Nog ongeveer 2 weken en dan mag Caroline Verduin, D66-raadslid in Den Haag, met zwangerschapsverlof. Of, nou, dan gaat haar tijdelijke ontslag in. Dat ontslag duurt 16 weken en mag geen dag langer of korter zijn. Gek, vindt ze dat. “Ik vind het best wel ouderwets. Het doet me heel erg denken aan de jaren 50, toen onze oma’s ontslag moesten nemen wanneer zij gingen trouwen.”

Geen ontslagbrief, maar verlofbrief

“We zijn nu in 2025”, gaat het raadslid verder. “Ik vind dat wij nu wel recht hebben op gewoon verlof. Ook als je gemeenteraadslid bent.” Zij schreef daarom een brief aan de burgemeester van Den Haag, Jan van Zanen. “Want ik vind het niet prettig om dit een tijdelijk ontslag te noemen. Dus ik zie dit als een verlofbrief, een verzoek tot verlof.”

Maar het woord ‘ontslag’ moest zij toch noemen. “Want dat is wel de wettelijke landelijke regeling.”

Maximaal aantal zetels

Eigenlijk is het niet gek dat het zo geregeld is, merkt Zahra Runderkamp op. Zij is politicoloog aan de Universiteit van Amsterdam en doet veel onderzoek naar gelijkheid in de politiek. “Omdat we ervoor moeten zorgen dat het maximumaantal zetels in zo’n gemeenteraad niet het maximum overschrijdt.”

“Dus vandaar is het zo belangrijk dat zij wel formeel ontslag krijgt, zodat iemand anders haar plek kan innemen, maar het maximum aantal zetels niet verandert.” Theoretisch of juridisch klinkt het allemaal logisch, zegt de politicoloog. “Maar de vraag is dus of dit nog tegemoetkomt aan de wensen die we op dit moment hebben, in het bijzonder die van vrouwen in de politiek.”

‘Gaat om flexibiliteit’

Het gaat volgens raadslid Verduin dan ook niet alleen om het principiële punt van ‘ontslag’, maar ook om de verlofduur die niet flexibel is. “Je hebt een periode van 16 weken, dan krijg je tijdelijk ontslag. Dat mag geen week korter of langer zijn.” Maar elke bevalling is anders, merkt ze op. “Sommige ouders zijn er al eerder aan toe om aan de slag te gaan, anderen hebben wat meer tijd nodig. Die flexibiliteit wordt nu niet gegeven.”

Door de wet te veranderen, denkt politicoloog Runderkamp dat het politieke ambt een stuk aantrekkelijker kan worden gemaakt. “Zodat het makkelijk te combineren is met de realiteit van een mensenleven. Ziekte, zwangerschap, dat hoort er allemaal bij. En we willen die mensen denk ik niet uitsluiten van de politiek.”

Geen verlof voor vaders

Niet alleen vrouwen lopen tegen de ouderwetse verlofregeling aan voor volksvertegenwoordigers. Rick van der Zweth is raadslid van de PvdA in Utrecht en kon eigenlijk helemaal geen verlof opnemen. “Ik heb een dochter gekregen begin januari en dan krijg je verlof van je werk en dan wil je dat ook bij de raad. Maar als vader is dat geen formele mogelijkheid.”

De wet waarin verlof is mogelijk gemaakt is nu 20 jaar oud. Raadsleden mogen alleen vervangen worden in het geval van zwangerschap, bevalling en ziekte. Niet als het gaat om geboorte-, adoptie-, pleeg- of mantelzorg.

‘Je moet stemmen’

Van der Zweth schakelde daarom de rest van zijn fractie in. “Die hebben heel veel debatten van mij overgenomen, alleen een ding kunnen ze niet van je overnemen en dat is het stemmen. Dus dan moet je midden in dat verlof toch een keer aan komen zetten om even te stemmen die avond, want dat kan niemand anders dan ikzelf doen.”

“Eigenlijk ben je er helemaal uit omdat je al je debatten en veel hebt overgedragen”, vertelt hij over deze ‘aparte’ ervaring. “Je komt daar totaal blanco aan en dan ga je stemmen. Je kan niet anders want het alternatief is dat je niet stemt en dan is er gewoon een stem minder in de gemeenteraad van Utrecht.”

Te ingewikkeld

De wens om de verlofregeling voor volksvertegenwoordigers uit te breiden en te flexibiliseren klinkt al langer. Maar 2 jaar geleden wilde toenmalig minister Hugo de Jonge er niet aan omdat ‘het voortdurend tijdelijk aan- en aftreden van vervangers niet past bij de herkenbaarheid van vertegenwoordigde organen’.

Ook de opvolger van De Jonge, voormalig minister Judith Uitermark, vond het wijzigen van de grondwet te ingewikkeld. Het had voor haar geen prioriteit.

10-jarig proces

Tweede Kamerlid Glimina Chakor heeft daarom nu zelf het initiatief heeft genomen om de grond- en kieswet te veranderen. “Maar goed, die is dan nog niet morgen ingevoerd natuurlijk”, zegt politicoloog Runderkamp. Het voorstel moet namelijk nog langs de Tweede én Eerste Kamer. En daarna moet een nieuwe Tweede Kamer opnieuw akkoord gaan. Dat proces kan zo’n 10 jaar duren.

“En in dat voorstel gaat het in het bijzonder om het uitbreiden van de verlofredenen, bijvoorbeeld om adoptie, verlof, langdurige ziekte en mantelzorg”, merkt de politicoloog op. “Dan gaat het alsnog niet in het bijzonder over dat woordje ‘ontslag’. Dus er is nog een hele strijd te voeren.”

‘Lastig te combineren’

Voor raadslid Verduin komt het in ieder geval te laat. Zij keert niet terug na de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2026. “Het gemeenteraadswerk is heel onvoorspelbaar en het zijn heel veel lange avonden”, vertelt ze.

“We zijn soms pas om 12 of 1 uur ’s nachts klaar. En als je dan de volgende ochtend weer naar het werk moet en heel vroeg een heel lief kindje hebt die ook de aandacht vraagt, lijkt het mij heel lastig om te combineren.”