AFPRond de klimaattop in Parijs waren er wereldwijd veel demonstraties, zoals in Rome
Tien jaar geleden gebeurde er in Parijs iets historisch: de wereld sprak af de opwarming van de aarde te beperken tot 2 graden ten opzichte van het pre-industriële tijdperk, en te streven naar 1,5 graad. Het klimaatakkoord zette een flinke versnelling op de vergroening van de wereldeconomie.
Nu staat klimaattop COP-30 in Brazilië voor de deur. De verwachtingen zijn lang niet zo hoog als in 2015. De Amerikaanse president Donald Trump trok zich al terug uit de Parijs-deal en ook andere politieke leiders trappen op de rem.
Het is te laat om de groene trend te keren, zeggen experts. Maar eigenlijk is opnieuw een versnelling van klimaatbeleid nodig, en daarvoor is politieke wil wél cruciaal.
Trump voert een achterhoedegevecht.
Louise van Schaik, Clingendael
Terug naar Parijs, 2015. Toen waren voor veel landen de hoge kosten van de energietransitie een drempel. Maar dankzij slimme (vooral Franse) diplomatie en druk van politici zoals de Amerikaanse president Barack Obama, werd de conferentie een succes.
“Het akkoord gaf een krachtig signaal aan de wereld en het mondiale bedrijfsleven”, zegt Kees Vendrik, voorzitter van het Nationaal Klimaat Platform. “Het streven naar een economie zonder uitstoot werd het nieuwe normaal.”
Spotgoedkope groene energie
Vóór ‘Parijs’ stevende de wereld af op een opwarming van 3,5 tot 4 graden, de huidige koers ligt tussen de 2,5 en 3 graden. “Niet acceptabel, maar we hebben wel vooruitgang geboekt”, zegt datawetenschapper Hannah Ritchie, die een boek schreef over misvattingen rond het klimaat.
Cruciaal voor de geboekte klimaatwinst: goedkope stroom. “In 2015 waren zon en wind veel duurder dan kolen of gas”, zegt Ritchie. “Het was dus moeilijk voor te stellen hoe de wereld die technologieën zou gaan omarmen. Tien jaar later zijn ze juist goedkoper geworden dan fossiele brandstoffen.”
Nieuwsuur
Nieuwsuur
Nieuwsuur
Vorige slide
Volgende slide
China speelde daarin een sleutelrol. “China begreep als geen ander wat ‘Parijs’ kon betekenen voor z’n economie”, zegt Vendrik. Inmiddels is het land wereldwijd hofleverancier van zonnepanelen en installeert het zelf meer capaciteit aan duurzame energie dan de rest van de wereld.
De Chinese massainvesteringen leidden ook tot efficiëntere productie. Ritchie: “Dat de CO2-uitstoot van zonne-, wind- of zelfs kernenergie door de vervuilende productie ervan vergelijkbaar zou zijn met het verbranden van fossiele brandstoffen, klopt gewoon niet.”
Nieuwsuur
Zorgen zijn er nog wel over de vervuiling door het delven van grondstoffen voor batterijen en zonnepanelen. Maar ook dat ligt genuanceerder. “De hoeveelheid materiaal die we moeten winnen voor de hele energietransitie, is waarschijnlijk honderden miljoenen tonnen. Maar de realiteit is dat we nu al elk jaar 15 miljard ton fossiele brandstoffen uit de grond halen. Dankzij de energietransitie verminderen we juist enorm hoeveel we delven.”
Toch wil Trump terug naar die zeer vervuilende en inefficiënte kolenindustrie. In Europa pleiten politici voor voorzichtiger klimaatbeleid om de economie niet te hard te raken. “De weerstand tegen klimaatmaatregelen en de kosten ervan is gegroeid”, zegt Louise van Schaik, onderzoeker klimaat en politiek (Clingendael). “Het klimaat redden is een lastiger verhaal geworden.”
Klimaattop COP-30 in Brazilië staat voor de deur. Wat heeft het Parijsakkoord in de tussentijd écht veranderd? Bekijk onze YouTube:
De Russische invasie van Oekraïne lijkt een keerpunt te zijn geweest voor klimaatbeleid. Sindsdien domineren in Europa vooral veiligheid en economie het politieke debat.
Maar misschien is het voor het klimaat helemaal niet zo erg dat klimaat geen onderwerp van gesprek is. Ritchie: “Het afbouwen van de afhankelijkheid van Russisch gas is een belangrijke drijfveer geweest om de energietransitie te versnellen, zelfs wanneer dat niet direct om klimaatredenen gebeurde.”
Van Schaik: “De energietransitie wordt nu vooral gemotiveerd door andere factoren, zoals de kosten van energie en de afhankelijkheid van andere landen.”
Tegensputteren
Ondertussen zijn sommige sectoren wel meer gaan tegensputteren, zoals de economisch belangrijke auto-industrie. Die wil de overgang naar volledig elektrisch afremmen omdat het veel last heeft van het Chinese stekkerautosucces. Vendrik: “De Europese autosector realiseerde zich te laat dat elektrisch het nieuwe normaal werd.”
Ook Trump voert een “achterhoedegevecht”, zegt Van Schaik. Door zich vast te klampen aan oude industrieën, dreigt de economische achterstand van de VS op China juist te groeien. Ondertussen gaat “de elektrificering van de economie gewoon door, mede doordat het energiebeleid voor een deel bij de staten ligt”.
Toch zijn de experts er niet helemaal gerust op. Afremmen kan Trump de energietransitie misschien niet, maar de wereld heeft eigenlijk een versnelling nodig om onder de 2 graden te blijven. De introductie van groene stroom gaat vlot, maar het volledig afscheid nemen van fossiele energie gaat langzaam. Zeker in de industrie en voor warmtegebruik.
Ritchie: “We hebben de capaciteit en de technologieën om in enkele decennia het volledige wereldwijde energiesysteem te transformeren. Maar dat is een politieke keuze. Het verhaal dat de transitie te grote offers kost, wint aan invloed. Ook al is dat niet correct.”