Staand in een zee van bijna naakt dansende mannen op een gayfeest kreeg Linda Duits een ingeving: plezier, daar moet ik iets mee. “Het was tijdens een gekke fase van corona waarin we tot 12 uur ’s nachts naar de club mochten. Ik was toen al heel lang niet uitgeweest, terwijl ik er heel erg van hou. Om me heen kijkend op dat feest werd ik overweldigd door al het plezier dat er was. Ik realiseerde me hoezeer ik dat had gemist, en alle mensen om me heen ook.”
Lees ook Zorgen om gedrag pubers na coronatijd: ‘Ruzie en onverschilligheid’
Plezier, realiseerde ze zich, is fundamenteel voor ons bestaan. “Het laadt je batterij op, het geeft energie en het verbindt. Toch werd het in coronatijd weggezet als een extraatje waar je best even zonder kunt.” Alleen al op het woord ‘leuk’ wordt volgens Duits neergekeken. “En op plezier al net zo. Plezier wordt vaak gezien als vulgair, makkelijk of plat.”
Focus op de schadelijke effecten
Zeker in de wetenschap wordt het zelden serieus genomen, viel haar op. Als sociaalwetenschapper is Duits gespecialiseerd in populaire cultuur en schrijft ze veel over seks en seksualiteit. “Zowel in de seksuologie als in de media is plezier essentieel, en toch komt plezier nauwelijks aan bod in deze vakgebieden. In de seksuologie is er de laatste tijd mondjesmaat aandacht voor, maar in onderzoeken naar media en communicatie gaat het alleen maar over de schadelijke effecten van media – nooit over het plezier dat ze brengen.”
Daarom besloot ze daar op die dampende dansvloer: dan ga ik er zélf maar onderzoek naar doen.
Linda Duits: “Ik zou willen dat mensen plezier veel meer gaan zien als iets positiefs.”
De afgelopen vier jaar onderzocht ze hoe plezier werkt. Daarvoor sprak ze onder meer met dertig ‘plezierkundigen’, oftewel professionele brengers van plezier. “Denk aan een klassiek dirigent, maar ook een sekswerker, een dj-duo en mijn favoriet: een pretparkconsultant.”
De essentie van plezier
Uit de kennis die ze opdeed in al die gesprekken en de boeken die ze las, destilleerde ze zeven principes die de essentie van plezier vangen. We nemen er vijf met haar door.
1. Plezier is gevaarlijk
Plezier is omstreden, leerde Duits. “Plezier beleven we allemaal, maar omdat we in onze samenleving op een negatieve manier naar plezier kijken, waarderen we ons plezier niet heel goed. Het gaat vaak gepaard met schuld, spijt of schaamte. We zien plezier als iets zondigs, of als iets wat we moeten verdienen. Dat is een hardnekkige erfenis van het calvinisme.”
Lees ook ‘Kate Moss zet na negen jaar punt achter relatie: wil plezier hebben’
Te veel plezier zou ook de productiviteit bedreigen. “De overtuiging van machtshebbers door de eeuwen heen is dat je plezier in goede banen moet leiden, want anders loopt alles in de soep. Als iedereen de hele dag speelt, wie blust dan de branden en wie haalt dan het vuilnis op? Autoriteiten zijn altijd bang geweest voor zedelijk verval. Mensen moeten zich vooral niet te veel te buiten gaan aan hun lusten en verlangens.”
2. Het plezierige is politiek
Omdat (te veel) plezier gezien wordt als een potentiële bedreiging, is het iets wat sterk gereguleerd wordt door overheden en andere machtshebbers. Duits: “Zij maken onderscheid in welke vormen van plezier er mogen zijn en welke niet. Voorheen werd plezier alleen toegestaan op bepaalde religieuze feesten, nu zie je dat onze overheid ook probeert te sturen met wetten over drugsgebruik en sekswerk, en accijnzen op bijvoorbeeld alcohol. Door de geschiedenis heen zijn dit soort belastingen gebruikt om andere plezierige dingen te financieren die wel als ‘goed’ werden beschouwd.”
