Jordi LebrijaDemonstrant in Morelia bij het Gouvernementeel Paleis

NOS Nieuws•vandaag, 17:36

  • Boris van der Spek

    correspondent Latijns-Amerika

  • Boris van der Spek

    correspondent Latijns-Amerika

Tussen honderden stadsgenoten en toeristen, vlak nadat hij een toespraak had gehouden met zijn zoontje in zijn armen, werd zaterdag de burgemeester van de Mexicaanse stad Uruapán doorzeeft met kogels. Carlos Alberto Manzo Rodríguez, een markante verschijning met zijn cowboyhoed en kogelvrijvest, was vorig jaar burgemeester geworden.

De inwoners van Uruapán hadden met grote meerderheid op hem gestemd, omdat hij onbevreesd durfde te benoemen waar veel politici in Mexico voor terugdeinzen: veel gemeenten zijn volledig in de greep van de georganiseerde misdaad. Ook al werd Manzo constant bewaakt door veertien zwaarbewapende agenten, toch wist de schutter, gelinkt aan het machtige Jaliscokartel, in zijn buurt te komen. De man werd door een lijfwacht gedood.

Machtsverhoudingen

Manzo sprak zich geregeld op sociale media uit over de gewapende groeperingen in zijn gemeente die grof geld verdienen aan het afpersen van avocado- en citroenboeren. Verzoeken om federale steun voor zijn aanpak van de lokale misdaad werden volgens hem genegeerd. Oproepen om kartelleden ter plaatse neer te schieten in plaats van te arresteren, werden bekritiseerd door de regering in Mexico-Stad.

Voor Uruapán en de rest van Michoacán is de moord de zoveelste aanslag die laat zien hoe de machtsverhoudingen erbij liggen. Burgemeesters, journalisten, vakbondsleiders: er zijn tal van voorbeelden van mensen die zich uitspreken tegen de kartels in de regio en die dat moeten bekopen met de dood.

  • ShutterstockVolksvertegenwoordigers hebben uit protest bebloede hoeden op hun zetels geplaatst
  • Jordi LebrijaDemonstrant in de stad Morelia bij het Gouvernementeel Paleis.
  • Ivan VillanuevaStudenten demonstreren in Morelia tegen de moord

Vorige slide

Volgende slide

Op zondag, een dag na de moord op Manzo, liepen duizenden Mexicanen mee in de begrafenisstoet door Uruapán en eisten dat de regering in actie komt tegen de bendes in de staat. Verderop in Morelia, de hoofdstad van Michoacán, werd het regionale overheidsgebouw bestormd door woedende betogers.

Deze maand staan er protesten op het programma in Mexico-Stad. Want niet alleen in Michoacán, in zoveel staten in het land is geweld door bendes, met name op lokaal niveau, een enorm probleem waar autoriteiten geen antwoord op hebben. In de eerste zes maanden van 2025 werden ruim honderd politieke moorden in Mexico gepleegd. Het land is nog steeds het gevaarlijkste land voor journalisten, als landen in oorlog niet worden meegerekend.

Kritiek op Sheinbaum

De kritiek richt zich in toenemende mate op de Mexicaanse president Claudia Sheinbaum en haar partij Morena, die een meerderheid heeft in het Congres en de Senaat en in vrijwel alle Mexicaanse staten ook de gouverneur levert. Hoewel Sheinbaum nog altijd immens populair is, zijn de Mexicanen steeds kritischer over haar veiligheidsbeleid. Uit een recente peiling blijkt zelfs dat ze geloven dat Mexico onder Sheinbaum onveiliger is geworden.

Sheinbaum lijkt grof geweld te schuwen en zich te richten op het oppakken van de kopstukken van de kartels. Op een persconferentie op de maandag na de moord op burgemeester Manzo zei ze dat ze weigert de oorlog te verklaren aan de kartels, zoals onder eerdere regeringen gebeurde. Volgens haar leidt zo’n nietsontziende aanpak juist tot meer bloedvergieten.

Sheinbaum zei niets over haar voorganger, president Andrés Manuel Lopez Obrador, die zich in zijn termijn vooral wilde richten op de onderliggende problemen van het geweld. Volgens experts is de macht van de kartels toen juist toegenomen, omdat ze grotendeels met rust werden gelaten.

Dit is een van de kartels in Mexico:

Het Jalisco-kartel: onbekend, maar ongekend machtig

Sheinbaum kan bogen op betere cijfers dan haar voorganger als het gaat om de aanpak van criminaliteit. In haar eerste jaar werden ruim 30.000 mensen opgepakt op verdenking van lidmaatschap van een kartel en werden zo’n 1.500 drugslaboratoria vernietigd. Het aantal moorden in Mexico ligt momenteel op het laagste niveau in tien jaar. Daar staat wel tegenover dat het aantal verdwijningen fors is toegenomen.

Voor de VS heeft de aanpak van de Mexicaanse drugskartels absolute prioriteit. De Amerikaanse regering heeft ze verklaard tot terroristische organisatie en dreigt met droneaanvallen op Mexicaans grondgebied. Mexico heeft al tientallen kopstukken uitgeleverd aan de VS. De Amerikaanse aanvallen op vermeende drugsboten verhogen de druk: sinds eind oktober worden er ook aanvallen uitgevoerd in de Stille Oceaan, in de buurt van Mexicaanse wateren.

VS voert druk op

Dit weekend schreef NBC News dat de eerste trainingsfase voor een missie in Mexico is begonnen. Onderdeel van de missie zijn grondoperaties, de zogeheten boots on the ground.

De Mexicaanse president zei gisteren dat er nooit Amerikaanse militairen zullen opereren binnen Mexicaanse landsgrenzen. Maar met het constante kartelgeweld in grote delen van Mexico enerzijds en het impulsieve buitenlandbeleid van Trump anderzijds, is dat in de toekomst niet meer ondenkbaar.