremistische uitingen in de samenleving. Toch kreeg fractievoorzitter De Vos geen vragen van de andere fractievoorzitters.

Zij nam “in de stelligste bewoordingen” afstand van de gewelddadigheden van afgelopen zaterdag. Maar ze noemde het Kamerdebat over de rellen “selectieve verontwaardiging”. De Vos: “Waar was het spoeddebat toen ons partijkantoor werd aangevallen of partijleider Baudet met een fles op zijn hoofd werd geslagen?” Ook noemde zij de acties van Extinction Rebellion met boterzuur bij winkelend publiek en de pro-Palestinademonstraties op de UvA.

“Extreem links gaat van vandalisme tot aanslagen, zelfs tot moord”, zei zij. “Maar er zijn ook vele geweldloze Nederlanders die zich zorgen maken over immigratie, en die worden nu op één hoop gegooid met geweldplegers.”

Timmermans wil uitspraak kabinet tegen rechtsextremisme

GL-PvdA-leider Timmermans wil dat het kabinet uitspreekt dat rechtsextremisme ook wordt gevoed door uitspraken in de Tweede Kamer “die mensen wegzetten en als zondebok bestempelen”. Hij wil van het kabinet een plan om rechtsextremisme te bestrijden. Timmermans werd door geen van de andere fractievoorzitter geïnterrumpeerd, dat wil zeggen dat niemand hem een vraag stelde.

NSC-leider van Hijum, die ook geen vragen kreeg uit de Kamer, vindt ook dat de aanpak tegen rechts-extremisme moet worden versterkt. De aanpak is volgens hem nu te verbrokkeld waardoor de verantwoordelijkheid te veel op gemeenten neerkomt.

CDA-leider Bontenbal komt net als de VVD met een pakket met maatregelen, waarbij onder meer de politie meer middelen moet krijgen. Ook wil hij weten of en hoe bepaalde sociale media verboden kunnen worden.

SGP-leider Stoffer wil een “nadere duiding van de regering hoe de situatie van zaterdag heeft kunnen ontstaan”.

Bikker teleurgesteld dat gezamenlijke verklaring niet gelukt isANPBikker (CU) en Ouwehand (PvdD) staan in het debat tegenover elkaar

ChristenUnie-leider Bikker is teleurgesteld dat niet alle partijen haar statement hebben getekend om het extreemrechtse geweld van afgelopen zaterdag te veroordelen. GL-PvdA, D66, SP, Denk, Volt en de PvdD haakten af. D66, waarvan het partijkantoor zaterdag werd aangevallen, wil niet op een pamflet staan met PVV en FvD.

PvdD-leider Ouwehand vraagt Bikker haar statement in te trekken. Ze vindt dat de PVV, die het dus ondertekende, in het debat met dezelfde toon doorgaat. Zij doet onder meer op de opmerking Wilders dat het toelaten van te veel asielzoekers “nationale zelfmoord” is. Volgens Ouwehand worden met het ondertekenen verkeerde PVV-standpunten “witgewassen”.

Eerdmans van JA21 vindt het een onbehoorlijk verzoek van Ouwehand. Hij prijst het initiatief van Bikker en begrijpt niet dat er partijen zijn die niet gezamenlijk willen zeggen dat zij tegen rechtsextremisme zijn. Bikker is ook niet van plan om het statement in te trekken. Het leek haar juist een krachtig signaal “als we alle 150 Kamerleden het document hadden ondertekend. Dan leg je gezamenlijk een basis dat geweld never en nooit okay is.”

Dijk (SP): ‘Minister Heinen bagatelliseerde fascisme’

Demissionair minister Heinen (VVD, Financiën) heeft volgens de SP afgelopen zondag “fascisme gebagatelliseerd” toen hij op televisie reageerde op de rellen. Hij zei toen “Laten we niet alles politiek maken”. Ook de aanvankelijke terughoudendheid van justitieminister Van Oosten om te spreken van extreemrecht geweld hekelt Dijk. “Ze lopen door onze straten met Duitse leuzen en hun rechterarm omhoog. En wat zijn jullie aan het doen?”

Het komt hem op een harde aanvaring met VVD-leider Yesilgöz te staan. Volgens haar zijn de uitspraken van Heinen uit hun verband gerukt. Hij reageerde op het gehakketak tussen partijen over wie er heeft bijgedragen aan het klimaat dat dit geweld mogelijk maakte. “U kunt ministers hier niet gaan wegzetten alsof ze fascisme nuanceren. Dat is zo kwalijk dat ik echt even op zoek ben naar woorden.”

