Precies deze week lanceert het ministerie van Justitie en Veiligheid de nieuwe campagne ‘Denk Vooruit’ om burgers aan te sporen zich wél voor te bereiden. Het advies is namelijk al langer om een noodpakket in huis te hebben om zo voor 72 uur zelfredzaam te zijn. Waarom wachten we tot het misgaat?

‘Omdat anderen het ook niet doen’

Dat Utrechters massaal naar de winkel renden – en niet voorbereid waren op een situatie als deze – is volgens hoofddocent psychologie Paul van Lange van de Vrije Universiteit Amsterdam een logische reactie. Hij stelt dat het nog niet aanslaan van eerdere overheidscampagnes niet per se te maken heeft met wantrouwen, maar met diepgewortelde psychologie.

Volgens Van Lange zijn er twee belangrijke redenen waarom we die noodvoorraad uitstellen. Ten eerste is er sociale invloed, vertelt hij. “Mensen gebruiken het gedrag van anderen als richtlijn. Omdat het gewenste gedrag, een noodpakket hebben, onzichtbaar is, wordt het niet gekopieerd.”

Uitstelgedrag

Een voorbeeld doet dus volgen, geeft de hoofddocent aan. “Mensen zien dat anderen in hun omgeving geen pakket hebben, dus doen ze het zelf ook niet.” En daarnaast speelt ook het gebrek aan concrete signalen een rol in het uitstellen van die noodvoorraad.

Het is voor de meeste mensen ‘nieuw gedrag’, zegt Van Lange. “Omdat we weinig ervaring hebben met rampen en er geen acute dreiging is, wordt de taak ‘uitstelbaar’. Alles wat we kunnen uitstellen, stellen we ook daadwerkelijk uit.” De situatie in Utrecht is volgens hem een signaal, maar voor de rest van Nederland voelt dat nog steeds als ’te ver van mijn bed’.

‘Niet wachten op een ramp’

Minister van Justitie en Veiligheid, Foort van Oosten, ziet de gebeurtenissen in Utrecht juist als bewijs dat het belangrijk is om de campagne ‘Denk Vooruit’ te lanceren. Hij erkent dat een directe ervaring, zoals in Utrecht, mensen sneller aanzet tot actie maar hoopt dat het niet zover hoeft te komen.

“Ik zou het ons land ook gunnen dat je niet iets hoeft mee te maken om je voor te bereiden”, zegt de minister. Hij hoopt dat mensen gaan nadenken over wat ze nodig zouden kunnen hebben als de voorzieningen 3 dagen stoppen. De nieuwe campagne – die via radio, tv en huis-aan-huis brochures loopt – moet “actief onder de aandacht” brengen hoe “burgers” dit moeten doen.

Campagne of uitdeelpunten?

Hoofddocent Van Lange twijfelt of een campagne, zolang burgers geen acute dreiging voelen, écht kan helpen. Hij stelt daarom een alternatief voor: “In plaats van de burger aan te zetten tot nieuw gedrag (een pakket kopen, red.), kun je de burger ook helpen. Richt bijvoorbeeld centrale punten op, zoals de priklocaties bij corona, en deel daar basis-noodvoorzieningen uit.”

Minister Van Oosten ziet die noodzaak niet. “Ik denk dat we goed in staat zijn zelf in de winkel flessen water te halen. Neem die moeite”, reageert hij op het plan van Van Lange. Volgens de minister geeft voorbereiding rust en geeft het “de overheid de tijd om de overheid in te zetten waar zij het hardst nodig is.”