ANPVan Hijum op de uitslagenavond

NOS Nieuws•vandaag, 07:55

  • Guus Dietvorst

    redacteur Politiek

  • Guus Dietvorst

    redacteur Politiek

Het is ruim een week na de verkiezingen en het is doodstil op de gang bij NSC in het Kamergebouw. “Donderdagochtend gaat er een bus naar partijbureau & Pieter”, is een van de tien mededelingen die op een groot wit vel gekalkt staan. Met daarbij de oproep om te helpen met het volladen van de bus. De gang moet leeg, want de hele fractie neemt komende week afscheid.

“Als het Vitesse lukt om terug te komen, dan moet het ons ook kunnen lukken”, zegt NSC-leider Eddy van Hijum in september nog hoopvol. Maar terwijl de Arnhemse voetbalclub, tegen de verwachtingen in, punten sprokkelt, haalt NSC nul zetels bij de verkiezingen. Die keiharde waarheid bevestigde de Kiesraad gisteren.

Na twee tumultueuze jaren is NSC tóch een politieke steekvlam gebleken – precies wat oprichter Pieter Omtzigt wilde voorkomen. “Het streven is zoals wij dat noemen: een verantwoorde groei”, schreef hij bij aanvang. Zo liep het dus niet.

Dubbeltje op z’n kant

Dat NSC überhaupt wordt opgericht is een dubbeltje op zijn kant. In aanloop naar de Kamerverkiezingen van 2023 spreekt Omtzigt – na jaren bij het CDA en een tijdje als eenpitter in de Kamer – maandenlang over zijn politieke toekomst met vertrouwelingen, onder wie zijn latere opvolgers Van Hijum en Nicolien van Vroonhoven.

NOSDe ‘huiskamer’ van NSC middenin het opruimproces

Er zijn serieuze twijfels over de mogelijkheden en tijdens een lunch bij Van Vroonhoven thuis in Hilversum, is de inzet om op een fijne manier uit elkaar te gaan, vertellen betrokkenen in het boek De ruk naar rechts. Maar het loopt anders. Er zijn zoveel goede ideeën en er is momentum, het is nu of nooit. De lunch mondt uit in de oprichtingsvergadering van Nieuw Sociaal Contract.

Qua inhoud ontloopt NSC de oude partij van de oprichters, het CDA, niet veel. Wel zijn er andere accenten: goed bestuur en bestaanszekerheid. Maar tijdens de campagne blijft er onduidelijkheid over de ambitie. De partij peilt niet zelden als grootste, maar Omtzigt wil niet zeggen of hij het premierschap ambieert en wil eigenlijk niet regeren met zijn nagelnieuwe partij.

Maar dan komt de uitslag en die dwingt NSC toch die kant op. De partij komt op twintig zetels en in zijn overwinningsspeech zegt Omtzigt beschikbaar te zijn voor gesprekken. “Het zal niet eenvoudig zijn”, zegt hij daarbij wel.

ANPOmtzigt op weg naar een formatiebijeenkomst

Dat blijkt. Er volgt een moeizame formatie. Vooral omdat Omtzigt en zijn halve fractie de grote verkiezingswinnaar niet zien zitten vanwege de extreme standpunten. De PVV blijkt echter bereid om veel in te leveren. Wilders trekt omstreden wetsvoorstellen in en er wordt een “basislijn” afgesproken over de rechtsstaat. En dus wordt er door geformeerd.

Maar niet zonder hobbels. Kort voor het einde van gesprekken onder leiding van informateur Ronald Plasterk, trekt de NSC-leider voortijdig de stekker eruit. Formeel omdat hij stukken te laat heeft gekregen, maar te horen is dat scherpe tweets, beroerde omgangsvormen en onderling wantrouwen Omtzigt te veel zijn geworden.

Desondanks volgt daarna nog een aantal onderhandelingsrondes met nieuwe informateurs en mét NSC, met als resultaat het kabinet-Schoof.

Uitbarstingen

Hoewel NSC best wat plannen het regeerprogramma in heeft gekregen, doet kabinetsdeelname de partij(leider) geen goed. Kort na het aantreden krijgt Omtzigt – weer – een burn-out. Er zijn verhalen over huilbuien en emotionele uitbarstingen van Omtzigt, ook tijdens de formatie. Van Vroonhoven neemt het over, eerst alleen, daarna als duo met Omtzigt, waarna hij toch definitief afzwaait.

De coalitie houdt het daarna nog even vol, totdat de PVV eruit stapt vanwege asiel. Wilders, die zich tegengewerkt voelt, noemt NSC de “Nederlandse Sabotage Club”. Van Vroonhoven spreekt van “een persoonlijke aanval”. “Dat is precies de reden waarom samenwerken met u zo moeilijk was.”

ANPVan Vroonhoven in gesprek met Wilders

Een paar maanden later stapt ook NSC uit de coalitie. Minister Caspar Veldkamp van Buitenlandse Zaken kan het niet verdragen dat zijn kabinet geen extra sancties wil tegen Israël. De andere NSC-bewindslieden volgen hem. En ook de fractie van NSC begint leeg te lopen: eentje vertrekt naar BBB, een ander naar JA21 en een wordt lijsttrekker van de Fryske Nasjonale Partij.

Voor de nieuwe partijleider Van Hijum volgt een campagne die nooit van de grond komt. NSC peilt een enkele keer een zetel, maar meestal nul. Met al het geharrewar en de samenwerking met tegenpool PVV vers in het geheugen, gelooft de kiezer het wel. Bovendien stemde de overgrote meerderheid eerder op NSC vanwege Omtzigt, maar die is uit beeld en zijn schoenen zijn ongevuld gebleven.

1,3 miljoen stemmen minder

NSC haalt uiteindelijk net geen 40.000 stemmen, zo’n 1,3 miljoen minder dan twee jaar terug. En dus moet de NSC-gang helemaal leeg. “Elke kamer langs, check vensterbank”, staat op het grote witte vel.

NSC is hiermee overigens niet helemaal weg. “Ons fundament staat”, reageert Van Hijum na de verpletterende nederlaag. “Vanaf hier gaan we herbouwen.” De partij heeft nog een Europarlementariër, een burgemeester en beraadt zich nog over de gemeenteraadsverkiezingen in maart.

NOSDe kamer van Kamerlid Kahraman is leeggeruimd