Lees ook Milou wordt regelmatig uitgemaakt voor slet of hoer: ‘Slutshaming is niet oké’
Onderling zijn we volgens Duits ook voortdurend bezig elkaar te disciplineren op het gebied van plezier. “Kijk maar naar hoe door de eeuwen heen is geprobeerd om het plezier van vrouwen aan banden te leggen. Dat gaat ook sterk over ons seksueel plezier. Slutshaming bijvoorbeeld, is erop gericht vrouwen een slecht gevoel te geven over hun seksualiteit.”
3. Je bent je plezier
We zijn steeds meer onze identiteit gaan koppelen aan de dingen die ons plezier brengen, zegt Duits. “Je smaak is een manier om te laten zien wie je bent.” Verbinden gaat makkelijker met mensen die dezelfde smaak hebben, en die dus, in theorie, net zo zijn als jij. Maar als anderen iets leuk vinden wat jij niet leuk vindt, dan kan dat ook een reden zijn om op hen af te geven, signaleert Duits.
“We kijken soms neer op het plezier van anderen. De Toppers worden bijvoorbeeld gezien als slechte smaak. Maar dat snobisme is niet voorbehouden aan de ‘hogere’ klasse. Zo wordt de term havermelkelite vaak smalend gebruikt door mensen buiten de grote steden om neer te kijken op de jonge, grootstedelijke elite.”
4. Zonder einde is het niet leuk
Plezier bestaat bij de gratie dat het eindig is. “Dat vind ik zelf het moeilijkst”, zegt Duits. “Er komt altijd een einde aan plezier, of je dat nou wil of niet. Als kind stopt het plezier omdat je moeder roept dat je moet eten, als volwassene ben je op een gegeven moment zo moe dat je in slaap valt.”
“Het is de paradox van plezier: om het leuk te laten blijven, moet het op enig moment stoppen.”
Maar dat is ook goed, want als je eindeloos met iets doorgaat, is het op een gegeven moment niet leuk meer. “Denk maar aan een liedje dat je steeds maar weer op repeat zet. Na verloop van tijd is de charme er dan vanaf. Dat is de paradox van plezier: om het leuk te laten blijven, moet het op enig moment stoppen.”
5. Delen is vermenigvuldigen
Plezier is het leukst als je het samen hebt. Duits: “Er gebeurt iets magisch als mensen bij elkaar zijn, hoor je vaak. Je kunt de energie en de verbinding die loskomen als je samen plezier beleeft bijna voelen. Alle neuzen dezelfde kant op, een fantastische sfeer. De pretparkconsultant die ik interviewde, vertelde me dat dit principe is ingebouwd in het ontwerp van attracties. Die worden zo gemaakt dat je altijd met elkaar bent.”
Gedeeld plezier zorgt voor verbinding. “Het is een belangrijke manier om gemeenschappen aan elkaar te binden. Een grote socioloog zag rond 1900 al dat religieuze gemeenschappen die bijvoorbeeld samen zongen, collectief in vervoering raakten, zoals hij het noemde. Je merkt het ook als je samen iets leuks hebt meegemaakt: dat bindt je aan elkaar.”
Lees ook Reinout Oerlemans kijkt ‘met warmte en plezier’ terug op GTST
En dat is precies waarom we juist nu werk zouden moeten maken van plezier, betoogt Duits. “We leven in een tijd van behoorlijk veel crises en toegenomen individualisering, zeker hier in Nederland; het is ieder voor zich. Ik denk dat juist nu plezier weleens het antwoord zou kunnen zijn om weer met elkaar de verbinding aan te gaan.”
Plezier meer waarderen
Duits hoopt dat mensen na het lezen van haar boek hun eigen plezier meer gaan waarderen. “Ik zou willen dat mensen plezier veel meer gaan zien als iets positiefs, zowel in hun eigen leven als in de samenleving als geheel. We hebben het nodig.”
‘Leuk!’ van Linda Duits is vanaf 13 november verkrijgbaar en nu al te bestellen.
Klik hier voor meer Lifestyle