Vrouwen hebben bijna de helft minder kans om die onderscheiding te ontvangen dan mannelijke collega’s, zelfs wanneer ze dezelfde promotor hebben. Het is een van de redenen voor de Universiteit Twente om daarom die onderscheiding niet meer te geven vanaf komend jaar.

Vraagtekens

Een wonderlijk besluit, zegt emeritus hoogleraar gendergerelateerd geweld van de Universiteit van Amsterdam en voormalig directeur van Kennisinstituut Emancipatie en Vrouwengeschiedenis Atria Renée Römkens. “Ik wil er wel mijn vraagtekens bij zetten, omdat het ook problematische kanten heeft.”

Dat vrouwen anders worden beoordeeld dan mannen is volgens haar een diepgeworteld probleem dat niet op deze manier wordt opgelost. “Het is een strategie waarin kwaad met kwaad besteden wordt”, legt ze uit. Met de beslissing legt de universiteit de vinger wel op de zere plek, volgens Römkens. “Het draagt bij aan de discussie, we hebben het erover, maar het dupeert wel de ‘goeien’. En dan zowel mannen als vrouwen.”

Gender bias

Het probleem zit diep in de commissies die moeten beslissen over de beoordeling. “Er is daarin een ‘gender bias’. Dat laten verschillende onderzoeken van collega’s ook zien.”

“De weging van kwaliteit gebeurt op een manier waar een zekere masculiene dominantie en ‘bias’ in zit. En zolang de meerderheid mannelijke wetenschappers zijn, dan herkent men vaak kwaliteiten niet of schat ze lager in.” Uit onderzoek is gebleken dat daar ook een bepaald seksisme in zit, weet Römkens. “Omdat vrouwen per definitie – en soms onbewust – lager worden gewaardeerd.”

Betrouwbare kennis

Römkens kreeg zelf voor haar promotieonderzoek naar gendergeweld ook een cum laude-beoordeling. “Ik was er heel trots op, in de zin dat ik het heb ervaren als een erkenning van het werk dat ik heb gedaan en van de waarde van het werk. Omdat ik me heb ingespannen om op het terrein geweld tegen vrouwen in relaties daar kennis over te verzamelen die de ’toets der kritiek’ kan doorstaan.”

Daarmee bedoelt ze dat haar onderzoek standhield, ook al werd er kritisch naar gekeken voor de beoordeling. “Ik heb het als een bevestiging ervaren van iets wat ik belangrijk vond. Namelijk, kennis die betrouwbaar is.”

Niet objectief

Römkens weet ook dat een commissie niet altijd objectief is. “Ik zit zelf ook vaak in een commissie. Er zit ook een interpretatie-compenent bij maar er zitten ook wel degelijk geobjectiveerde elementen in waar je naar kijkt.”

Maar onbewust spelen dus ook vooroordelen mee, die voornamelijk vrouwen benadelen.

Systematisch nadelig

Universiteit Twente liet deze week weten het promotiereglement aan te passen. ‘Het predicaat cum-laude is bedoeld als erkenning voor een proefschrift van ‘excellente wetenschappelijke kwaliteit’, maar blijkt in de praktijk niet objectief tot stand te kunnen komen.’

Zo valt te lezen op het journalistieke platform van de universiteit. Ook pakt het volgens rector Tom Veldkamp systematisch nadelig uit voor vrouwelijke promovendi.

Beter samenwerken

De Vereniging voor Vrouwen met een Academische Opleiding vindt het goed dat de universiteit hiermee de ‘knuppel in het hoenderhok gooit’ en discussie losmaakt. “Maar voor mannen en mogelijk ook vrouwelijke promovendi is het nu wel een probleem dat je die titel niet kan krijgen en die is belangrijk voor fondsen om meer research te kunnen doen”, zegt voorzitter Sophie Witteveen.

Ze vindt het belangrijk dat universiteiten samen gaan werken om de genderongelijkheid bij beoordelingen aan te pakken.

Training

Renée Römkens zegt dat de oplossing vooral in bewustwording zit. Als een proefschrift alleen door mannen wordt beoordeeld is het verschil in cum laude tussen mannen en vrouwen groter dan als het een diverse commissie is. Maar ook vrouwen beoordelen vrouwelijke promovendi soms anders, stelt ze.

Reglement

Met een belrondje heeft EenVandaag gecontroleerd of andere universiteiten ook overwegen om hun reglement rondom cum laude-beoordelingen aan te passen.

De Universiteit van Amsterdam laat weten dat niet van plan te zijn en de Technische Universiteit Eindhoven is hier ook niet mee bezig.

Gendersensitiviteit

“We moeten het hebben over gendersensitiviteit, om het maar even dan met een algemene woord te pakken. Daar zit het hem in, dat mensen zelf zich gaan realiseren dat ze bepaalde kennis niet hebben of dat ze bepaalde kennis anders waarderen”, zegt Römken.