Ook VVD onder vuur van oppositie: ‘Kijkt weg bij extreemrechts geweld’

Na de PVV krijgt ook de VVD de wind van voren van onder andere D66, Partij voor de Dieren, Volt en Denk. Die vinden de VVD mede een aanwakkeraar van polarisatie omdat de partij met de PVV in zee ging, en niet altijd optreedt tegen polariserende uitspraken.

Denk-leider van Baarle vindt de VVD hypocriet door gewelddadigheden verschillend te beoordelen. Na de Maccabi-rellen kregen jongeren met een migratieachtergrond verwijten dat de integratie mislukt was, en nu blijft zo’n veroordeling uit, zegt van Baarle. D66 vindt dat de VVD wegkijkt als het gaat om de rol van de PVV. “Geen woord van mevrouw Yesilgöz over wat de heer Wilders staat uit te kramen. Waar is de rol van de VVD hier?”, vraagt Jetten zich af.

Yesilgöz zegt de “obsessie van de heer Jetten met de heer Wilders niet te delen”. Ook begrijpt ze de partijen niet die zeggen moeite te hebben met de toon van het debat maar het zelf wel hebben over “hyena’s ” en Wilders “de rattenvanger van Hamelen” noemen.

Yesilgöz: camera’s met gezichtsherkenning op Malieveld

De VVD wil een “openbare ordepakket”, zegt partijleider Yesilgöz. Zij wil extra maatregelen na de uit de hand gelopen rellen, zoals camera’s met gezichtsherkenning op het Malieveld, hogere minimumstraffen voor geweld tegen agenten, meer wapenmogelijkheden voor agenten en 75 miljoen euro extra naar de politie. Ze wil ook dat het verbod op gezichtsbedekkende kleding versneld wordt ingevoerd en dat de politie kan meekijken in besloten chatgroepen “waar dit soort acties bij demonstraties al weken van tevoren worden aangekondigd.”

Yesilgöz wil ook iets tegen doxing van agenten doen, het openbaar maken van persoonsgegevens van bijvoorbeeld agenten. “De adressen van agenten worden as we speak door het tuig opgezocht.” Ze wil dat platforms waar beelden en de namen en adressen van agenten rondgaan worden verplicht die beelden offline te halen.

Jetten zegt dat Yesilgöz met een “leuk lijstje” komt, maar dat het niet gaat helpen “zolang de voedingsbodem voor geweld niet wordt aangepakt”. Dat vindt Yesilgöz een verkeerde opmerking. “Deze extra middelen gaan de levens van agenten beter beschermen.” Volgens Jetten willen agenten dat er naast maatregelen ook duidelijk stelling wordt genomen tegen rechtsextremistisch geweld. “Dat eerste heeft u gedaan, dat tweede doet u niet”.

Lees hier meer over de doxing van agenten op het Malieveld:

Jetten verwijt Wilders “ophitsen”

Jetten (D66) en Wilders (PVV) in discussie over verantwoordelijkheid voor rellen

CDA en D66 vragen Wilders naar eigen verantwoordelijkheid

CDA-leider Bontenbal haalt een NCTV-rapport aan waarin gewezen wordt op de invloed van politici, bijvoorbeeld op uit de hand gelopen protesten bij gemeenteraadsvergaderingen over de komst van asielzoekerscentra. “Ziet de heer Wilders hier ook een eigen verantwoordelijkheid?” wil Bontenbal weten.

Wilders zegt dat hij geen verantwoordelijkheid heeft naar de NCTV maar naar zijn eigen kiezer. “De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding bepaalt mijn toon niet”, vindt Wilders. “Ga weg met uw NCTV-boekje. Kiezers worden door u allemaal in de steek gelaten.”

Bontenbal concludeert dat Wilders geen “enkele verantwoordelijkheid wil nemen”. Volgens D66-leider Jetten dragen Wilders’ woorden wel degelijk bij aan een voedingsbodem voor het geweld. “U heeft jarenlang de angsten van mensen thuis aangewakkerd en opgehitst”. Jetten verwijt Wilders dat hij journalisten tuig van de richel noemt, aan rechters twijfels en het toestond dat zijn ministers omvolkingstheorieën aanhangen. “U verspreidt gif in de samenleving”.

