“Eigenlijk zitten we nu in deze gespannen situatie door een misverstand over het woord ‘nucleair’ of beter gezegd: het verschil tussen nucleair aangedreven en nucleair bewapend”, begint directeur Rolien Stasse van vredesorganisatie PAX.

Verkeerd begrepen

Trump hoorde Poetin opscheppen over twee nieuwe wapensystemen: de Burevestnik, een raket met een nucleaire motor die meerdere keren rond de aarde zou kunnen vliegen, en de Poseidon, een nucleair aangedreven torpedo die maandenlang onder water kan blijven.

“Dat zijn allebei indrukwekkende technologieën, maar ze zijn niet bedoeld om te ontploffen als kernwapens”, legt Stasse uit. “Maar Trump hoorde het woord ‘nucleair’ en dacht meteen aan atoombommen. Daarop kondigde hij aan dat de Verenigde Staten mogelijk opnieuw kernproeven zouden uitvoeren. En ja, toen reageerde Poetin weer door eigen tests voor te bereiden.”

Internationale afspraken

Deze nieuwe kernproeven zouden een breuk betekenen met de internationale afspraken om geen nucleaire explosies meer uit te voeren.

Dan gaat het bijvoorbeeld over de Partial Test Ban Treaty uit 1963 die kernproeven in de ruimte, onder water en in de lucht verbiedt en de Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty (CTBT) uit 1996 dat ook ondergrondse kernproeven verbiedt. Dat verdrag is nog niet volledig in werking, maar de meeste kernmachten houden zich aan een vrijwillig tijdelijk uitstel.

‘Zorgelijk’

“Het is een zorgelijke stap, omdat het de drempel voor andere landen verlaagt”, zegt hoogleraar internationale betrekkingen Niels Van Willigen. Hij is verbonden aan het Instituut voor Politieke Wetenschap van de Universiteit Leiden.

“In regio’s met spanningen, zoals het Midden-Oosten of Oost-Azië, kunnen landen als Iran, Saoedi-Arabië of Zuid-Korea zich nu genoodzaakt voelen om ook nucleaire opties te overwegen.”

‘Meer gevaar dan ooit’

“We bevinden ons opnieuw in een wereld van afschrikking met meer spelers en meer gevaar dan ooit”, gaat hoogleraar Van Willigen verder.

“Kernwapens zorgen wel voor een vorm van evenwicht, omdat landen weten dat een aanval tot wederzijdse vernietiging leidt. Maar het risico op misverstanden of ongelukken blijft.”

Nieuwe wapenwedloop

Ook Stasse vindt de ontwikkeling zorgelijk. “Met één uitspraak van Trump, die eigenlijk een vergissing was, kan het meteen nucleair escaleren”, zegt de directeur van vredesorganisatie PAX.

“En nu zien we wereldwijd een nieuwe wapenwedloop ontstaan tussen landen die hun arsenaal jarenlang verkleinden, maar nu weer uitbreiden.”

Alle landen zijn verantwoordelijk

Volgens haar moet Europa zich ‘wijs’ tonen. “We moeten de-escaleren, niet dreigen. Elke escalatie is slecht: bij nucleaire wapens wil je juist ontspanning en minder wapens. Want dit gaat over wereldwijde veiligheid, waar alle landen verantwoordelijkheid voor dragen.”

“Roep de grootmachten op weer om de tafel te gaan over nucleaire ontwapening”, dringt ze aan. “Kernwapens mogen nooit gebruikt worden, maar hoe meer er zijn, hoe groter de kans dat het ooit misgaat. Zeker met leiders die niet altijd goed begrijpen wat ze zeggen, is dat levensgevaarlijk. Het grootste risico van kernwapens is dat je elkaar verkeerd begrijpt, of dat er iemand aan de macht is die denkt: laat ik het toch maar eens gebruiken.”

Geen onderhandelingen

Dat risico neemt toe nu bestaande afspraken verdwijnen, zoals het START-verdrag, dat in februari afloopt. Dat verdrag tussen de Verenigde Staten en Rusland regelt wederzijdse ontwapening en inspecties.

“In het verleden is het verlengd, maar op dit moment zijn er geen onderhandelingen gaande”, zegt Stasse. “Aan Amerikaanse zijde ontbreekt bovendien de expertise om zulke gesprekken goed te voeren.”

Ontwapening

“Daarom moeten Europa en Nederland juist nu oproepen om weer te gaan onderhandelen over ontwapening”, gaat ze verder.

“We moeten geen olie op het vuur gooien. Als het verdrag afloopt, zijn er geen afspraken meer over inspecties of beperkingen van wapens tussen de VS en Rusland. Dat maakt de wereld opnieuw onveiliger.”