Wie is cool? Wat is cool? Wat betekent het precies als je zegt dat iemand cool is? Over een definitie zijn onderzoekers het nog niet eens – cool is wat mensen denken dat cool is. Maar er is nu wel uit onderzoek gebleken dat mensen in dertien landen op zes continenten dezelfde eigenschappen toekennen aan de coole types die ze kennen: die zijn extravert, hedonistisch, krachtig, avontuurlijk, autonoom en staan open voor nieuwe ervaringen. De drie onderzoekers van een Chileense en twee Amerikaanse universiteiten die de studies uitvoerden (en publiceerden in het september­nummer van Journal of Experimental Psychology: General) waren zelf verbaasd over die consistentie in heel verschillende culturen.

Ze vroegen ondervroegen mensen in Australië, Chili, China, Duitsland, Hongkong, India, Mexico, Nigeria, Spanje, Turkije, de Verenigde Staten, Zuid-Afrika en Zuid-Korea, ongeveer driehonderd mensen per land. Het onderzoek werd afgenomen in het Engels, Spaans, Duits, Turks, Chinees of Koreaans. Ook in niet-Engelstalige landen wordt het woord ‘cool’ trouwens gebruikt, dus dat werd niet vertaald. Mensen die het begrip niet kenden werden uitgesloten van deelname.

De onderzoekers wilden ‘coolheid’ onderscheiden van ‘niet-coolheid’, maar ook van andere positief gewaardeerde menselijke eigenschappen. Daarom vroegen ze een kwart van de deelnemers om aan een niet-beroemd persoon te denken die ze cool vonden (zonder daar verder een definitie van te geven), een kwart aan iemand die ze niet cool vonden, een kwart aan iemand die ze een goed persoon vonden, en een kwart aan iemand die ze geen goed persoon vonden. De deelnemers moesten zeggen in hoeverre de persoon aan wie ze dachten beschikt over vijftien vaak onderzochte persoonlijkheidseigenschappen.

Het bleek dat mensen zes van die eigenschappen meer vonden passen bij een cool dan bij een goed persoon (dat waren dus extravert, hedonistisch, krachtig, avontuurlijk, autonoom en open voor nieuwe ervaringen). Eén eigenschap (capabel) paste volgens de deelnemers evenzeer bij coole als bij goede mensen en acht eigenschappen vonden ze beter passen bij goede dan bij coole mensen (kalm, zorgvuldig, vriendelijk, universeel beschermend, warm, veilig, traditioneel en conformistisch). Er waren geen systematische verschillen tussen deelnemers van verschillende genders, leeftijden en opleidingsniveaus en het maakte ook niet uit of deelnemers in een meer of minder westers, hoogopgeleid (educated), geïndustrialiseerd, rijk, democratisch land woonden. Cool was cool. Wat het ook moge zijn.

Een glimlachende James Dean

Want wordt een cool persoon dan gedefinieerd door diens extravert zijn, hedonistisch, krachtig, avontuurlijk, autonoom en openstaand voor nieuwe ervaringen? Die zes eigenschappen hoeven natuurlijk de essentie van ‘coolheid’ niet te vangen. Zoals bij elk onderzoek geldt ook hier: je vindt alleen waar je naar kijkt. En er is een hele lijst eigenschappen waar de onderzoekers in dit onderzoek niet naar hebben gekeken.

Het idee van coolheid ontstond, schrijven ze, halverwege de 20ste eeuw in zwart-Amerikaanse jazzclubs. Zwarte mensen deden en doen, tijdens slavernij en segregatie, hun best om hun emoties niet te laten zien, zodat ze hun waardigheid behielden en niet in de problemen kwamen als ze bijvoorbeeld woedend waren. Coolheid wordt daardoor van oudsher geassocieerd met het niet tonen van emoties. Maar volgens deze onderzoekers is dat achterhaald, want in een eerdere studie van hen bleken deelnemers bekende en onbekende mensen, onder wie James Dean, cooler te vinden als ze glimlachten dan wanneer ze geen emotie toonden.

De drie onderzoekers benadrukken nog wel dat de door hen gevonden ‘coole’ eigenschappen een persoon niet automatisch cool maken, maar dat die eigenschappen in gepast gedrag tot uiting moeten komen. Elon Musk was bijvoorbeeld wel krachtig, hedonistisch en autonoom toen hij zat te blowen tijdens een podcastgesprek, maar zij vonden hem toch niet cool.

Schrijf je in voor de nieuwsbrief NRC Wetenschap

Inschrijven
Uitschrijven

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.