Wilders zegt het geen zin om “allemaal om de beurt tegen de heer Wilders te gaan gillen” maar zouden partijen “de mensen serieus moeten nemen”. GroenLinks-PvdA leider Timmermans vindt dat Wilders bij zichzelf te rade moet gaan. “U heeft de afgelopen twee jaar niets bereikt”. Wilders vraagt partijen te stoppen om hem in verband te brengen met het geweld. “Doe dat niet.”

PVV-leider Wilders vindt dat Jetten en Timmermans te stil waren bij andere protesten

De PVV is tegen iedere vorm van geweld bij welke demonstratie dan ook, begint PVV-leider Wilders. Hij veroordeelt het geweld van afgelopen zaterdag en noemt het belagen van het partijkantoor van D66 walgelijk.

Maar hij verwijt GL-PvdA-leider Timmermans en D66-leider Jetten om er “meteen een politiek slaatje uit te slaan” door naar Wilders te wijzen als verantwoordelijke voor de polarisering en het ophitsen van mensen.

“Waar waren zij toen er bij de universiteiten pro-Palestijnse rellen waren en er voor miljoenen euro’s vernielingen werden aangericht? Waar waren ze toen Eritreeërs in Den Haag de boel vernielden? Waar waren ze bij de allochtonenrellen in Beverwijk? Het was muisstil. Het is te sneu voor woorden.”

Jetten loopt naar de microfoon: “Alle voorbeelden die de heer Wilders noemt heb ik veroordeeld.” Timmermans zegt ook dat Wilders onwaarheden verkoopt. “Ik heb in al die gevallen mijn afkeuring uitgesproken.” Wilders vond dat niet genoeg. “U heeft misschien een half tweetje eruit gegooid, maar verder hoorden we u niet. U heeft niet eens een debat aangevraagd.”

Wilders (PVV) over eerdere geweldadige protesten: ‘Het was muisstil bij D66 en GL-PvdA’

Van der Plas (BBB): politici niet verantwoordelijk voor gewelddadige demonstraties

BBB-leider Van der Plas zegt dat de meeste mensen zaterdag op het Malieveld stonden om hun zorgen te uiten. “Over immigratie, het tekort aan huizen, de zorg, overlast asielzoekers. Die zorgen zijn echt. Die hoor ik in elke kroeg, op elk erf, in elke supermarkt waar ik kom. Dit zijn geen racisten. Dit zijn normale mensen.”

Volgens Van der Plas maken extremisten het onmogelijk om nog normaal te demonstreren. Op het Malieveld liepen rechtsextremisten rond, zegt zij. “Dat moeten we niet ontkennen.” Maar ook andere demonstraties lopen uit de hand. Van der Plas noemt als voorbeelden Extinction Rebellion en de pro-Palestijnse demonstraties op universiteiten.

“We kunnen daar niet elke partij hier in de Kamer voor verantwoordelijk houden. Het is gajes, het zijn gekken. Zij maken individuele keuzes om een steen op te pakken en die te gooien.” Van der Plas wil dat politici ophouden met het wijzen naar elkaar.

PvdD-leider Ouwehand zegt dat mensen wel degelijk door politici worden opgehitst met hun uitspraken. Zij vindt dat de partij van Van der Plas ook mensen boos maakt door “leugens” te vertellen aan boeren. Daar is Van der Plas het niet mee eens.

Meteen een felle botsing tussen Denk en NSC over polarisatie

Denk-leider Van Baarle vindt dat de rellen van afgelopen zaterdag direct te linken zijn aan de ophitsingen die in de Kamer plaatsvinden. Hij haalt PVV-leider Wilders aan die “elke week zijn rechts-extremistische onderbuik” kan laten gaan in de Kamer. Ook vindt hij dat het kabinet en sommige partijen na de rellen met Maccabi-supporters de “meest walgelijke” uitspraken deden over moslimjongeren die in hun ogen niet geïntegreerd waren.

“Moeten de nazi’s van het geweld van afgelopen weekend ook hun paspoort inleveren en weg?”, vroeg hij de andere Kamerleden. “Het ging toen keihard tegen jongeren met een migratieachtergrond, en nu is het boterzacht tegen nazi’s.”

