De universiteit heeft op de eigen website een uitgebreide uitleg gepubliceerd over de beslissing. Toekenning van de eer, zo schrijft de instelling, wordt niet eerlijk verdeeld over mannen en vrouwen.
Structureel nadelig voor vrouwen
“Zo ontvangen vrouwen structureel minder vaak cum laude dan mannen. Ongeveer vijf procent van de promovendi ontvangt het predicaat, maar mannen maken daarbij twee keer zoveel kans.”
Om die ongelijkheid te tackelen, wordt het eervolle predicaat nu helemaal geschrapt.
Wat is cum laude?
Het predicaat cum laude (‘met lof’) wordt toegekend aan een promovendus als erkenning van ‘uitzonderlijke wetenschappelijke kwaliteit’. Wie de erkenning krijgt, wordt beoordeeld door een commissie van wetenschappers. Zo’n 5 procent van de promovendi valt deze eer te beurt.
Promoveren betekent dat iemand het hoogste wetenschappelijke niveau bereikt door een eigen wetenschappelijk onderzoek uit te voeren en dat te verdedigen bij een commissie van deskundigen. Promovendi krijgen de academische titel doctor, meestal afgekort tot dr.
Het is ook mogelijk om cum laude af te studeren. Daarvoor moeten alle tentamens in één keer worden behaald met een gemiddelde beoordeling van ten minst een 8.
De universiteit is niet over één nacht ijs gegaan, maar dacht al sinds 2021 na over de aanpassing. Daarbij is ook gebruikgemaakt van wetenschappelijke data, waaronder een onderzoek van Thijs Bol naar 5239 mensen die tussen 2011 en 2021 cum laude afstudeerden in Nederland, waarin de ongelijkheid werd aangetoond.
Seksisme?
“Ik denk dat de Universiteit Twente een trend wil beginnen”, reageert Bol vandaag tegen RTL Nieuws. “Ik had dit niet verwacht, maar vind het wel een sterk statement.”
De kern van het probleem ligt niet bij seksisme, zegt de wetenschapper desgevraagd: “Dat woord is te stellig. Het impliceert dat het bewust gebeurt, en ik geloof dat docenten goede bedoelingen hebben. Maar alle mensen gebruiken in het dagelijks leven referentiepunten, en één daarvan is het beeld dat een wetenschapper een witte man is. We zijn allemaal opgegroeid met dat beeld. Het is dus subtieler dan ronduit seksisme.”
Volgens Bol lossen we ‘het probleem van de genderongelijkheid niet op’ met deze maatregel, maar rouwig is hij ook niet om de afschaffing: “Cum laude slaat eigenlijk nergens op. Het dient nergens toe.”
De universiteit, die het ‘een belangrijke stap richting meer gelijkheid en transparantie’ noemt, laat de maatregel ingaan op 1 januari 2026.
Anke Christenhusz, die zelf cum laude promoveerde op onderzoek naar betere chirurgie tegen borstkanker, geeft aan ‘verbaasd’ te zijn en de keuze ook ‘jammer’ te vinden. “De mogelijkheid kan ook een motivatie zijn om alles eruit te halen wat erin zit.”
Vijf jaar zwoegen
Zelf had ze tijdens haar onderzoek en verdediging ’totaal geen rekening’ gehouden met de eervolle vermelding, vertelt ze. Nadat ze stevig ondervraagd was door een commissie van zes ‘mensen – een mannelijke voorzitter, vier mannen en twee vrouwen – hoorde ze van haar eigen promotor dat ze cum laude promoveerde. “Die was echt emotioneel. Eigenlijk besef je pas later hoe bijzonder het is. Het is de kers op de taart, een mooie extra beloning na vijf jaar zwoegen.”
Ze laat ze zich er niet op voorstaan, zegt ze, maar collega’s noemen het af en toe wel – wat ook maar weer aangeeft hoe eervol het is.
En ook Hanneke Kip, cum laude gepromoveerd op het gebruik van technologie in de forensische psychiatrie, is kritisch op het besluit. “Ik snap wel dat je iets aan de achterliggende reden wilt doen, namelijk ongelijkheid tussen man en vrouw. Maar dit voelt voor mij als een te simpele oplossing voor een complex probleem.”
Goed voor zelfvertrouwen
Kip noemt het afschaffen ‘symptoombestrijding’. Ze heeft twee belangrijke bezwaren. “Ten eerste, zo’n bekroning is goed voor je zelfvertrouwen als onderzoeker – dat heb ik zelf duidelijk ervaren. Daarom vraag ik me af: moet je echt stoppen met het belonen van kwaliteit? Zou je niet beter aan het onderliggende probleem kunnen werken?”
Ten tweede, zegt ze, benadeelt de Universiteit Twente de eigen promovendi, als de andere universiteiten de eer wel handhaven. “Het helpt bij het krijgen van een beurs voor onderzoek, het staat goed op je cv. Het kan zijn dat je kansen mist omdat andere kandidaten wel cum laude achter hun naam hebben.”
Dat laatste argument noemt Anke Christenhusz ook. “Ik zou de beslissing beter begrijpen als alle universiteiten hem tegelijk namen. Maar ook dan zou ik afschaffen jammer vinden. Ik heb het proces zelf niet als ongelijk ervaren, maar als het wetenschappelijk vaststaat dat het wel ongelijk is, dan moet daar natuurlijk naar gekeken worden. Tussen afschaffen en de procedure aanscherpen is een groot verschil, denk ik.”