Nadenken over eigen gedrag

NSC-leider Van Hijum vraagt Van Baarle of hij ook wil nadenken over zijn eigen gedrag, als het gaat om polarisatie. Hij verwijt Denk dat de partij vorige maand tegen toenmalig NSC-minister Veldkamp zei dat hij “bloed aan de handen” had toen Veldkamp Israël niet wilde veroordelen. Ook vindt Van Hijum berichten van Denk aan de achterban soms te ver gaan. Van Hijum vindt “dat we met elkaar ons bewust moeten zijn van onze woorden”.

Van Baarle noemt deze kritiek “schunnig” en vindt dat hij niet aan het ophitsen is. Ook vindt hij dat Van Hijum geen recht van spreken heeft. “U stapte in een kabinet met de PVV, u heeft al die tijd weggekeken van het polariserende gedachtengoed. Als er één aanwakkeraar voor polarisatie is, dan is het NSC.”

Denk: minister Van Oosten moet wegANPDenk-leider Van Baarle, minister Van Oosten op de voorgrond

Denk-leider Van Baarle opent het debat. “Na tachtig jaar liepen er weer openlijke fascisten door onze straten. Een publieke geweldsuitbarsting van extreemrechts en nazi’s”, zei hij. “Maar de minister wilde het niet zo noemen. Hij is daarom ongeschikt.”

Van Baarle opent meteen de aanval op demissionair minister Van Oosten. Die wilde in eerste instantie niet spreken van rechtsextremistisch geweld. Later zei hij dat dat een verkeerde inschatting was en sprak toen wel van “extreemrechtse relschoppers” en nazistische en antisemitische uitingen.

Voor Denk is dat te laat. Van Baarle kondigt aan een motie van wantrouwen in te dienen tegen Van Oosten, die begin deze maand werd beëdigd na het vertrek van de NSC-bewindslieden.

Bijna alle fractievoorzitters zijn binnen. Demissionair minister van Justitie en Veiligheid Van Oosten (VVD) en demissionair minister van Binnenlandse Zaken Rijkaart (BBB) zijn ook in de plenaire zaal aangekomen.

ANPDemissionair minister van Justitie en Veiligheid Van Oosten (VVD) vlak voor het debatTerugblik op de rellen: wie en wat was er te zien op het Malieveld?Alle fractievoorzitters komen aan het woord, de volgorde van de sprekers:Tweede KamerSprekerslijst’Politiek moet in de spiegel kijken’

Er is afgelopen zaterdag sprake geweest van rechtsextremistisch geweld en de politiek moet niet om dat woord heen draaien, zegt het hoofd van de inlichtingendienst AIVD, Erik Akerboom. “We moeten allemaal in de spiegel kijken, ook de politiek.”

Bij een uitleg over de rellen van zaterdag aan de Tweede Kamer door de AIVD, de NCTV en de Nationale Politie bleek dat deze veiligheidsorganisaties zich grote zorgen maken. Eerder waarschuwden zij al voor de effecten van het woordgebruik en oproepen van bepaalde “charismatische” politici. Die waarschuwing herhaalden zij, zonder namen te noemen.

De drie veiligheidsmensen spraken van een cocktail van groepen die bij elkaar samenkwamen. Van een harde kern van extremisten, tot voetbalhooligans, tot gefrustreerde en boze mensen.

Er was ook een groep rechtsextremisten bij die bekend is bij de AIVD. Die willen zich graag mengen in geaccepteerde demonstraties en zo mensen meeslepen, legden zij uit. In combinatie met hooligans leidde dat in Nederland in de coronaperiode en ook bij demonstraties in het buitenland al eerder tot geweld.

Symbool van eenheid wordt symbool van verdeeldheid

Het was de bedoeling dat alle politieke partijen in de Tweede Kamer, voorafgaand aan het debat vandaag over de rellen in Den Haag, met een gezamenlijk statement zouden komen om het extreemrechtse geweld van afgelopen zaterdag te veroordelen. Maar het is niet gelukt om daar overeenstemming over te bereiken.

Het statement, waarin het geweld “met klem” wordt veroordeeld, is een initiatief van de ChristenUnie. Het had een duidelijk signaal moeten zijn van de hele politiek, van links tot rechts, om op te staan tegen aantasting van de democratie. Wat een symbool van eenheid had moeten zijn werd juist een symbool van de politieke verdeeldheid.

D66, GroenLinks-PvdA, SP, Denk, Volt en de Partij voor de Dieren willen niet op een pamflet staan met PVV en Forum voor Democratie. Ze vinden dat die partijen daarmee hun betrokkenheid bij het geweld “witwassen”.